ΕΛΔΥΚ: Τα σχέδια δεν εφαρμόσθηκαν…

Στις 20 Νοεμβρίου 1959, και αφού είχε προηγηθεί η λήψη σχετικής αποφάσεως στις 7 του μηνός, άρχισε να συγκροτείται —κατ’ εφαρμογήν των όρων της περίφημης Συμφωνίας της Ζυρίχης, το Φεβρουάριο του 1959— το στρατιωτικό απόσπασμα που έλαβε την ονομασία Ελληνική Δύναμη Κύπρου (ΕΛΔΥΚ).

Η όλη διαδικασία για τη συγκρότηση τής εν λόγω Δύναμης άρχισε στο Μπογιάτι Αττικής και ολοκληρώθηκε στην αεροπορική βάση της Ελευσίνας.

Την 1η Αυγούστου 1960, κατά τη διάρκεια ειδικής τελετής παρουσία τού τότε πρωθυπουργού, Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο βασιλιάς Παύλος παρέδωσε την πολεμική σημαία του Συντάγματος στον πρώτο διοικητή της ΕΛΔΥΚ, συνταγματάρχη Πεζικού Διονύσιο Αρμπούζη.

Λίγες ημέρες αργότερα, στις 12 Αυγούστου, οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ επιβιβάστηκαν σε τρία αρματαγωγά του Βασιλικού Ναυτικού («Αλιάκμων», «Λήμνος» και «Χίος»). Ύστερα από ολιγοήμερο ταξίδι, κατέπλευσαν στο λιμένα Αμμοχώστου το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου 1960.

Σύμφωνα με όσα προβλέπονταν, η ΕΛΔΥΚ αριθμούσε 950 άνδρες (αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες), εκ των οποίων 863 θα στελέχωναν τις μονάδες του Συντάγματος, 12 θα υπηρετούσαν στο Επιτελείο του Τριμερούς Στρατηγείου (τη συγκρότηση του κοινού στρατηγείου, με ελληνικές και τουρκικές δυνάμεις, καθόριζε η Συνθήκη Συμμαχίας που είχε συναφθεί στη Ζυρίχη) και 75 θα στελέχωναν την Εκπαιδευτική Ομάδα που θα επωμιζόταν το έργο της εκπαίδευσης των μελών του Κυπριακού Στρατού.

Σε ό,τι αφορούσε ειδικότερα τη συγκρότηση του Συντάγματος της ΕΛΔΥΚ, αυτό περιελάμβανε τη Διοίκηση και το Επιτελείο (22 άνδρες), το Λόχο Διοικήσεως του Συντάγματος (146), το Κλιμάκιο Υγειονομικού (12), τη Διμοιρία Αναγνώρισης (21), το Λόχο Βαρέων Όπλων (62) και δύο Τάγματα Πεζικού (600).

Πάσχα στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ παρουσία του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου (αρχείο Δημητρίου Καράμπελα)

Μια αποκαλυπτική μαρτυρία για την εμπλοκή της ΕΛΔΥΚ στις πρώτες δραματικές ώρες της τουρκικής εισβολής στη Μεγαλόνησο («Αττίλας Ι»), τον Ιούλιο του 1974, αποτελεί το ακόλουθο απόσπασμα από δημοσίευμα του «Βήματος» της 18ης Ιουλίου 1976, που τιτλοφορείται «Η μεγάλη προδοσία της Κύπρου έγινε μετά το πραξικόπημα» και φέρει την υπογραφή του Σταύρου Ψυχάρη:

Μεσάνυχτα της 19ης προς την 20ή Ιουλίου 1974. Στην Κύπρο το πραξικόπημα μόλις έχει επικρατήσει. Και οι Τούρκοι είναι έτοιμοι να εισβάλουν.

Αυτή την ώρα ο τότε διοικητής της ΕΛΔΥΚ (σ.σ. ο συνταγματάρχης Πεζικού Νικόλαος Νικολαΐδης) τηλεφώνησε σε έναν άλλον έλληνα αξιωματικό που υπηρετούσε σε ειδική υπηρεσία, στη Λευκωσία. Ο διάλογος που ακολούθησε:

— Τι γίνεται με τους Τούρκους, τι μαθαίνετε εσείς; ρώτησε ο διοικητής της ΕΛΔΥΚ.

— Οι πληροφορίες μας είναι ότι ετοιμάζονται να εισβάλουν.

— Δεν έχετε ειδοποιήσει την Αθήνα;

— Τους έχουμε ειδοποιήσει, τα ξέρουν όλα…

— Και λοιπόν; Τι κάνουν; Γιατί δεν διατάζουν ετοιμότητα; Θα περιμένουμε να μας σφάξουν;

— Ξέρω κι εγώ… Τι να σου πω… Από την Αθήνα δεν υπάρχει τίποτε.

— Και τι πρέπει να κάνω εγώ; Θα περιμένω με τα χέρια σταυρωμένα;

— Τι να σου πω… Αν νομίζεις, λάβε κανένα τοπικό μέτρο.

— Καλά, θα δω. Καληνύχτα.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 18.7.1976, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έτσι τέλειωσε η συνομιλία. Μισή ώρα αργότερα ο διοικητής της ΕΛΔΥΚ κάλεσε τους αξιωματικούς που βρίσκονταν στο στρατόπεδο και τους είπε να σημάνουν έναν «κρυφό συναγερμό»: όλοι οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ θα έπρεπε να ειδοποιηθούν, στόμα με στόμα (χωρίς να σημάνει συναγερμός), και να ακροβολισθούν με τον οπλισμό τους στις θέσεις προκαλύψεως, έξω από το στρατόπεδο. Επειδή δεν υπήρχε διαταγή συναγερμού, όλα έπρεπε να γίνουν υπό τύπο ασκήσεως και περίπου μυστικά.

Έτσι, γύρω στη μία μετά τα μεσάνυχτα οι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ ξύπνησαν και άρχισαν σιγά-σιγά να φεύγουν από το στρατόπεδο και να καταλαμβάνουν διάφορες θέσεις έξω από αυτό. Η επιχείρηση «ακροβολισμός» τέλειωσε λίγο μετά τις τέσσερις η ώρα το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974.

Την ώρα που μόλις είχε βγει από το στρατόπεδο και ο τελευταίος στρατιώτης, εκείνη ακριβώς τη στιγμή εμφανίσθηκε η τουρκική αεροπορία και άρχισε έναν άγριο βομβαρδισμό του στρατοπέδου. Περίπου το ισοπέδωσε. Αν από μια τυχαία σχεδόν πρωτοβουλία ενός αξιωματικού δεν είχαν εγκαταλείψει το στρατόπεδο οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ, θα είχαν βρει όλοι τον θάνατο, καθώς οι Τούρκοι θα τους έπιαναν κυριολεκτικά στον ύπνο.

Και όμως: οι πληροφορίες πως «οι Τούρκοι πρόκειται από στιγμή σε στιγμή να εισβάλουν» στην Κύπρο υπήρχαν. Και οι στρατιωτικοί «εγκέφαλοι» της Αθήνας είχαν έγκαιρα προειδοποιηθεί. Γιατί λοιπόν; Τι συνέβη στην Κύπρο και στην Αθήνα; Υπήρξε, στην ουσία, μια μεγάλη προδοσία.

[…]

Τα επιτελικά σχέδια αμύνης της Κύπρου προέβλεπαν ότι σε περίπτωση τουρκικής εισβολής η ΕΛΔΥΚ έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για την εξόντωση του πιθανού τουρκικού προγεφυρώματος στα βόρεια του νησιού, και σύμφωνα με εκτιμήσεις υπευθύνων παραγόντων η ΕΛΔΥΚ μπορούσε να το επιτύχει. Αλλά τα σχέδια δεν εφαρμόσθηκαν…