Αντισύλληψη: δικαίωμα και καθήκον

Η 30ή Μαρτίου είναι αφιερωμένη στην αντισύλληψη, ένα μείζον ζήτημα που ανέκαθεν απασχολούσε τους εκπροσώπους και των δύο φύλων. Η ανάγκη της αντισύλληψης προέκυψε πρωτίστως ως μέτρο οικογενειακού προγραμματισμού και εκ των υστέρων προέκυψαν και κάποια οφέλη αναφορικά με τον περιορισμό των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Με αφορμή τον φετινό εορτασμό ο κ. Βασίλειος Δάρας Μαιευτήρας-Γυναικολόγος μίλησε στο Health.in.gr.

Health.in.gr: Ποιες είναι οι δημοφιλέστερες μέθοδοι αντισύλληψης που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ελλάδα;

Β. Δάρας: Οι δημοφιλέστερες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα στη χώρα μας είναι οι εξής:
α) μέθοδοι που στηρίζονται στη φυσιολογία της γυναίκας όπως είναι:
-η αποχή κατά τις γόνιμες ημέρες
-η παρατεταμένη γαλουχία (μέθοδος που εφαρμοζόταν κυρίως παλαιότερα)
-η διακεκομμένη συνουσία
β) μέθοδοι που βασίζονται σε μηχανικά μέσα όπως:
-μέθοδοι φραγμού (ανδρικό και γυναικείο προφυλακτικό)
-στειροποίηση στον άνδρα (απολίνωση σπερματικών πόρων) ή στη γυναίκα (απολίνωση σαλπίγγων)
-ενδομητρικά σπειράματα
γ) ορμονική αντισύλληψη

Health.in.gr: Πόσο επεμβατικές είναι, τι αποτελεσματικότητα έχουν και τι ανεπιθύμητες ενέργειες;

Β. Δάρας: Επεμβατικές είναι η τοποθέτηση του I.U.D. (ενδομητρικού σπειράματος) με την έννοια ότι για την τοποθέτησή του πιθανόν να χρειαστεί τοπική αναισθησία και ίσως μικρού βαθμού διαστολή του έξω και έσω τραχηλικού στομίου.

Επεμβατική μέθοδος είναι και η στειροποίηση του άνδρα (μέθοδος καθόλου διαδομένη στην Ελλάδα), αλλά και της γυναίκας. Η στειροποίηση στη γυναίκα γίνεται είτε λαπαροσκοπικά είτε με λαπαροτομία.

Η αποτελεσματικότητα του I.U.D. είναι περίπου 98-99%, ενώ της στειροποίησης στον άνδρα φθάνει το 99,4-99,6%. Παρόμοια ποσοστά παρουσιάζει και η στειροποίηση στη γυναίκα.

Το κολπικό διάφραγμα δεν ανήκει στις επεμβατικές μεθόδους. Η πιθανότητα κύησης είναι 4,8% γυναίκες/έτος.

Οι παρενέργειες του I.U.D. είναι έντονο άλγος του υπογαστρίου για άλλοτε άλλο χρονικό διάστημα, πυελοπεριτονίτιδες ειδικά το πρώτο τετράμηνο της χρήσης, οξείες εξαρτηματίτιδες, δηλαδή φλεγμονές των εξαρτημάτων πχ. σαλπιγγίτιδα, μηνομητροραγίες δηλαδή αυξημένη ποσότητα αίματος στη διάρκεια της περιόδου ή και αιμορραγίες μεταξύ των περιόδων, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη και εξωμήτριος κύηση.

Μελέτες έχουν δείξει ότι δεν συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ή του ενδομητρίου. Σε ποσοστό 10% παρατηρείται αυτόματη αποβολή του σπειράματος ενώ σε ποσοστό 15% βγαίνει για ιατρικούς λόγους.

Η συνεχής χορήγηση των κολπικών διαφραγμάτων (τραχηλικής καλύπτρας) δεν ενδείκνυται διότι σύμφωνα με μελέτες προκαλούν συχνά ουρολοιμώξεις. Ερεθισμό στον κόλπο μπορεί κάποιες φορές να προκαλέσουν τα προφυλακτικά.

Health.in.gr: Ακούμε συχνά για το «χάπι» τρίτης και τέταρτης γενιάς. Τι διαφορές έχουν μεταξύ τους και με τις προηγούμενες γενιές και ποια ανάγκη ωθεί στην παρασκευή τους, αφού το χάπι από παλιά θεωρείται 99% αποτελεσματικό; Μήπως οι παρενέργειές του είναι συχνότερες και σοβαρότερες απ’ όσο νομίζουμε;

Β. Δάρας: Οι διαφορές μεταξύ των χαπιών τρίτης και τέταρτης γενιάς έγκεινται στη δοσολογία των ορμονών που περιέχουν. Η αποτελεσματικότητά τους που φτάνει το 99-99,1% δεν έχει καμιά σχέση με τη ανάγκη για «εξέλιξή» τους. Η προσπάθεια ελάττωσης των παρενεργειών που εμφανίζουν και η λογική του να επιτυγχάνουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με τη μικρότερη δυνατή δοσολογία ωθεί τους ερευνητές στην παραγωγή «βελτιωμένων» χαπιών.

Health.in.gr: Eίναι ενημερωμένες οι Ελληνίδες για την αντισύλληψη; Ποιες ενέργειες θεωρείτε απαραίτητες για την καλύτερη ενημέρωση κυρίως των εφήβων;

Β. Δάρας: Δυστυχώς οι Ελληνίδες είναι ελάχιστα ενημερωμένες για την αντισύλληψη. Ή ακόμα και αν είναι, πολύ μικρό ποσοστό εφαρμόζει κάποια υψηλής αποτελεσματικότητας αντισύλληψη όπως είναι πχ. το χάπι, το I.U.D. ή η στειροποίηση του άνδρα ή της γυναίκας.

Η σωστή πληροφόρηση των εφήβων θα έπρεπε να ξεκινάει κυρίως από τα σχολεία, να γίνεται από ιατρούς, κατά προτίμηση γυναικολόγους με ομιλίες, προβολή slides και συζητήσεις. Το ίδιο θα μπορούσε να γίνει με ομιλίες στα Κέντρα Υγείας, σε θέατρα και κινηματογράφους. Παρόμοιες δραστηριότητες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν και από τα Κέντρα Οικογενειακού Προγραμματισμού των διαφόρων νοσοκομείων.

Health.in.gr: Τον τελευταίο καιρό έχει γίνει ευρύτερα γνωστή και η «επείγουσα αντισύλληψη». Τι ακριβώς είναι;

Β. Δάρας: Με τον όρο επείγουσα αντισύλληψη εννοούμε τα μέτρα εκείνα, τα οποία λαμβάνονται για να αποτραπεί μια σύλληψη η οποία είναι πολύ πιθανή μετά από σεξουαλική επαφή κατά την οποία δεν ελήφθησαν αντισυλληπτικά μέτρα ή απέτυχε κάποια άλλη μέθοδος αντισύλληψης.

Η ανάπτυξη ορμονικών μεθόδων για επείγουσα αντισύλληψη ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 όταν για πρώτη φορά δόθηκαν μεγάλες δόσεις οιστρογόνων σε θύματα σεξουαλικής κακοποίησης. Αργότερα δοκιμάστηκε συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστερόνης, ενώ το 1976 προτάθηκε η τοποθέτηση ενδομητρικού σπειράματος. Επίσης έχουν χρησιμοποιηθεί το εκτρωτικό χάπι RU486 (μιφεπριστόνη) και η νταναζόλη.

Health.in.gr: Προτιμάτε το «χάπι της επόμενης μέρας» ή μεγάλες δόσεις αντισυλληπτικών;

Β. Δάρας: Πάντα προτιμούμε το «χάπι της επόμενης μέρας» από τις μεγάλες δόσεις αντισυλληπτικών για δύο λόγους: α) οι μεγάλες δόσεις αντισυλληπτικών έχουν αυξημένες πιθανότητες να προκαλέσουν παρενέργειες και β) διότι το «χάπι της επόμενης μέρας» έχει μικρή δοσολογία με πολύ υψηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας.

Health.in.gr: Μεγάλη μερίδα γυναικών ίσως συγχέει το «χάπι της επόμενης μέρας» με το «εκτρωτικό χάπι». Ποιες είναι οι διαφορές τους. Κυκλοφορεί ακόμα το τελευταίο και αν όχι γιατί;

Β. Δάρας: Τα δύο χάπια έχουν εντελώς διαφορετική σύσταση. Περιέχουν δηλαδή διαφορετικές ουσίες. Επιπλέον το «χάπι της επόμενης μέρας» χορηγείται στην προσπάθεια μας να προκαλέσουμε τέτοιες μεταβολές στη μήτρα, τις ωοθήκες και την τραχηλική βλέννη ώστε να εμποδιστεί η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο.

Το «εκτρωτικό χάπι» χορηγείται όταν πλέον έχει διαπιστωθεί η εγκυμοσύνη και προσπαθούμε να προκαλέσουμε έκτρωση δηλαδή αποβολή του εμβρύου από τη μήτρα ώστε να αποφύγουμε την επέμβαση. Το «εκτρωτικό χάπι» για πολλούς και διαφόρους λόγους δεν «μπήκε» στην ελληνική αγορά.

Health.in.gr: Πόσο μεγάλος εκτιμάτε ότι είναι ο αριθμός των τεχνητών διακοπών κύησης στην Ελλάδα που γίνονται εξαιτίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης;

Β. Δάρας: Αν λάβουμε υπ’ όψιν ότι τεχνητές διακοπές κύησης γίνονται στα μεγάλα ιδιωτικά μαιευτήρια όπου ο αριθμός κατά προσέγγιση μπορεί να υπολογιστεί αλλά και σε μικρές ιδιωτικές κλινικές ακόμα και σε ιατρεία κυρίως στην επαρχία, τότε εύκολα προκύπτει ότι πανελλαδικά ο αριθμός του σε ετήσια βάση φτάνει σε αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες.

Health.in.gr: Ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε γυναίκας ποιες είναι οι πιο ενδεδειγμένες μέθοδοι; Π.χ. ποια θα συνιστούσατε σε μια κοπέλα 18 ετών που δεν έχει τεκνοποιήσει και ποια σε μια γυναίκα 35 ετών που έχει κάνει ήδη τον επιθυμητό αριθμό παιδιών; Σε μια γυναίκα με περιστασιακές σχέσεις θα προτείνατε την ίδια μέθοδο με κάποια που έχει μόνιμη σχέση;

Β. Δάρας: Η μέθοδος αντισύλληψης έχει άμεση σχέση με το κληρονομικό, ατομικό, γυναικολογικό και μαευτικό ιστορικό της γυναίκας από την ηλικία της και από το αν έχει τεκνοποιήσει ή όχι. Το κάπνισμα επίσης παίζει σημαντικό ρόλο.

Έτσι λοιπόν γίνεται προσεκτική λήψη του ιστορικού της γυναίκας, εξετάζεται γυναικολογικά και γίνεται ψηλάφηση μαστών και συνιστώνται κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις.

Στις νεαρής ηλικίας γυναίκες που δεν έχουν τεκνοποιήσει προτιμάται η χορήγηση αντισυλληπτικού χαπιού.

Μια γυναίκα που είναι 35 ετών και έχει ήδη κάνει τον επιθυμητό αριθμό παιδιών θα μπορούσε άνετα να χρησιμοποιήσει το I.U.D. Επίσης αυτή η γυναίκα θα μπορούμε με τη σύμφωνη γνώμη του συζύγου της και κατόπιν συνεννόησης με τον μαιευτήρα της να υποβληθεί σε απολίνωση των σαλπίγγων της με την ευκαιρία της τελευταίας της καισαρικής τομής. Αν μπορεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα μιας λαπαροσκοπικής επέμβασης μπορεί να αποφασίσει τη λαπαροσκοπική απολίνωση των σαλπίγγων ή να γίνει αυτή με την ευκαιρία κάποιας λαπαροσκόπησης.

Μια γυναίκα που έχει περιστασιακές σχέσεις έχει περισσότερη ανάγκη από μεθόδους φραγμού όπως είναι το ανδρικό ή το γυναικείο προφυλακτικό με την προϋπόθεση ότι γίνεται σωστά η τοποθέτηση και η χρήση του. Συμπληρωματικά σε περίπτωση ανάγκης μπορεί να χρησιμοποιήσει μια επιπλέον μέθοδο πχ. το χάπι της «επόμενης μέρας» σε περίπτωση που σπάσει το προφυλακτικό.

Health.in.gr: Ποια άλλα δευτερεύοντα οφέλη για τη γυναίκα προκύπτουν από την εφαρμογή κάθε μεθόδου αντισύλληψης;

Β. Δάρας: Τα δευτερεύοντα οφέλη (πρωτεύον είναι η μη σύλληψη) για τη γυναίκα είναι πολλά και σημαντικά. Οι γυναίκες προφυλάσσονται από:

εξωμήτριες κυήσεις σε ποσοστό 90%,

καρκίνο των ωοθηκών σε ποσοστό 40%,

καλοήθεις καταστάσεις του μαστού όπως είναι οι κύστεις και τα ινοαδενώματα σε ποσοστό 40%,

κύστεις των ωοθηκών σε ποσοστό 40-80%,

πυελικές φλεγμονές σε ποσοστό 50%,

ινομυώματα (μετά από πενταετή χρήση) κατά 17%,

μητρορραγίες κατά 50%,

σιδηροπενική αναιμία (η πιθανότητα εμφάνισης ελαττώνεται σε ποσοστό 50%).

Επίσης:

βελτιώνεται η δυσμηνόρροια σε ποσοστό 40% και

ελαττώνεται το ποσό του αποβαλλόμενου αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου.

health.in.gr