Η Πολωνία, το μεταναστευτικό και οι ακροδεξιοί «υπερασπιστές των συνόρων»

Σχεδόν 20 μήνες αφότου ανέλαβε τα «ηνία» της εξουσίας στη Βαρσοβία με υποσχέσεις για αποκατάσταση του κράτους δικαίου, ο φιλοευρωπαϊκός κυβερνητικός συνασπισμός υπό τον Ντόναλντ Τουσκ δείχνει όλο και πιο εγκλωβισμένος σε πολιτικές «Συμπληγάδες».

Πολλές από τις κυβερνητικές εξαγγελίες έχουν σκοντάψει στο βέτο του απερχόμενου δεξιού προέδρου Αντρέι Ντούντα, συμμάχου του πρώην κυβερνώντος υπερεθνικιστικού Κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS).

Ακόμη περισσότερα προμηνύεται ότι θα καταλήξουν σε «ναυάγιο» από την 6 Αυγούστου, οπότε θα αναλάβει επίσημα καθήκοντα ο ακόμη πιο δεξιών, έως ακροδεξιών αποκλίσεων νέος πρόεδρος Κάρολ Ναβρότσκι.

Στο μεσοδιάστημα οι κυβερνητικές πολιτικές κλίνουν όλο και πιο δεξιά, εν μέσω της δύσκολης αυτής πολιτικής συγκατοίκησης, προκαλώντας τριγμούς στους κόλπους της τετρακομματικής κυβερνητικής συμμαχίας, και δη από τα συμμετέχοντα αριστερά κόμματα.

Ενδεικτικός αυτής της μετατόπισης θεωρείται και ο πρόσφατος ευρύς ανασχηματισμός, τον οποίο ανακοίνωσε ο Τουσκ.

Οι κίνδυνοι για την κυβέρνησή του ωστόσο περισσεύουν.

Η Βαρσοβία κινδυνεύει με οιονεί πολιτική «παράλυση» σε ακροδεξιό φόντο.

Δείχνει να χάνει το momentum αναβάθμισης του ρόλου της στην υπό στρατιωτικοποίηση ΕΕ, εν μέσω του πολέμου στην όμορη της Πολωνίας Ουκρανία, με φόντο τη γεωπολιτικά ασταθή εποχή Τραμπ 2.0.

Προσώρας περιορίζεται σε συνδιαμορφωτή μιας ακόμη πιο σκληρής πολιτικής μετανάστευσης και ασύλου στις τάξεις των «27», την ώρα που οι εκατέρωθεν αυστηροί έλεγχοι στα γερμανο-πολωνικά σύνορα δοκιμάζουν τις αντοχές της Συμφωνίας Σένγκεν, αλλά και τις πολιτικές ισορροπίες στην ίδια την Πολωνία.

Ειδικά εδώ και ένα περίπου χρόνο, στη χώρα αναπτύσσεται και γιγαντώνεται ένα ισχυρό αντιμεταναστευτικό/αντιπροσφυγικό κίνημα, τροφοδοτούμενο κυρίως από την ενισχυμένη Ακροδεξιά και στρεφόμενο πλέον ακόμη και κατά των εκτοπισμένων από τον πόλεμο Ουκρανών, που αρχικά είχαν γίνει δεκτοί -ως Ευρωπαίοι, λευκοί και χριστιανοί- με ανοιχτές αγκάλες στα πολωνικά εδάφη.

Σε μια περίοδο έξαρσης της ξενοφοβίας, ακροδεξιές πολιτοφυλακές έχουν μάλιστα αναλάβει αυτόκλητα στην Πολωνία την «υπεράσπιση των συνόρων».

Το κάνουν μάλιστα με συστημική ανοχή…

Στιγμιότυπο από τους συνοριακούς ελέγχους μεταξύ Πολωνίας και Γερμανίας (REUTERS/Lisi Niesner)

Ακροδεξιοί «σερίφηδες» των συνόρων

Οι «Περιπολίες Πολιτών» στην Πολωνία εμφανίστηκαν πρώτη φορά την περίοδο 2021-2022 στα σύνορα με τη Λευκορωσία, προ του πολέμου στην Ουκρανία, όταν η ΕΕ κατηγορούσε για υβριδικό πόλεμο το καθεστώς του Αλεξάντερ Λουκασένκο, εν μέσω κυμάτων διελεύσεων μεταναστών προσφύγων και μεταναστών από τη λευκορωσική πλευρά.

Επί της ουσίας πολιτοφυλακές, αυτές οι αυτόκλητες «περιπολίες» ενόπλων δρούσαν παράλληλα με τις τακτικές δυνάμεις ασφαλείας της Πολωνίας, εντοπίζοντας και συλλαμβάνοντας αλλοδαπούς χωρίς χαρτιά που είχαν μπει από τη Λευκορωσία και είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο σε πολωνικά δάση.

Τέτοιες ομάδες άρχισαν επίσης να εμφανίζονται ξανά σε πολωνικές πόλεις από το περασμένο φθινόπωρο, σε μια περίπτωση πολιορκώντας κτίριο όπου ζούσαν μετανάστες εργάτες στη μικρή πόλη Ζιράρντοφ, ένα πρώην βιομηχανικό κέντρο περίπου 44 χλμ νοτιοανατολικά της Βαρσοβίας.

Τώρα, καθώς πολωνικές αρχές κατηγορούν το Βερολίνο ότι απωθεί στα εδάφη τους παράτυπους μετανάστες και αιτούντες άσυλο, ακροδεξιές πολιτοφυλακές κινητοποιήθηκαν για να «υπερασπιστούν τα εθνικά σύνορα».

Από τις 7 Ιουλίου, οπότε η Πολωνία προχώρησε στην επιβολή προσωρινών μεθοριακών ελέγχων στα σύνορά της με τη Γερμανία και τη Λιθουανία -αποστολή που επισήμως ανέλαβε η συνοριοφυλακή, με την υποστήριξη του στρατού και της αστυνομίας- οργανώνουν  αυτόκλητα περιπολίες κατά μήκος της μεθορίου.

Υπό το βλέμμα των επίσημων αρχών και εν μέσω σωρείας κατηγοριών για κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισχυρίζονται ότι καλύπτουν «κενά» που αφήνει το πολωνικό κράτος.

Σε αυτές τις πολιτοφυλακές περιλαμβάνονται η «Εθνική Φρουρά» και οι «Πατριώτες Ενάντια στον Εξισλαμισμό της Ευρώπης».

Το ισχυρότερο και ταχύτερα αναπτυσσόμενο είναι το «Κίνημα Άμυνας των Συνόρων-ROG», που παρουσιάζεται ως πρωτοβουλία βάσης, αλλά συνδέεται με υπερεθνικιστικά και ακροδεξιά δίκτυα.

Ιδρύθηκε τον περασμένο Μάρτιο από τον Ρόμπερτ Μπακιέβιτς: έναν ακραίο υπερεθνιστική πρώην «αστέρα» του YouTube, μετέπειτα καναλάρχη και «ακτιβιστή», που απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής το 2023 με το PiS και ίδρυσε το μικρό «Κόμμα Ανεξαρτησίας», ζητώντας έξοδο της Πολωνίας από την ΕΕ.

Με τις «ευλογίες» Δεξιάς και Ακροδεξιάς στην Πολωνία

Κατηγορούμενος από ιδεολογικούς πρώην «συνοδοιπόρους» του για ότι λειτουργεί ως εξωκοινοβουλευτικός «βραχίονας» του PiS και «γέφυρα» με τα ανερχόμενα ακροδεξιά μορφώματα στη χώρα, ο Μπακιέβιτς -πολέμιος των αμβλώσεων, της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και του δημοκρατικού φιλελευθερισμού- έλαβε φέτος χάρη από τον πρόεδρο Αντρέι Ντούντα.

Απαλλάχθηκε έτσι από καταδίκη του το 2023 για επίθεση και πρόκληση σωματικής βλάβης σε βάρος Πολωνής ακτιβίστριας, κατά τις μεγάλες διαδηλώσεις του 2020 υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση.

Καθώς δε ο νέος πρόεδρος Ναβρότσκι προαναγγέλλει πολιτικό αδιέξοδο στην Πολωνία και η υπερθενιστική και ακροδεξιά αντιπολίτευση προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο πρόωρων βουλευτικών εκλογών (κανονικά αναμένονται το 2027), το «Κίνημα Άμυνας των Συνόρων-ROG» και κοινοβουλευτικά ακροδεξιά κόμματα, με πρώτη τη τάξει τη «Συνομοσπονδία», συνδιοργανώνουν αντιμεταναστευτικές διαδηλώσεις, εντείνοντας τις πιέσεις στην κυβέρνηση Τουσκ.

Οι πιο πρόσφατες επεκτάθηκαν σε περίπου 80 πολωνικές πόλεις.

Δεν είχαν θεαματική συμμετοχή, ξεχείλιζαν ωστόσο από φανατισμό.

Διοργανωτές και διαδηλωτές απαίτησαν λίγο-πολύ το κλείσιμο σχεδόν όλων των συνόρων (πλην αυτών με την Τσεχία), ήτοι ακόμη και με την εμπόλεμη Ουκρανία, χαρακτηρίζοντας «προδότη» τον Πολωνό πρωθυπουργό.

Παρά το γεγονός ότι οι εισαγγελικές αρχές έχουν αρχίσει έρευνες για διάφορα περιστατικά αυτοδικίας από μέλη του «Κινήματος Άμυνας των Συνόρων-ROG» στα σύνορα με τη Γερμανία -σε ορισμένες περιπτώσεις ερχόμενη σε αντιπαράθεση με την πολωνική συνοριοφυλακή- η δράση της ακροδεξιάς πολιτοφυλακής στηρίζεται ανοιχτά από το PiS και την πολωνική ακροδεξιά.

Ο απερχόμενος πρόεδρος Ντούντα εξέφρασε δημοσίως την ευγνωμοσύνη του προς τα μέλη του ROG και ο διάδοχός του, Ναβρότσκι, έχει ήδη κάνει θετικά σχόλια για τις ακροδεξιές πολιτοφυλακές, που επί της ουσίας σαμποτάρουν την κυβερνητική πολιτική.

Πολλοί μιλούν για αυτοεκπληρούμενη προφητεία για την κυβέρνηση Τουσκ, που έχει ήδη υιοθετήσει πακέτο σκληρών μέτρων στη  μεταναστευτική πολιτική, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας προσωρινής αναστολής του δικαιώματος ασύλου και τώρα προσανατολίζεται σε παράταση των συνοριακών ελέγχων με τη Γερμανία και τη Λιθουανία.