Η γεωγραφία της παγκόσμιας βίας – Μια θλιβερή αποτίμηση για το 2025

To ρεκόρ της βίας που σημειώθηκε στον πλανήτη το 2024, όχι μόνο παγιώθηκε μέσα στο 2025, αλλά προμηνύει εφιαλτικές εξελίξεις για το νέο έτος. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Συγκρούσεων του ACLED, κρατική και μη βία έχει διπλασιαστεί από το 2019.

Ειδικότερα, από τα μέσα Νοεμβρίου 2024 έως τα μέσα Νοεμβρίου 2025, καταγράφηκαν περισσότερα από 205.400 βίαια γεγονότα, τα οποία προκάλεσαν περίπου 244.700 θανάτους και εξέθεσαν το 17% του παγκόσμιου πληθυσμού σε σύγκρουση. Πάνω από 173.900 διαδηλώσεις και ταραχές σημειώθηκαν, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν αύξηση 5%. Το ACLED κατέγραψε άνω των 1.000 συμβάντων την ημέρα το 2025.

Παρουσιάζοντας τα στοιχεία η διευθύντρια του ACLED καθηγήτρια γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, Κλιόναντ Ράλεϊ, αναφέρει πολλά παραδείγματα που δημιούργησαν τόσα θύματα.

Ο πόλεμος στη Γάζα συνεχιζόταν μέχρι μια διαδοχική ειρηνευτική συμφωνία στις 9 Οκτωβρίου, κυρίως επειδή το Ισραήλ βομβάρδισε το Κατάρ τον Σεπτέμβριο, και όχι επειδή πάνω από 68.470 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου 2023 και η παγκόσμια φήμη του Ισραήλ έχει καταρρεύσει, λέει χαρακτηριστικά.

Επίσης, η βία των εποίκων στη Δυτική Όχθη διπλασιάστηκε αυτή την περίοδο.

Τον Ιούνιο, οι ΗΠΑ υποστήριξαν το Ισραήλ σε αιφνιδιαστικές επιθέσεις στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, δολοφόνησαν αρκετούς υψηλόβαθμους αξιωματούχους του καθεστώτος και του στρατού και προκάλεσαν τεράστιες ζημιές στα αντιαεροπορικά συστήματα της χώρας.

Το Σουδάν ταλαντευόταν μεταξύ μαζικών επιθέσεων, σε μεγάλο βαθμό ανάλογα με το αν οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης προμηθεύονταν τακτικά εφόδια από τα Ην. Αραβικά Εμιράτα.

Υπήρξε κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, καθώς η Υεμένη βομβαρδίστηκε πολλές φορές από τις ΗΠΑ, οι οποίες στη συνέχεια στράφηκαν στη Βενεζουέλα. Η Ινδία και το Πακιστάν ξανακοίταξαν απειλητικά το ένα το άλλο πριν επιστρέψουν να αντιμετωπίσουν μια σειρά από περιστατικά «εγχώριας τρομοκρατίας».

Η άγνωστη βία

Ωστόσο, όπως προσθέτει υπήρχαν επίσης αμέτρητα βίαια γεγονότα σε μέρη για τα οποία δεν μιλάμε συχνά. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο, το προεδρικό μέγαρο στο Τσαντ καταλήφθηκε και 19 μαχητές σκοτώθηκαν.

Ο πρόεδρος της Σομαλίας επέζησε από επίθεση στο κομβόι του από τη αλ-Σαμπάμπ, που επίσης αύξησε τις μάχες της με το Ισλαμικό Κράτος.

Η νέα συριακή κυβέρνηση επέβλεψε το σχεδόν αδύνατο έργο της ανασύστασης των κρατικών δομών. Εν τω μεταξύ, οι αντεκδικήσεις είναι ανεξέλεγκτες.

Ο Ισημερινός συνέχισε να είναι το πιο δολοφονικό μέρος στη Νότια Αμερική (που λέει πολλά), με τις ανθρωποκτονίες παιδιών και νέων να αυξάνονται ιδιαίτερα.

«Πολλές αλλαγές συμβαίνουν ταυτόχρονα επειδή όλοι οι παράγοντες συγκρούσεων θέλουν να μεγιστοποιήσουν αυτή τη στιγμή ευκαιρίας. Θέλω να υπογραμμίσω αυτό: Είναι μια στιγμή ευκαιρίας για τη σύγκρουση, και πολλοί θα την εκμεταλλευτούν» λέει χαρακτηριστικά.

Κρατική βία

Η Ράλεϊ υπογραμμίζει τη «μεγάλη κρατική εμπλοκή» στη βία. «Σκεφτείτε ότι τα επίπεδα βίας στη Γάζα είναι υψηλά, θανατηφόρα, κατακερματισμένα και διάχυτα, και η ισραηλινή κυβέρνηση έχει σκοτώσει δεκάδες χιλιάδες στην προσπάθειά της να εξοντώσει τη Χαμάς. Τα επίπεδα βίας στην Ουκρανία είναι υψηλά, εξαιρετικά θανατηφόρα και φαινομενικά ασταμάτητα—όλα από κρατική βία. Τα επίπεδα βίας στη Μιανμάρ είναι υψηλά, θανατηφόρα, εξαιρετικά κατακερματισμένα και διάχυτα, καθώς η κυβέρνηση μάχεται με εκατοντάδες διαφορετικές ομάδες, οι οποίες δεν δείχνουν καμία ικανότητα συντονισμού για να πετύχουν τον χαλαρά κοινό στόχο της ανατροπής της χούντας».

Όταν τα κράτη εμπλέκονται έντονα στη βία, αυτή αποκτά συγκεκριμένη υπογραφή, σημειώνει. «Η σύγκρουση χαρακτηρίζεται από βομβαρδισμούς, αστική βία, υψηλούς αριθμούς θυμάτων, εξαφανίσεις και καταιγισμό δραστηριότητας. Το πιο αξιοσημείωτο το 2024 και 2025 είναι η εντυπωσιακή αύξηση του υλικού: οι βομβαρδισμοί συνεχίζουν να αυξάνονται ως το εργαλείο επιλογής, αλλά οι αεροπορικές επιδρομές δεν έλυσαν ποτέ μια σύγκρουση. Όταν τα κράτη εμπλέκονται λιγότερο στη βία, προστατεύουν μόνο όσους μπορούν (συνήθως τα αστικά κέντρα ή, πιο συγκεκριμένα, τις γειτονιές). Η κρατική μάχη παράγει υψηλούς αριθμούς θυμάτων αλλά λιγότερη ασφάλεια — ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να προσφέρει μια κυβέρνηση στους πολίτες της». σημειώνει

Γιατί, όμως η άνοδος της κρατικής βίας ήταν τόσο απότομη; Διότι όπως υποστηρίζει η ειδική, οι αμυντικές δαπάνες έχουν αυξηθεί και η διεθνής εποπτεία έχει μειωθεί.

«Κανένα από τα δύο δεν προκαλεί βία, αλλά και τα δύο ενθαρρύνουν τη χρήση της. Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι υποθέτω ότι το κράτος θέλει να χρησιμοποιήσει τη βία: Είναι «κοστοβόρα», αλλά λιγότερο από ό,τι πιστεύει κανείς». Με απλά λόγια, η καθηγήτρια λέει πως «σε όλες εκτός από τις πλουσιότερες, συχνά δυτικές και ιδιαίτερα δημοκρατικές χώρες, τα καθεστώτα είναι πρόθυμα να συγκρατήσουν πληθυσμούς και ανταγωνιστές χρησιμοποιώντας υψηλά επίπεδα βίας».

Η βία έχει αλλάξει

Η Ράλεϊ σημειώνει ότι η σημερινή κρατική βία είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν πριν από 10 ή ακόμη και 5 χρόνια.

«Πριν από 10 χρόνια, τα καθεστώτα συχνά αποτύγχαναν να μονοπωλήσουν τη βία. Συγκρούσεις μαίνονταν στη Σομαλία, στη Συρία, στην Υεμένη, στη Λιβύη, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και στην Παλαιστίνη. Το Ισλαμικό Κράτος είχε μια επικράτεια σημαντικού μεγέθους μεταξύ Ιράκ και Συρίας. Εκλογές πραγματοποιούνταν στη Μιανμάρ, στην Μπουρκίνα Φάσο και στην Αϊτή».

Σήμερα, όμως λέει έχουμε περιοχές όπου τα κράτη εμπλέκονται σχεδόν συνεχώς με ομάδες συγκρούσεων εντός των εδαφών τους (ή στη γειτονιά τους). «Αυτό σημαίνει ότι κάποιου είδους κυβερνητικές δυνάμεις εμπλέκονται στη συντριπτική πλειονότητα των συμβάντων σύγκρουσης».

Διαδηλώσεις και ταραχές

Τέλος η Ράλεϊ  υπογραμίζει πως ήταν μία δυναμική χρονιά για πολιτικές αναταραχές, καταγράφοντας 155.566 διαδηλώσεις και 18.378 ταραχές.

Ωστόσο, το μοτίβο διαδηλώσεων και ταραχών είναι περίπλοκο. Πρώτον, σημειώνει πως υπήρξε ακόμη τεράστιος αριθμός διαδηλώσεων υπέρ της Παλαιστίνης, συντριπτικά ειρηνικών αλλά περιστασιακά αμαυρωμένων από εξτρεμιστές με αντισημιτικές απόψεις.

Δεύτερον, οι ΗΠΑ και η Ινδία εξακολουθούν να ηγούνται, αλλά, τρίτον, ο αριθμός διαδηλώσεων εξαπλώνεται, αν και παραμένει δύσκολο να αναλυθούν, καταλήγει.