Πουλήθηκε σχεδόν 1 εκατ. δολάρια το αρχείο που κρύβει το άλυτο μήνυμα του θρυλικού γλυπτού της CIA

Οι οδηγίες που ενδέχεται να ξεκλειδώσουν το τελευταίο, άλυτο τμήμα του θρυλικού κρυπτογραφημένου γλυπτού Kryptos στα κεντρικά της CIA στη Βιρτζίνια πουλήθηκαν σε δημοπρασία, έναντι σχεδόν 1 εκατ. δολαρίων, όπως ανακοίνωσε ο οίκος RR Auction. Ο νέος, ανώνυμος κάτοχος θα συναντήσει κατ’ ιδίαν τον δημιουργό του έργου, τον 80χρονο Τζέιμς (Τζιμ) Σάνμπορν, ώστε να εξετάσουν μαζί κώδικες, πίνακες και σημειώσεις — μια συνέχεια της μακρόχρονης πρακτικής του καλλιτέχνη να συνεργάζεται με όσους επιχειρούν να σπάσουν το μυστήριο.

Ένα αρχείο που αλλάζει χέρια

Το υλικό —που κατακυρώθηκε στα 963.000 δολάρια— περιλαμβάνει έγγραφα και σημειώσεις κωδικοποίησης που σχετίζονται με το Kryptos, το γλυπτό ύψους τριών μέτρων που εγκαταστάθηκε στην έδρα της CIA το 1990. Από τις τέσσερις κρυπτογραφημένες ενότητες έχουν λυθεί οι K1, K2 και K3, ενώ ο τέταρτος κώδικας, γνωστός ως K4, παραμένει άλυτος επί δεκαετίες. Ο Σάνμπορν είχε φτάσει να χρεώνει 50 δολάρια για κάθε ερώτημα από ερευνητή που τον υπερφόρτωνε με αιτήματα· η απόφασή του να πουλήσει το αρχείο σηματοδοτεί, όπως λέει, την «παράδοση του μυστηρίου σε νέο διαχειριστή».

Το γλυπτό ως ζωντανός κώδικας

Το Kryptos θυμίζει φύλλο χαρτιού που βγαίνει από εκτυπωτή: στη μία πλευρά χαραγμένα κρυπτογραφημένα μηνύματα και στην άλλη αλφαβητικοί πίνακες που λειτουργούν ως κλειδιά αποκρυπτογράφησης. Στην αυλή, η χάλκινη επιφάνεια στηρίζεται σε ένα κομμάτι απολιθωμένου ξύλου, ενώ μια δεξαμενή με αναβλύζον νερό συμβολίζει τη ροή δεδομένων προς άγνωστη κατεύθυνση. Ενώ, το όνομά του, σύμφωνα με την επίσημη σελίδα της CIA, παραπέμπει στη ελληνική λέξη «κρυμμένο».

Κομβικό στοιχείο της σύνθεσης είναι η σκιά του απολιθωμένου κορμού, η οποία πέφτει πάνω στη χάλκινη επιφάνεια και λειτουργεί ως «οδηγός ανάγνωσης», υποδεικνύοντας τη σωστή οπτική γωνία για την αποκρυπτογράφηση. Έτσι, η ίδια η σκιά γίνεται μέρος του μηχανισμού του έργου — δεν κρύβει το κείμενο, αλλά δείχνει πού πρέπει να σταθεί ο παρατηρητής για να το «δει». Το αναστραμμένο Vigenère tableau στο πίσω μέρος ενισχύει το ίδιο νόημα: η λύση δεν είναι μόνο λογισμικό ή μαθηματικός τύπος, αλλά και προσανατολισμός, θέση, πλαίσιο.

Η δημιουργία του έργου συνδέθηκε με την ολοκλήρωση των νέων εγκαταστάσεων της CIA στα τέλη της δεκαετίας του ’80, μέσω του ομοσπονδιακού προγράμματος Art-in-Architecture. Η επιλογή του Σάνμπορν βασίστηκε σε αρχές που τόνιζαν την αμερικανική ταυτότητα των υλικών, την πνευματική πρόκληση και την ανάγκη η τέχνη να αντανακλά την ουσία της Υπηρεσίας: τη συγκέντρωση, επεξεργασία και αποκωδικοποίηση πληροφοριών. Οι κώδικες δημιουργήθηκαν με συνταξιούχο κρυπτογράφο της CIA, ενώ το κείμενο γράφτηκε με τη συνδρομή γνωστού συγγραφέα.

K4: το άλυτο υπόμνημα

Παρά τη λύση των τριών πρώτων τμημάτων, ο K4 παραμένει άλυτος. Η πρόσφατη ανακάλυψη στα αρχεία του Smithsonian αποκάλυψε το αρχικό κρυπτογραφημένο κείμενο — αλλά όχι τη μέθοδο αποκρυπτογράφησης, γεγονός που λίγο έλειψε να αναβάλει τη δημοπρασία. Τελικά, αντί για τη λύση, διατέθηκε ολόκληρο το αρχείο του καλλιτέχνη. «Βρήκαν το κείμενο· δεν το απέκρυψαν», είπε ο Σάνμπορν στο Associated Press. «Δεν έχουν ούτε το κλειδί ούτε τη μέθοδο.»

Μυστήριο σε κίνηση

Το ερώτημα τώρα δεν είναι αν το άλυτο μήνυμα θα βρεθεί, αλλά πότε και από ποιον. Όπως έχει πει ο ίδιος ο καλλιτέχνης: «Θα μπορούν να διαβάσουν αυτό που έγραψα, αλλά αυτό που έγραψα είναι το ίδιο μυστήριο.»

Στην καρδιά της CIA, το Kryptos παραμένει όχι απλώς γλυπτό, αλλά μια δοκιμασία θέσης, μνήμης και οπτικής — ένα κρυπτογράφημα στο τοπίο.

*Με πληροφορίες από: Associated Press, cia.gov