Βασίλισσα Ελισάβετ: Η εκτέλεση των κύπριων αγωνιστών Καραολή και Δημητρίου

O θάνατος της βασίλισσας του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ Β’, έφερε στο μυαλό πολλών τον απαγχονισμό, από τις βρετανικές αρχές, των δύο νεαρών Κυπρίων, Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, στις 10 Μαΐου 1952.

Λίγο αργότερα θα εκτελεστούν επτά ακόμα Κύπριοι, ανάμεσά τους και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Η Κύπρος αποτελούσε βρετανική κτήση και οι Κύπριοι αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία τους. Ο Καραολής και ο Δημητρίου, όπως και ο Παλληκαρίδης, ήταν μέλη της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) που διεξήγαγε ένοπλο αγώνα κατά των βρετανικών αρχών στην Κύπρο.

Αν και την ευθύνη της απόφασης για τις εκτελέσεις έφερε η βρετανική κυβέρνηση, στην υπόθεση ενεπλάκη και η Βασίλισσα Ελισάβετ, λόγω της απόφασής της να μην παρέμβει και να μην απονείμει χάρη στους καταδικασθέντες σε θάνατο.

Η αλήθεια πάντως είναι πως, στην μακραίωνη ιστορία της βρετανικής μοναρχίας, μια τέτοια παρέμβαση θα αποτελούσε μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις παρέμβασης βρετανού μονάρχη εναντίον κυβερνητικής απόφασης.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 10.5.1956, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

• Διαβάστε επίσης: Βασίλισσα Ελισάβετ: Η ημέρα που ανέβηκε στον θρόνο

Οι τελευταίες ώρες των Καραολή και Δημητρίου

«ΤΟ ΒΗΜΑ» της 10ης Μαΐου περιγράφει τις τελευταίες ώρες των δύο κυπρίων αγωνιστών και την προσπάθεια της μητέρας Καραολή να ευαισθητοποιήσει τη Βασίλισσα Ελισάβετ.

«Ο δικηγόρος του Καραολή, ο οποίος συνηντήθη σήμερον με την μητέρα του ήρωος καταδίκου, εδήλωσεν απόψε ότι οι δύο Κύπριοι πατριώται Καραολής και Δημητρίου θα εκτελεσθούν την αυγήν αύριον, δι’ απαγχονισμού εντός των φυλακών όπου υπάρχει ειδικόν διαμέρισμα.

(…)

» Οι γονείς αμφοτέρων τούς επεσκέφθησαν την πρωΐαν και το απόγευμα εις τας φυλακάς. Οι δύο νέοι διατηρούν απόλυτα το ηθικόν των και μάλιστα ενεψύχωσαν τους γονείς των. (…)

»Εγνώσθη ότι η μητέρα του Καραολή απέστειλε σήμερον επείγουσαν έκκλησιν προς την Βασίλισσαν Ελισάβετ, ζητούσα όπως επέμβη την τελευταίαν στιγμήν και ματαιώση την εκτέλεσιν.

Η επιστολή της βρετανίδας μητέρας

Μάλιστα προς την Ελισάβετ απευθύνθηκε και η βρετανίδα Λίλιαν Χιλ, μητέρα του υποδεκανέα Γκόρντον που είχε εξαφανιστεί, και για τον οποίο υπήρχαν υπόνοιες ότι ήταν όμηρος της ΕΟΚΑ.

Γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 12ης Μαΐου 1956:

«Η εξαφάνισίς του εγένετο μετά τας φήμας αι οποίαι εκυκλοφόρησαν τον Νοέμβριον του 1955, καθ’ ας η ΕΟΚΑ εσχεδίαζε να απαγάγη Βρεττανούς προκειμένου να τους κρατή ως ομήρους διά την περίπτωσιν αντιποίνων. (…)

»Η κ. Λίλιαν Χιλ εις επιστολήν της προς την Βασίλισσαν της Αγγλίας Ελισάβετ ανέφερεν ότι:

“Ως φαίνεται, η ζωή του είναι ενδεχόμενον να απολεσθή, εφ’ όσον η εναντίον του Μιχαήλ Καραολή επιβληθείσα ποινή του θανάτου ήθελεν επικυρωθή από το Συμβούλιον του Στέμματος.

Σας ικετεύω όπως επεμβήτε εις το Συμβούλιον Σας, διά λογαριασμόν μου, προκειμένου να διευκολυνθή η απελευθέρωσις του υιού μου.

Μεγαλειοτάτη, επειδή είσθε και σεις μητέρα, θα κατανοήσετε την αγωνίαν υπό της οποίας κατέχομαι, μη γνωρίζουσα ποια τύχη αναμένι το παιδί μου”.

Η εκτέλεση

Παρά τις έντονες αντιδράσεις, εντός και εκτός Βρετανίας, η απόφαση για την εκτέλεση των δύο Κυπρίων δεν ανακλήθηκε.

Όπως αναφέρουν «ΤΑ ΝΕΑ» της 10ης Μαΐου 1956, «Σήμερον την 3ην πρωινήν εξετελέσθησαν οι ηρωικοί πατριώται Μιχ. Καραολής και Ανδρ. Δημητρίου.

»Την οκτώ παρά πέντε ακριβώς, επίσημον ανακοινωθέν επεβεβαίωσεν ότι οι δύο πατριώται εξετελέσθησαν την αυγήν δι’ αγχόνης εις τας κεντρικάς φυλακάς».

«ΤA NEΑ», 10.5.1956, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Το εργατικό κόμμα

«Το Εργατικόν Κόμμα χαρακτηρίζει τας εκτελέσεις ως παραφροσύνην και απεφάσισε να διατυπώση πρότασιν μόμφής εναντίον της Κυβερνήσεως. Σημειωτέον ότι ο Κανονισμός της Αγγλικής Βουλής δεν επιτρέπει την συζήτησιν επί εκτελέσεων πριν αυταί γίνουν.

»Το Εργατικόν Κόμμα θα γενικεύση την συζήτησιν και θα ζητησή αλλαγήν πολιτικής, διότι η ακολουθουμένη οδηγεί εις το χάος».

Όσα ακολούθησαν

Πράγματι, ακολούθησε μια μακρά περίοδος ταραχών. Ο Μακάριος έχει ήδη συλληφθεί και εξοριστεί από τους Βρετανούς στις Σεϋχέλλες. Η ΕΟΚΑ συνέχισε τον ένοπλο αγώνα της για την ανεξαρτησία της Κύπρου από την Βρετανία ως το 1959, ενώ οι βρετανικές αρχές στην Κύπρο συνέχισαν τις εκτελέσεις και τα βασανιστήρια.

Τελικά το 1959, οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας έθεσαν τέλος στη βρετανική κυριαρχία και οδήγησαν στην ίδρυση ανεξάρτητου κυπριακού κράτους.