Ο φόβος των σεισμών: ψυχολογική πρόληψη

H σεισμική δόνηση που σημειώθηκε τη νύχτα της Πέμπτης στην υποθαλάσσια περιοχή της Σκύρου και έγινε αισθητή σε μεγάλο τμήμα της χώρας επανέφερε μνήμες από το μεγάλο σεισμό της Αθήνας το Σεπτέμβριο του 1999, προκαλώντας σε πολλούς από εμάς μια διάχυτη αίσθηση φόβου απέναντι σε αυτό το φυσικό φαινόμενο. Αν υποφέρετε και εσείς από αυτό το τυραννικό συναίσθημα, ενημερωθείτε ώστε να το αντιμετωπίσετε…


Θυμός, καταπιεσμένα συναισθήματα, άγχος, πανικός, αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν το σεισμό μπορεί να είναι εμφανή πολλούς μήνες μετά το συμβάν και να αναζωπυρώνονται, καθώς το άτομο βομβαρδίζεται από πληροφορίες για δονήσεις σε άλλες περιοχές.


Τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα τονίζουν ότι ένας από τους βασικότερους παράγοντες που συντελεί στη δημιουργία αυτών των αρνητικών συναισθημάτων είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών ως κάτι που αδυνατούν να ελέγξουν. Αυτή η αντίληψη δημιουργεί ένα αίσθημα ανικανότητας και παράλυσης. Συγχρόνως, όταν ο αρνητισμός χαρακτηρίζει το διανοητικό και συναισθηματικό τομέα, το άτομο παρουσιάζει μια μοιρολατρική στάση απέναντι στις φυσικές καταστροφές, ενώ επιτείνεται το συναίσθημα ότι αποτελεί έρμαιο της τύχης του. Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν στη γένεση αρνητικών συναισθημάτων πριν καν εμφανιστεί το καταστροφικό φαινόμενο, και το άτομο υιοθετεί μια στάση πανικού, προτού βρεθεί αντιμέτωπο με τις δύσκολες συνθήκες.

Υπάρχει πρόληψη της αρνητικής ψυχολογίας απέναντι στους σεισμούς;


Η απάντηση είναι καταφατική, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι μειώνεται η σημασία του σεισμού και των συνεπειών του. Κατ΄ αρχάς, ένας σημαντικός ψυχολογικός παράγοντας που βοηθά στη δημιουργία θετικής στάσης και ψυχικής ισορροπίας είναι η αίσθηση ότι το άτομο έχει κάποιο έλεγχο πάνω στα γεγονότα. Παρ΄ όλο που δεν μπορεί να προβλέψει το σεισμό ή να ελέγξει τις φυσικές συνέπειές του, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να προετοιμαστεί ψυχολογικά. Για να νιώσει ότι έχει κάποιο έλεγχο της κατάστασης, πρέπει να διαθέτει ένα σχέδιο δράσης, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.


Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσει κανείς ότι οι σεισμοί είναι αναπόφευκτοι, αλλά μόνο σε ένα μικρό ποσοστό τους έχουν ολέθριες συνέπειες. Συνήθως παρασυρόμαστε συναισθηματικά, όπως, για παράδειγμα, από τις τραγικές εικόνες καταστροφής που ακολουθούν ένα σεισμό, χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα διανοητικής παρέμβασης, ώστε να φιλτράρουμε την πληροφορία και να «εξηγήσουμε» στον εαυτό μας ότι όλοι οι υπόλοιποι μικροσεισμοί, που ήταν περισσότεροι από τον ένα μεγάλο, δεν έφτασαν ποτέ στα δελτία ειδήσεων, ακριβώς επειδή δεν ήταν καταστροφικοί. Επομένως, θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς, αντιμετωπίζοντάς τους τόσο ως φυσικά γεγονότα που συμβαίνουν στον τόπο μας όσο και ως πληροφορίες που δεχόμαστε για άλλες χώρες.


Το δεύτερο βήμα είναι να αντιληφθεί το άτομο ότι αρνητικά σκεπτόμενο, δεν επιλύει τα προβλήματα, αντίθετα τα μεγεθύνει. Έτσι, σκέψεις του τύπου «αν γίνει σεισμός θα πέσει το σπίτι και θα μας πλακώσει» δεν εξυπηρετούν κάποιον πρακτικό σκοπό, απλώς επιτείνουν το άγχος. Η ύπαρξη έντονου άγχους συχνά μεταδίδεται στον περίγυρο του ατόμου και μια παρόμοια αγχογόνος αντίδραση παρουσιάζεται και στους οικείους του. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι ο υψηλός βαθμός ανησυχίας θολώνει την κρίση και παραλύει τη δυνατότητα του ατόμου να προβεί σε θετικές σκέψεις και ενέργειες. Μια διανοητική αλλαγή στο περιεχόμενο των σκέψεων, η οποία εκφράζει ρεαλιστικά την κατάσταση, βοηθά το άτομο να διατηρήσει την ψυχραιμία του και να ελέγχει τα αρνητικά συναισθήματα. Έτσι, η παραπάνω σκέψη μπορεί να μετατραπεί σε μία του τύπου «σεισμοί γίνονται συχνά και μερικές φορές μπορεί να προξενήσουν μεγάλες καταστροφές. Τι θα πρέπει να κάνω για να αντιμετωπίσω έναν πιθανό κίνδυνο;»


Το τρίτο βήμα είναι η κατάστρωση σχεδίου δράσης για το άτομο και την οικογένεια. Κάτι τόσο απλό όπως, για παράδειγμα: «Διατηρούμε την ψυχραιμία μας, βγαίνουμε έξω και πηγαίνουμε στο τάδε σημείο (ένα προκαθορισμένο σημείο συνάντησης)», το οποίο μπορεί να αποβεί σωτήριο όχι μόνο πρακτικά αλλά και ψυχολογικά.


Ένα άλλο σημαντικό σημείο έχει να κάνει με την ικανότητα του ατόμου να αξιολογεί τη σοβαρότητα των ερεθισμάτων που παίρνει και να αντιδρά αναλόγως. Έτσι, η τάση του να πετάγεται κανείς επάνω σε κάθε κούνημα, για παράδειγμα, του τραπεζιού που το κλώτσησε κατά λάθος ένας από τους παρακαθήμενους, θέτει το άτομο σε μια κατάσταση ψυχικής εγρήγορσης, η οποία του στερεί τη δυνατότητα της αξιολόγησης και της ανάλογης αντίδρασης. Το τρίπτυχο «στάσου-σκέψου-αντίδρασε» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γρήγορος τρόπος για να ελέγξει κανείς τον πανικό και τις σπασμωδικές κινήσεις που τον συνοδεύουν και τον επιτείνουν.

Μήπως υποφέρετε από το άγχος του σεισμού;

· Έχετε φλας μπακ αναμνήσεις από τον τελευταίο σεισμό;

· Φοβάστε να μένετε μόνοι;

· Ανησυχείτε μήπως κλειστείτε στο ασανσέρ;

· Διακατέχεστε από σκέψεις και συναισθήματα ανασφάλειας;

· Αντιμετωπίζετε δυσκολία στον ύπνο;

· Παρουσιάζετε καρδιοχτύπια, τρεμούλες, ιδρωμένα χέρια και σφίξιμο όταν σκέφτεστε σεισμούς;

· Επιδεικνύετε έντονη αντίδραση φόβου όταν γίνει κάποιο ξαφνικό κούνημα ή θόρυβος;

· Έχετε άγχος, αγωνία και φόβο ότι θα γίνει κάποιος άλλος σεισμός;

Αν οι περισσότερες απαντήσεις σας στις παραπάνω ερωτήσεις είναι καταφατικές, πιθανότατα έχετε αρκετό άγχος για τους σεισμούς, το οποίο παρεμβαίνει στη ζωή σας με αρνητικό τρόπο. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα του άγχους, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο για την αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού.

health.in.gr