Έρνεστ Χέμινγουεϊ: Η εκδοτική «κακοποίηση» των έργων του

Είσαι από τους σημαντικότερους συγγραφείς του 20ου αιώνα, ταυτόχρονα είσαι και ένας σπουδαίος δημοσιογράφος. Σου απονέμεται το δημοσιογραφικό βραβείο Πούλιτζερ και λίγο αργότερα, «για τη μαεστρία [σου] στην τέχνη της αφήγησης (…) και για την επίδρασή [σου] στον μοντέρνο» τρόπο γραφής, σου απονέμεται το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Είσαι ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Έχεις εκδώσει πολλά μυθιστορήματα, διηγήματα, σύντομες ιστορίες, όμως στα συρτάρια σου, υπάρχουν ισάριθμα, αν όχι περισσότερα, ανέκδοτα κείμενα σου, τα οποία πιθανολογείς ότι θα βγουν στο φως της δημοσιότητας, μετά τον θάνατο σου.

Δύσκολα όμως μπορείς να φανταστείς, ότι ενώ εσύ θα «αναπαύεσαι», τα έργα σου που θα εκδίδονται για πρώτη φορά ή αυτά που θα επανεκδίδονται θα υποστούν σωρεία μικρών και μεγάλων «αλλοιώσεων».

Όπως δήλωσε στον Guardian, ο Ρόμπερτ Γ. Τρόγκντον, κορυφαίος μελετητής της αμερικανικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα, πολλά διηγήματα και σύντομες ιστορίες του Χέμινγουεϊ βρίθουν από εκδόσεις οι οποίες «είναι κατά προσέγγιση μόνο ακριβείς προς αυτά που είχε γράψει» ο συγγραφέας , επειδή ο αριθμός των λαθών «φτάνει τις εκατοντάδες».

Παρά το γεγονός, ότι πολλά από τα λάθη είναι μικρά, αναφέρει ο Τρόγκντον, εξακολουθούν να αποτελούν λάθη τα οποία μάλιστα έγιναν κυρίως από επιμελητές και στοιχειοθέτες.

Η πλειοψηφία των χειρογράφων του Χέμινγουεϊ φυλάσσονται στην Προεδρική Βιβλιοθήκη και Μουσείο John F. Kennedy, όπου ο Τρόγκντον «βούτηξε» μέσα σε αυτά.

Για παράδειγμα, ένα από τα ευρήματά του Τρόγκντον είναι ότι στην έκδοση της σύντομης ιστορία του Χέμινγουεϊ,  «A Way You ‘ll Never Be» (1933), χρησιμοποιείται η λέξη «bat» (ρόπαλο) αντί για την λέξη «hat» (καπέλο). Το λάθος συνίσταται στη χρήση μόνο ενός διαφορετικού γράμματος, του «b» αντί του «h», μπορεί όμως κανείς εύκολα να αντιληφθεί την αλλαγή που επιφέρει στο νόημα αυτό το μικρό λάθος.

Ο ήρωας της ιστορίας Νικ Άνταμς, εξηγεί σε μια ομάδα μπερδεμένων ιταλών στρατιωτών, πώς μπορεί να πιάσει κανείς ακρίδες για να τις χρησιμοποιήσει ως δόλωμα ψαρέματος. Ο Χέμινγουεϊ είχε γράψει: « Όμως, πρέπει να επιμείνω, πως δεν θα μαζέψετε ποτέ μια ικανοποιητική ποσότητα αυτών των εντόμων, για το ψάρεμα της ημέρας, κυνηγώντας τα με τα χέρια ή προσπαθώντας να τα χτυπήσετε με ένα καπέλο (hat)»,  αυτό που διάβαζαν όμως τελικά  οι αναγνώστες, στην έκδοση, ήταν «… κυνηγώντας τα με τα χέρια ή προσπαθωντας να τα χτυπήσετε με ένα ρόπαλο (bat)».

«Κάτι τόσο απλό, όπως η διαφορά μεταξύ δύο γραμμάτων, μπορεί να αλλάξει ολόκληρο το νόημα. Είναι απίστευτο να αντιλαμβάνεσαι πόσο εύθραυστα είναι τα κείμενα», αναφέρει ο καθηγητής Κερκ Κέρνατ.

Σε μια από τις εκδόσεις του βιβλίου του Χέμινγουεϊ «Ο ήλιος ανατέλλει ξανά» (1926) που ως πηγή έμπνευσης είχε το ταξίδι του συγγραφέα στην Ισπανία το 1925, ο υπαρκτός στην πραγματική ζωή ταυρομάχος «Μάρσιαλ Λαλάντα» που ήταν και ήρωας της ιστορίας, κατά λάθος ονομάστηκε από τους εκδότες «Μάρσιαλ Σαλάντα».

Μικρό το κακό θα πει κάποιος, αλλά φανταστείτε να διαβάζετε ένα βιβλίο με θέμα το ελληνικό μπάσκετ της δεκαετίας του ’80 και σε ολόκληρη την ιστορία να πρωταγωνιστεί ο μπασκετμπολίστας του Άρη Θεσσαλονίκης και της Εθνικής Ελλάδος…«Νίκος Γκάσης», επειδή οι επιμελητές μπερδεύτηκαν από την παρόμοια γραφή του «λ» και του «σ» στα χειρόγραφα του συγγραφέα.

Σε άλλες εκδόσεις έργων του Χέμινγουεϊ βρέθηκαν αρκετά αντίστοιχα λάθη καθώς και αλλαγές στη χρήση των χρόνων ενός ρήματος.

Όπως υποστηρίζει ο Τρόγκτον, αν και για άλλους συγγραφείς όπως τον Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ και τον Γουίλιαμ Φώκνερ, έχουν υπάρξει αρκετές επανεκδόσεις, προκειμένου να διορθωθούν αντίστοιχα λάθη, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον Χέμινγουεϊ. Ευθύνη που βαραίνει τους εκδότες του συγγραφέας και τους κληρονόμους των πνευματικών του δικαιωμάτων.

Η ειρωνεία είναι ότι ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ υπήρξε εξαιρετικά σχολαστικός σχετικά με τις παρεμβάσεις των εκδοτικών οίκων, των επιμελητών και των διορθωτών στο έργο του.

Τον Μάιο του 1932, έγραφε στον επιμελητή του περιοδικού Cosmopolitan που θα δημοσίευε την ιστορία του «Μετά την Καταιγίδα».

«Είναι κατανοητό, ότι αν το δημοσιεύσεις δεν θα υπάρξουν αλλαγές στο κείμενο ή τον τίτλο –όχι προσθήκες – όχι αφαιρέσεις. Δεν μπορείς να το θέσεις σε οποιαδήποτε άλλη βάση. Μην επιτρέψεις σε κανέναν να μου γράψει ότι είναι πολύ σύντομο. Το ξέρω ότι είναι, και αν μπορούσε να γίνει ελάχιστα συντομότερο, θα το έκανα συντομότερο. Είναι τόσο καλή και ολοκληρωμένη ιστορία όσο εγώ μπορώ να γράψω, διαφορετικά δεν θα την έστελνα σε εσένα ή σε οποιονδήποτε άλλο. Και δεν τα πουλάω με τη γυάρδα ή τη λέξη γιατί προκειμένου να κάνω μία λέξη σημαντική, θα έκοβα χίλιες λέξεις »