Γερμανία – Τουρκία: Αλλαγή στρατηγικής από το Βερολίνο;

Του Γιώργου Παππά

Τα ευρω-τουρκικά δεν ήταν, αλλά μπήκαν ψηλά στην ατζέντα της γερμανικής προεδρίας. Μαζί με αυτά και το σύμπλεγμα των ελληνο-τουρκικών σχέσεων και το Κυπριακό. Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών έδειξαν ότι η Γερμανία είναι αυτή τη στιγμή η μόνη χώρα που μπορεί να διαδραματίσει μεσολαβητικό ρόλο στις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται ήδη η μεσολάβηση της καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.

Στόχος της Μέρκελ είναι ο επαναπροσδιορισμός των σχέσεων ΕΕ – Τουρκίας, που επισκιάζονται από την οξύτατη σύγκρουση μεταξύ Γαλλίας και Τουρκίας εξαιτίας του ναυτικού επεισοδίου στη Μεσόγειο. Η σύγκρουση συνεχίστηκε την περασμένη εβδομάδα στο Βερολίνο, αφενός με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν την παραμονή της γερμανικής προεδρίας να καταγγέλλει την «εγκληματική συμπεριφορά» της Τουρκίας και αφετέρου τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου τη δεύτερη ημέρα της προεδρίας να απαιτεί «συγγνώμη» από τη Γαλλία. Τόσο η Μέρκελ στην περίπτωση του Μακρόν όσο και ο Μάας στην περίπτωση του Τσαβούσογλου προτίμησαν ουδέτερη στάση στο ζήτημα αυτό. Η Ανγκελα Μέρκελ θέλει μία «συνεκτική στρατηγική για την Τουρκία» με δύο άξονες: Αφενός τη συνεργασία με την Τουρκία στο ΝΑΤΟ και στο Προσφυγικό – Μεταναστευτικό, αφετέρου στην «κριτική στάση» της ΕΕ σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνούς δικαίου.

Ο ρεαλισμός που διακρίνει τη γερμανίδα καγκελάριο επιβάλλει και την πυροσβεστική παρέμβαση στην κλιμακούμενη ένταση εξαιτίας των τουρκικών δραστηριοτήτων και απειλών στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο.

Εκφράστηκε ήδη με τη μεσολάβηση της Μέρκελ για την πραγματοποίηση της τηλεφωνικής συνομιλίας Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 26 Ιουνίου, όπως επιβεβαίωσε και ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών. «Η Γερμανία παρενέβη μεσολαβητικά», είπε ο Τσαβούσογλου στο Βερολίνο. Ηταν η πρώτη απευθείας ανταλλαγή απόψεων έστω και για θέματα «χαμηλής πολιτικής» μεταξύ του έλληνα Πρωθυπουργού και του τούρκου προέδρου που είχαν να μιλήσουν πάνω από ένα εξάμηνο.

Τι συμβαίνει στο Αιγαίο

Τι θέλει όμως η Μέρκελ στο Αιγαίο; «Η σχέση ΕΕ – Τουρκίας επιβαρύνεται από την Τουρκία που διενεργεί γεωτρήσεις μπροστά στην Ελλάδα και Κύπρο, για τις οποίες υπάρχει μεγάλη αντιπαράθεση», είπε η καγκελάριος Μέρκελ μιλώντας την περασμένη εβδομάδα στο Μπούντεσταγκ. «Εργαζόμαστε ώστε να φτάσουμε σε συνομιλίες μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών, όπως μέχρι το 2016», σημείωσε η καγκελάριος. Η συγκεκριμένη χρονική αναφορά έχει ιδιαίτερη σημασία για τους επιδιωκόμενους στόχους:

Στα ελληνο-τουρκικά, επάνοδος στο 2016 σημαίνει ότι Αθήνα και Αγκυρα θα πρέπει να πιάσουν το νήμα της διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης που τότε είχε διακοπεί. Αυτό θα ήταν το πρώτο βήμα για μία πορεία που θα μπορούσε ενδεχομένως να καταλήξει και στο Δικαστήριο της Χάγης. Στο Κυπριακό, επάνοδος στο 2016 σημαίνει επιστροφή στις προσπάθειες επίλυσης πριν από το ναυάγιο του Κραν-Μοντανά.

«Εάν τα πράγματα παραμείνουν ως έχουν και δεν υπάρξει πρόοδος αναφορικά με τη Λιβύη και με τις γεωτρήσεις στην Κύπρο και ενδεχομένως στην Κρήτη, δεν θα υπάρξει καμία πρόοδος και στον διάλογο με την Τουρκία», διευκρίνισε ο υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, σε μία ασυνήθιστα αυστηρή για τον σοσιαλδημοκράτη πολιτικό τοποθέτηση έναντι της Τουρκίας.

Αποτέλεσμα της γερμανικής μεσολάβησης είναι μέχρι στιγμής να μετριάσει η Αγκυρα τους τόνους. Ο Τσαβούσογλου μίλησε στο Βερολίνο για «διάλογο» στον οποίο «εμπλέκεται η Ελλάδα», και στον οποίο πρέπει να συμπεριληφθούν «από τούδε και στο εξής όλα τα εμπλεκόμενα μέρη».

Στη μεσολάβησή της, η Μέρκελ μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αλλά και στις υπηρεσίες του νέου εντεταλμένου της ΕΕ στην Τουρκία, γερμανού διπλωμάτη, Νικολάους Μάγιερ Λάντρουτ, ο οποίος μέχρι να οριστεί πρέσβης της Γερμανίας στο Παρίσι το 2015 ήταν το δεξί χέρι της Μέρκελ στην καγκελαρία. Η επιτυχία της μεσολάβησης θα ήταν επιστέγασμα της πολιτικής καριέρας της Μέρκελ που κλείνει στο τέλος της γερμανικής προεδρίας στην ΕΕ.