Ξέμεινε από στρατιώτες το NATO, αλλά ετοιμάζεται για πόλεμο με τη Ρωσία

Οι κάτοικοί του πλησιάζουν το ένα δισεκατομμύριο, οι στρατιωτικές του δαπάνες αποτελούν περίπου το 55% της παγκόσμιας πίτας, ενώ τα ενεργά στρατεύματά αγγίζουν σχεδόν τα 3,5 εκατομμύρια. Πως όμως είναι δυνατόν η ισχυρότερη στρατιωτική συμμαχία του πλανήτη να μην έχει… στρατιώτες;

Καθώς το ΝΑΤΟ έχει ξεκινήσει προ πολλού να διαμορφώνει τα στρατιωτικά του σχέδια εναντίον της Ρωσίας –ήδη πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία-, ρίχνει το βάρος σε τρία μέτωπα, βόρεια, κεντρικά και νότια. Μπορεί να αναπτύσσει έναν εντυπωσιακό οπλοστάσιο από άρματα μάχης, πυροβολικό και τα πυρομαχικά, αλλά αγωνίζεται να βρει αρκετά στρατεύματα.

Σύμφωνα με το έγκριτο αμερικανικό περιοδικό Foreign Policy, το πρόβλημα της εύρεσης προσωπικού από το NATO υπήρχε ανέκαθεν, αλλά πλέον έχει επιδεινωθεί επικίνδυνα.

Τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, τα κράτη του ΝΑΤΟ μείωσαν τον αριθμό των στρατευμάτων τους, ενώ προσάρμοζαν τα άρματα μάχης σε συνθήκες ερήμου, για να τα στείλουν σε πολέμους στη Μέση Ανατολή.

«Πρέπει να σκεφτούμε να διασφαλίσουμε ότι έχουμε αρκετό στρατό για να εκτελέσουμε τα σχέδια για τα οποία έχουμε συμφωνήσει»

Την περίοδο που ξεσπούσε ο πόλεμος στην Κριμαία το 2014, το Αμερικανικό Πεντάγωνο πάσχιζε να εμφανίζει τεχνηέντως ότι διέθετε τον δεκαπλάσιο αριθμό των μόλις 30.000 στρατιωτιών του στην Ευρώπη.

«Το ΝΑΤΟ ουσιαστικά ξέχασε τον στρατό του», είπε ένας ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, μιλώντας για τον στρατιωτικό σχεδιασμό. «Ήταν απολύτως ανεπαρκές για μια μεγάλη κρίση».

Ο στρατός των ΗΠΑ, έχοντας χάσει πέρυσι τον τόσο στρατολόγησης για πάνω από 41.000 άτομα το 2023, παρουσιάζει σήμερα το μικρότερο μέγεθος τα τελευταία 80 χρόνια.

Βέβαια το πρόβλημα εντοπίζεται και σε άλλες δυτικές χώρες. Ο βρετανικός στρατός υπολείπεται των στόχων του κάθε χρόνο από το 2010. Στη Γερμανία, ο στρατός συρρικνώθηκε κατά 1.500 στρατιωτικούς το 2023, παρά τη μαζική προσπάθεια στρατολόγησης.

Ακόμη και η Ουκρανία, η οποία είναι εκτός ΝΑΤΟ, χρειάστηκε να μειώσει τα ηλικιακά όρια στράτευσης από τα 27 στα 25 για να συγκεντρώσει αρκετά στρατεύματα για να βοηθήσει στην καταπολέμηση της ρωσικής εισβολής στο έδαφός της.

Οι λόγοι που δεν βρίσκονται φαντάροι

Η συμμαχία σχεδιάζει να εκπαιδεύσει τη νέα Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης των 300.000 στρατιωτών του ΝΑΤΟ το καλοκαίρι του 2024, αλλά θα χρειαστεί απαραιτήτως εφεδρείες.

Έτσι, οι ιθύνοντες πρέπει να επενεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο θα αντλούν στρατεύματα από συμμαχικές χώρες.

«Πρέπει να σκεφτούμε να διασφαλίσουμε ότι έχουμε αρκετό στρατό για να εκτελέσουμε τα σχέδια για τα οποία έχουμε συμφωνήσει», δήλωσε στο Foreign Policy ο υποναύαρχος του Βασιλικού Ναυτικού της Ολλανδίας, Rob Bauer, πρόεδρος της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ.

Οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ –με πρώτες τις ΗΠΑ- στηρίζονται σε εθελοντικό στρατό τον τελευταίο μισό αιώνα.

Στρατιώτες της Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ παρακολουθούν μια άσκηση μάχης Νορβηγίας, Τσεχίας και Γερμανίας στο πλαίσιο της «Quadriga 2024» στο Gardelegen, Γερμανία, 8 Απριλίου 2024. (REUTERS/Liesa Johannssen).

Πρώτος, μεγάλος «αντίπαλος» της εθελοντικής στράτευσης είναι η πτώση της ανεργίας σε δυτικοευρωπαϊκές χώρες, καθώς μετά την πανδημία οι εργοδότες άρχισαν να προσλαμβάνουν προσωπικό. Συνεπώς, η κατάταξη στον στρατό δεν είναι και τόσο ελκυστική επιλογή συγκριτικά με άλλες.

Ένας επιπλέον λόγος, σύμφωνα με το αμερικανό ειδικό δημοσίευμα, είναι πως στις ΗΠΑ, τουλάχιστον, λιγότεροι άνθρωποι πληρούν τα πρότυπα στρατολόγησης λόγω φυσικής κατάστασης, ψυχικής ασθένειας ή προηγούμενης εγκληματικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα μια συρρίκνωση της δεξαμενής νεοσυλλέκτων.

Στον αμερικανικό στρατό, η φθορά και η εξάντληση ήταν πιο έντονες στα πιο μάχιμα τμήματα, όπως για παράδειγμα στις τεθωρακισμένες μονάδες παρουσιάστηκε πολύ υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών μεταξύ 2019 και 2021. Τα στρατεύματα αεράμυνας είχαν επίσης υψηλά ποσοστά κόπωσης, εν μέρει λόγω των αποστολών που εκτείνονται σε όλον τον πλανήτη.

Ένας τρίτος λόγος μείωσης των προσλήψεων, σύμφωνα με ειδικούς, είναι η έλλειψη πλέον υπαρξιακών απειλών για τις ΗΠΑ. «Είμαστε θύματα της δικής μας επιτυχίας», είπε η Κέιτ Κουζμίνσκι, από την αμερικανική δεξαμενή σκέψης Κέντρο για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια (CNAS). «Η αίσθηση της υπαρξιακής απειλής δεν είναι απαραίτητα τόσο ισχυρή όσο παλιά, κάτι που είναι καλό, αλλά οδηγεί σε ορισμένες προκλήσεις όσον αφορά τη στρατολόγηση».

Πιο άνετοι οι Ρώσοι

Την ίδια στιγμή φαίνεται ότι η Ρωσία δεν παρουσιάζει ανάλογα προβλήματα. Σύμφωνα με το Κίεβο, το Κρεμλίνο σχεδιάζει να κινητοποιήσει άλλους 300.000 στρατιώτες μέχρι τις αρχές Ιουνίου και το βρετανικό υπουργείο Άμυνας πιστεύει ότι η Ρωσία φέρνει 30.000 νέους νεοσύλλεκτους κάθε μήνα, μέσω αναγκαστικής επιστράτευσης.

Η Ουάσιγκτον υποστηρίζει, δια στόματος του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Κερτ Κάμπελ ότι ο ρωσικός στρατός έχει «σχεδόν πλήρως ανασυγκροτηθεί» τους τελευταίους αρκετούς μήνες.

Πιθανές λύσεις

Έτσι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι στρατολόγοι έχουν πιάσει δουλειά. Εσθονία, Φινλανδία, Λιθουανία και Νορβηγία, είναι ήδη στρατεύσιμοι για κάποιο χρονικό διάστημα, ενώ η Λετονία επαναφέρει την υποχρεωτική στράτευση. Η Σουηδία επανέφερε το παλιό μοντέλο κινητοποίησης, αποσκοπώντας να διπλασιάσει τους στρατεύσιμους μέχρι το 2030.

Η Πολωνία προσπαθεί να φτιάξει έναν στρατό 250.000 στρατιωτών με μια εφεδρική δύναμη 50.000 στρατιωτών όπως έχουν υιοθετήσει περίπου οι Ουκρανοί.

«Αν μιλάς για ανθρώπους [και] δεν μπορείς να τους βρεις από την άποψη της εθελοντικής υπηρεσίας σε επαγγελματικές ένοπλες δυνάμεις, τότε πρέπει να σκεφτείς άλλους τρόπους για να βρεις ανθρώπους», είπε ο Μπάουερ. «Και αυτό είναι είτε υποχρεωτική στρατολόγηση είτε κινητοποίηση.