Ξεδιαλύνοντας το τοπίο για την ασφάλεια της Θεραπείας Ορμονικής Υποκατάστασης

Μια νέα επιστημονική μελέτη φέρνει και πάλι στο προσκήνιο τους φόβους για την πιθανή συσχέτιση της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης με διάφορους τύπους γυναικολογικών καρκίνων. Τι ακριβώς όμως είναι η ΘΟΥ, ποιες οι ενδείξεις χορήγησής της και ποιους τελικά κινδύνους και οφέλη ενέχει για τις υναίκες που υποβάλλονται σε αυτήν;

Τι είναι η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ);

Η ΘΟΥ αφορά στη χορήγηση φαρμάκων -με τη μορφή δισκίων, αυτοκόλλητων επιθεμάτων ή κρέμας- τα οποία περιέχουν δραστικές ουσίες που αυξάνουν τα επίπεδα των οιστρογόνων στις γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακής ηλικίας.
Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί σχημάτων ΘΟΥ, αλλά τα δύο κύρια σχήματα που χρησιμοποιούνται είναι η μονοθεραπεία με οιστρογόνα και ο συνδυασμός οιστρογόνων και προγεστερόνης. Κάθε σχήμα ΘΟΥ έχει διαφορετικές ενδείξεις χορήγησης, δηλαδή μπορεί να χορηγηθεί σε συγκεκριμένη κατηγορία γυναικών.

Πότε χορηγείται η ΘΟΥ και σε ποιες γυναίκες;

Στην εμμηνόπαυση τα επίπεδα των φυλετικών ορμονών της γυναίκας (κυρίως των οιστρογόνων) αρχίζουν σταδιακά να ελαττώνονται, προκαλώντας χαρακτηριστικά συμπτώματα, όπως το ερύθημα προσώπου και οι εφιδρώσεις, και αυξάνοντας το ρυθμό απώλειας της οστικής μάζας και κατά συνέπεια τον κίνδυνο οστεοπόρωσης με ό,τι αυτή συνεπάγεται (π.χ., ελαττωμένη αντοχή των οστών και πρόκληση καταγμάτων ακόμη και με την εφαρμογή δυνάμεων μικρής ισχύος).

Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η εμμηνόπαυση αποτελεί ένα φυσιολογικό στάδιο στη ζωή μιας γυναίκας. Επομένως δεν είναι αναγκαίο μια γυναίκα να υποβληθεί σε κάποια αγωγή, για να μεταβεί σε αυτήν χωρίς προβλήματα. Αν όμως ορισμένα από τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω της πτώσης των επιπέδων των οιστρογόνων είναι πολύ σοβαρά (π.χ., μεγάλου βαθμού απώλεια οστικής μάζας), ίσως χρειαστεί ή και καταστεί επιβεβλημένη η χορήγηση ΘΟΥ.

Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσετε διεξοδικά με το γιατρό σας τα υπέρ και τα κατά αυτής της επιλογής και να αποφασίσετε από κοινού. Μεγάλης σημασίας παράγοντες για τη σωστή απόφαση είναι η ηλικία, η φυλή, το οικογενειακό και το ατομικό ιστορικό της γυναίκας, καθώς και η ύπαρξη προδιαθεσικών παραγόντων, όπως το κάπνισμα, η παχυσαρκία κ.ά.

Η ΘΟΥ χορηγείται στις γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακής ηλικίας με κύριο στόχο την καταστολή των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, τα οποία πολλές φορές είναι ιδιαίτερα ενοχλητικά, και την πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Παλιότερα, δύο ακόμη ενδείξεις χορήγησης της ΘΟΥ ήταν η ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και η βελτίωση της μνήμης. Ωστόσο, οι δύο αυτές ενδείξεις χορήγησης όχι μόνο δεν έχουν τεκμηριωθεί, αλλά τείνουν να απορριφθούν.

Οφέλη από τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης

Τα οιστρογόνα, ανεξάρτητα από τον τρόπο χορήγησης (διαδερμικά, από το στόμα ή τη ρινική οδό), έχει αποδειχθεί ότι ανακουφίζουν από τα αγγειοκινητικά συμπτώματα (π.χ., εφιδρώσεις και ερύθημα προσώπου) σε σύντομο χρονικό διάστημα από τη λήψη τους.

Η χρήση τους έχει συνδυαστεί με την ελάττωση των οστεοπορωτικών καταγμάτων σε ποσοστό 30-60%.
Προκαλούν αναστροφή της ουρογεννητικής ατροφίας, αύξηση του κολπικού pΗ και της αιμάτωσης του κόλπου, καθώς και ελάττωση των ουρογεννητικών φλεγμονών. Επίσης, αυξάνουν τη λίμπιντο της μετεμμηνοπαυσιακής γυναίκας, συμβάλλοντας στο να έχει καλύτερη ποιότητα ζωής.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από τη χορήγηση ΘΟΥ;

Ένα θέμα που έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων, χωρίς ωστόσο οι ειδικοί να έχουν καταλήξει ακόμα σε απόλυτη ομοφωνία, είναι το εάν και κατά πόσο η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ) επηρεάζει την εμφάνιση καρκίνου του ενδομητρίου του μαστού και των ωοθηκών, καθώς και τον κίνδυνο αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Για το ενδομήτριο έχει αποδειχθεί ότι η έκθεση σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μόνο με οιστρογόνα, χωρίς την ανταγωνιστική δράση των προγεσταγόνων, οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο για υπερπλασία του ενδομητρίου κατά 20% τον πρώτο χρόνο και κατά 40% στο τέλος του τρίτου χρόνου. Παρ΄ όλο που ο κίνδυνος για καρκίνο του ενδομητρίου από τη θεραπεία μόνο με οιστρογόνα είναι σημαντικά αυξημένος, η συχνότητα θανάτων από αυτό τον τύπο καρκίνου δεν είναι μεγαλύτερη.

Βάσει των πρόσφατων επιστημονικών μελετών φαίνεται ότι στις γυναίκες που υποβάλλονται σε ΘΟΥ αυξάνονται ο κίνδυνος προσβολής τους από καρκίνο του μαστού κατά 26%, ο κίνδυνος να υποστούν καρδιακή προσβολή κατά 29% και ο κίνδυνος αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων κατά 41% σε σύγκριση με όσες δεν ακολουθούν κάποιο σχήμα ΘΟΥ.

Αντιθέτως, ο κίνδυνος καταγμάτων του ισχίου και καρκίνου του παχέος εντέρου είναι σημαντικά ελαττωμένος σε όσες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες υποβάλλονται σε ΘΟΥ.

Όμως οι ίδιοι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι τα στατιστικά στοιχεία που παρουσίασαν δεν είναι τόσο ανησυχητικά όσο μπορεί να φαίνεται και ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να πανικοβληθούν. Η ακριβής ερμηνεία των στατιστικών στοιχείων που ήλθαν πρόσφατα στη δημοσιότητα συνίσταται ουσιαστικά στο εξής: ανά 10.000 γυναίκες που υποβάλλονται σε ΘΟΥ επτά αναμένεται να εμφανίσουν καρδιακά επεισόδια, οκτώ ΑΕΕ και οκτώ καρκίνο του μαστού. Από την άλλη πλευρά, εκτιμάται ότι θα παρατηρηθούν έξι λιγότερα περιστατικά καρκίνου του παχέος εντέρου και πέντε λιγότερα κατάγματα ισχίου.

Τέλος, όσον αφορά στον καρκίνο των ωοθηκών, ο κίνδυνος ανάπτυξής του είναι μεγαλύτερος όταν μια γυναίκα υποβάλλεται σε μονοθεραπεία με οιστρογόνα για χρονικό διάστημα που ξεπερνά τα πέντε με δέκα χρόνια. Συνήθως, η θεραπεία ΘΟΥ δεν συνιστάται να χορηγείται για χρονικά διαστήματα μεγαλύτερα των πέντε ετών. Οι ειδικοί επισημαίνουν επίσης ότι η λήψη μόνο οιστρογόνων ως θεραπευτικό σχήμα ΘΟΥ συστήνεται μόνο στις περιπτώσεις που οι πάσχουσες έχουν υποβληθεί σε ολική υστερεκτομή (αφαίρεση μήτρας και ωοθηκών), προκειμένου να αποφεύγεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου στις ωοθήκες.

Τελικά, πρέπει μια γυναίκα που λαμβάνει ΘΟΥ να ανησυχεί;

Οι γυναίκες πρέπει να είναι ενήμερες για τα αποτελέσματα των ερευνητικών μελετών, αλλά δεν συντρέχει λόγος πανικού. Αν και στην Ευρώπη οι οδηγίες και τα σχήματα χορήγησης ΘΟΥ είναι διαφορετικά από αυτά των ΗΠΑ, όπου πραγματοποιήθηκαν οι πρόσφατες ανησυχητικές μελέτες, παρόμοια σκευάσματα κυκλοφορούν και στη Γηραιά Ήπειρο.

Οι γιατροί γνωρίζουν επί μακρόν ότι τα σκευάσματα ΘΟΥ ενέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και καρκίνου των ωοθηκών (σε περίπτωση χορήγησης μόνο οιστρογόνων). Αλλά ακόμη και έτσι, είναι πολύ πιθανό, ανάλογα με την περίπτωση, τα οφέλη της αγωγής να υπερτερούν των κινδύνων της.

Μήπως αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι υπάρχουν ανάλογοι κίνδυνοι από τη χρήση αντισυλληπτικών δισκίων;

Οι γυναίκες που λαμβάνουν αντισυλληπτικά δισκία έχουν κυρίως αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς μεγαλώνουν. Επίσης, όσες καπνίστριες βρίσκονται σε αγωγή με αντισυλληπτικά κινδυνεύουν να εμφανίσουν καρδιακά προβλήματα -γι’ αυτό συνιστάται η απαγόρευση του καπνίσματος σε γυναίκες που λαμβάνουν το «χάπι».

Τα αποτελέσματα των διαφόρων μελετών όσον αφορά στην αυξημένη προδιάθεση για καρκίνο των γυναικών που παίρνουν αντισυλληπτικά, είναι αντιφατικά. Κάποιες μελέτες υποστηρίζουν ότι ουσιαστικά προστατεύουν από τον καρκίνο των ωοθηκών και του ενδομητρίου και άλλες ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Πάντως, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού και η υπόνοια πιθανού κακοήθους όγκου του μαστού αποτελούν αντενδείξεις χορήγησης αντισυλληπτικών δισκίων.

Τι πρέπει να κάνετε αν ήδη λαμβάνετε ΘΟΥ;

Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πανικοβληθείτε. Πριν προβείτε σε οποιαδήποτε ενέργεια, π.χ., διακοπή της αγωγής, συμβουλευτείτε το γιατρό σας, ο οποίος θα σας ενημερώσει με σαφήνεια για τον πραγματικό κίνδυνο που διατρέχετε και αν τα οφέλη της αγωγής -για εσάς συγκεκριμένα- υπερτερούν των κινδύνων ή όχι. Έτσι, θα μπορέσετε να επιλέξετε αν θα διακόψετε τη ΘΟΥ, θα αλλάξετε το σχήμα που λαμβάνετε ή θα συνεχίσετε την υπάρχουσα θεραπεία.

Έχετε υπόψη ότι αν τελικά αποφασίσετε τη διακοπή της ΘΟΥ, δεν πρέπει αυτό να γίνει απότομα, επειδή είναι δυνατόν να εμφανίσετε δυσάρεστα συμπτώματα εξαιτίας της αιφνίδιας πτώσης των επιπέδων των ορμονών στο αίμα σας.

Σε κάθε περίπτωση, εφόσον έχετε ανησυχήσει ή έχετε αμφιβολίες για την αγωγή ορμονικής υποκατάστασης που ακολουθείτε, ζητήστε άμεσα τη συμβουλή του γιατρού σας πριν πάρετε οποιαδήποτε απόφαση.

health.in.gr