Το τέλος ενός άλλου «μνημονίου»

Δεν είναι θέμα κομματικής ιδεολογίας. Αλλωστε έχω την αίσθηση ότι ένα από αυτά που θα αφήσουμε πίσω μας λόγω πανδημίας – και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο – είναι οι διαχωρισμοί Αριστεράς – Δεξιάς. Ακόμη και η σαρωτική οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει δεν νομίζω ότι θα αφήσει χώρο για την ανάπτυξη ενός νέου κύματος λαϊκισμού, τουλάχιστον όχι όπως τον ξέραμε μέχρι τώρα. Στο μέλλον, η διαχωριστική γραμμή θα είναι ανάμεσα στην αποτελεσματικότητα και την αναποτελεσματικότητα.

Ανάμεσα σε σχήματα που μπορούν να διαχειριστούν κρίσεις (μέγα προσόν ακόμη κι αν κουμαντάρεις περίπτερο) και σε αυτά που εξασκούνται στο να τις δημιουργούν.

Πάμε τώρα στα δικά μας. Είναι αυτό που αποκομίζω από συζητήσεις με φίλους όλων των κομματικών και ιδεολογικών αποχρώσεων. Ο καθένας το λέει με δικά του λόγια.

Κι εγώ θυμάμαι μια κουβέντα λίγο πριν ξεσπάσει η πανδημία. Από τη Μεταπολίτευση και ύστερα μοιάζει να έγινε μία σιωπηρή συμφωνία, ένα άτυπο μνημόνιο μεταξύ πολιτικών και πολιτών που θεμελιώθηκε για τα καλά τη δεκαετία του 1980. Σαν να είπαν οι μεν στους δε: «Εσείς θα κάνετε ό,τι θέλετε, θα χτίζετε αυθαίρετα, θα κλέβετε την Εφορία, θα παραβαίνετε τους νόμους και εμείς θα κάνουμε ότι δεν σας βλέπουμε. Αλλά και εσείς θα κάνετε τα στραβά μάτια όταν εμείς παρανομούμε, στήνουμε κομπίνες, παίρνουμε μίζες, σπαταλάμε το δημόσιο χρήμα, διορίζουμε αβέρτα προς εξασφάλιση ψήφων.

Και θα κοιτάτε αλλού, σαν να είναι μαγική εικόνα ο υπερπλουτισμός κάποιων εξ ημών. Μιλημένα, ξηγημένα».

Αμφίδρομος έλεγχος

Αυτή η «συμφωνία» φαίνεται να έχει σπάσει τον τελευταίο καιρό. Το κράτος ελέγχει τους πολίτες, επιβάλλει κυρώσεις και πρόστιμα, κλείνει «παραθυράκια» και «φωταγωγούς» του νόμου. Αλλά και ελέγχεται. Και μοιάζει, σε αρκετές τουλάχιστον περιπτώσεις, να συμμορφώνεται στον έλεγχο των πολιτών. Να αναπροσαρμόζει αποφάσεις, να αποσύρει γελοιότητες και προχειρότητες τύπου «σκόιλ ελικίκου», να τροποποιεί τους «οδικούς χάρτες» της επόμενης ημέρας.

Ναι, ξέρω. Ο έλεγχος του κυβερνητικού έργου δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς τη Διαύγεια, την πλατφόρμα που καθιέρωσε η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. Ωστόσο οι συμπεριφορές αλλάζουν με μοχλό τη συνείδηση. Αμφοτέρων των πλευρών. Είναι κάτι περίπου σαν τη διαφορά του σημαίνοντος από το σημαινόμενο που λένε και στην ψυχολογία. Δεν λέω, μπορεί να ήταν και θέμα χρόνου, ψυχολογικής, πολιτικής και κοινωνικής ωριμότητας αμφοτέρων των πλευρών. Πάντως τώρα οι συνθήκες μοιάζουν να ευνοούν, τουλάχιστον για μια παγιωμένη και πολύ μεγάλη πλειοψηφία όπως καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις, την εμπιστοσύνη μεταξύ κράτους και πολιτών.

Λιλιπούτειοι «κερασοφόροι»

Ναι, κάποια στιγμή (μιλάω για Σεπτέμβριο τώρα) θα πρέπει να επιστρέψουν στο σχολείο και οι μαθητές του Δημοτικού, ακόμη και των νηπιαγωγείων. Αναρωτιέμαι όμως πόσο τραυματικό θα είναι για τα πιτσιρίκια να προσπαθούν να τηρήσουν τις αποστάσεις μεταξύ τους. Αυτήν την εικόνα με τα παιδιά στην Κίνα να φοράνε καπέλα με «κέρατα» ενάμισι μέτρου ώστε να μην πλησιάζουν το ένα το άλλο νομίζω δεν θα μπορούσε να τη διαχειριστεί ούτε η υπεραισιόδοξη Πολυάννα, η ηρωίδα των μυθιστορημάτων της δικής μου παιδικής ηλικίας.