«It’s the economy, stupid» και στις δημοσκοπήσεις – Τι θα κρίνει τις εκλογές

Μπροστά στις προεδρικές εκλογές του 1992 ο Τζωρτζ Μπους έδειχνε να οδεύει σε μια σίγουρη νίκη. Κληρονόμος της απήχησης του Ρόναλτ Ρίγκαν, του οποίου ήταν για 8 χρόνια αντιπρόεδρος, με «άψογο βιογραφικό» για τα αμερικανικά δεδομένα (βετεράνος του ΒΠΠ, επιχειρηματίας, πρώην επικεφαλής της CIA) είδε στη διάρκεια της πρώτης θητείας του τις ΗΠΑ να συγκεντρώνουν χωρίς προηγούμενο ισχύ ύστερα από την Πτώση του Τείχους, την αποδιάρθρωση της ΕΣΣΔ και τη νίκη στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου.

Και όμως έχασε τις εκλογές από τον κυβερνήτη του Αρκάνσας, Μπίλ Κλίντον, έναν πολιτικό που μέχρι τότε δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός έξω από τα όρια της Πολιτείας του.

Την εξήγηση για την επιτυχία θα την δώσει ο επικεφαλής στρατηγικής της προεκλογικής εκστρατείας του Κλίντον, ο Τζέιμς Κάρβιλ, ο οποίος θα τη συμπυκνώσει σε φράση: “The economy, stupid” («Η οικονομία, ηλίθιε»), για να δείξει ότι αυτό που μετρούσε στους ψηφοφόρους ήταν πολύ περισσότερο τα ερωτήματα για την πορεία της οικονομίας παρά οι μεγάλες και εντυπωσιακές «διεθνείς επιτυχίες».

Οι πολίτες προτάσσουν την οικονομία

Η διαπίστωση αυτή αποκτά μια ιδιαίτερη επικαιρότητα εάν κανείς κοιτάξει τις δημοσκοπήσεις που ήρθαν πρόσφατα στη δημοσιότητα.

Στην έρευνα της Metron Analysis για το Βήμα της περασμένης Κυριακής, είναι χαρακτηριστικό ότι στην ερώτηση για το ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας, στις αυθόρμητες απαντήσεις η οικονομία είναι μπροστά με 42% και η εξωτερική πολιτική βρίσκεται μόλις στο 5%.

Αντίστοιχα, στην έρευνα της Pulse για τον Σκάι, όπου κλήθηκαν οι ερωτώμενοι να επιλέξουν από έναν κατάλογο ζητημάτων αυτό που είναι κατά τη γνώμη τους το πρώτο κριτήριο για την επιλογή ψήφου το 22% επέλεξε την ανάπτυξη και της επενδύσεις και το 20% τους φόρους, ενώ η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν το πρώτο κριτήριο για το 17%..

Στην έρευνα της Rass αποκλειστικά για το in.gr έχει ενδιαφέρον ότι σε σχετική ερώτηση για το κριτήριο επιλογής κόμματος το 38,6% αναφέρει ως κριτήριο «Να βελτιώσω την προσωπική μου οικονομική κατάσταση».

Στην ίδια έρευνα έχει ενδιαφέρον και ένα άλλο δεδομένο, που αφορά την ανησυχία για τις οικονομικές εξελίξεις. Το 80,9% υποστηρίζει ότι υπάρχει κίνδυνος η χώρα να μπει σε νέες περιπέτειες και μόλις το 16,5% εκτιμά ότι ξεπεράστηκε η κρίση. Μάλιστα, οι περισσότεροι πολίτες που ανησυχούν για νέα κρίση είναι αυτοαπασχολούμενοι (82,3%), μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα (87,5%) και άνεργοι φοιτητές, μαθητές (83,2%).

Η ανασφάλεια για την οικονομία και την απασχόληση πλήττει τον ΣΥΡΙΖΑ

Οι ενδείξεις αυτές εξηγούν ταυτόχρονα γιατί η κυβέρνηση προσπάθησε τόσο πολύ να διαμορφώσει ένα οικονομικό αφήγημα «εξόδου από τα μνημόνια» και «κοινωνικού προσώπου» αλλά και γιατί δεν κατορθώνει να διαμορφώσει μια εκλογική δυναμική που να αντιστρέψει τη σαφή παράσταση νίκης της Νέας Δημοκρατίας.

Χωρίς να υποτιμούμε τη βαρύτητα της Συμφωνίας των Πρεσπών, είναι σαφές ότι το βασικό πρόβλημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι οι ψηφοφόροι δεν πείθονται ότι είναι το κόμμα που μπορεί να βελτιώσει την οικονομική τους κατάσταση, να φέρει οικονομική ανάπτυξη και να περιορίσει την ανασφάλεια που φέρνει ο συνδυασμός ανάμεσα στην ελαστικοποίηση της εργασίας, την υπερφορολόγηση και την απουσία αναπτυξιακής προοπτικής.

Δεν είναι τυχαίο ότι η κύρια βάση απήχησης του ΣΥΡΙΖΑ είναι η επιθυμία ενός μέρους των ψηφοφόρων να δουν τα άλλα «μνημονιακά» κόμματα να επιστρέψουν. Στην έρευνα της Rass για το in.gr όντως αποτυπώνεται ότι ένα 32,5% του εκλογικού σώματος καθορίζει τις επιλογές του με κριτήριο «Να εμποδίσω την επάνοδο των κομμάτων που κυβέρνησαν στο παρελθόν».

Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικό, όμως ταυτόχρονα δείχνει και το όριο του ΣΥΡΙΖΑ, ιδίως εάν αναλογιστούμε ότι ένα μέρος αφορά και αυτούς που θέλουν να υπερψηφίσουν τα υπόλοιπα κόμματα με «αντιμνημονιακή τοποθέτηση».

Με άλλα λόγια, ο ΣΥΡΙΖΑ αποτυγχάνει να πείσει ότι είναι κόμμα θετικής προοπτικής και αυτό εξ αντικειμένου περιορίζει την απήχησή του.

Το πρόβλημα της μειωμένης συσπείρωσης του ΣΥΡΙΖΑ

Ιδιαίτερα έντονα φαίνεται αυτό στη δυσκολία που έχει να συσπειρώσει τους ίδιους του ψηφοφόρους του.

Με βάση τα στοιχεία που παραθέτει η έρευνα της Rass για το in.gr, που όμως συμπίπτουν με τα συμπεράσματα των ερευνών άλλων εταιρειών, η συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ είναι στο 49,4% την ώρα που η ΝΔ είναι το 85,7%.

Και το πρόβλημα δεν είναι η χαμηλή συσπείρωση, αλλά και η χρονική στιγμή. Μια τέτοια αποτύπωση αντίστροφων τάσεων συσπείρωσης έχει άλλη σημασία σε χρονική απόσταση από τις εκλογές και άλλη όταν έχουμε μπει καλά στην προεκλογική περίοδο.

Στην πρώτη περίπτωση η χαμηλή συσπείρωση αποτυπώνει προοπτικές βελτίωσης και δυνατότητα κάλυψης του χάσματος, με βάση το κριτήριο ότι όσο περισσότερο ένα κόμμα συσπειρώνει την εκλογική του βάση, τόσο ανεβάζει και το ποσοστό του. Στη δεύτερη περίπτωση η χαμηλή συσπείρωση παραπέμπει πολύ περισσότερο στην παγίωση εκλογικών απωλειών και μόνιμη και άρα μη αντιστρέψιμη απομάκρυνση των ψηφοφόρων.

Ο συσχετισμός παγιώνεται

Την ίδια ώρα γίνεται σαφές από όλες τις έρευνες ότι παγιώνεται ο συσχετισμός ανάμεσα στη ΝΔ και στον ΣΥΡΙΖΑ. Το μικρό κλείσιμο της ψαλίδας που αποτυπώνουν οι περισσότερες έρευνες, το οποίο εξηγεί και γιατί πλέον η διαφορά είναι μονοψήφια, ήταν αναμενόμενο εάν σκεφτούμε ότι είμαστε στην προεκλογική περίοδο και δύο μήνες πριν το ορόσημο των ευρωεκλογών.

Με αυτή την έννοια το βασικό δεδομένο είναι ότι ο ρυθμός μείωσης της διαφοράς δείχνει ότι δεν είναι εφικτή η κάλυψη της διαφοράς, κάτι που αποτυπώνεται και στη σαφή παράσταση νίκης που έχουν οι ψηφοφόροι για τη ΝΔ. 65% στην έρευνα της Metron analysis για το Βήμα, 61% στην έρευνα της Pulse για τον Σκάι.

Η αναδίπλωση στην πόλωση δεν μπορεί να φέρει αέρα νίκης στον ΣΥΡΙΖΑ

Όλα αυτά δείχνουν ότι η αναδίπλωση στην πόλωση που επιλέγει με διάφορους τρόπους το επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ, από τις διαρκείς καταγγελίες περί «διαπλοκής» μέχρι την ανακύκλωση δικαστικών ερευνών, δεν μπορεί να εγγυηθεί την αντιστροφή των σημερινών τάσεων στο εκλογικό σώμα.

Η στρατηγική της πόλωσης σίγουρα εξασφαλίζει μια μεγαλύτερη συσπείρωση, ιδίως του κομματιού των ψηφοφόρων που καθορίζει τις επιλογές του ακόμη με βάση την αποτροπή επιστροφής των προηγούμενων κυβερνητικών κομμάτων.

Όμως, ακριβώς επειδή δεν αγγίζει τα κομβικά ερωτήματα που αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών και την κατάσταση της οικονομίας δεν μπορεί να κάνει το κρίσιμο άνοιγμα και να αποσπάσει ψηφοφόρους που πάνε προς τη ΝΔ έστω και για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για την τωρινή κατάσταση της οικονομίας και τον τρόπο που δεν μπορούν να δουν μια θετική προοπτική και για τη δική τους οικονομική κατάσταση.

Αυτό θα απαιτούσε το κυβερνητικό κόμμα να έχει πραγματικά ένα «αναπτυξιακό σχέδιο» και μια στρατηγική για την οικονομία και όχι απλώς αποσπασματικά μέτρα «κοινωνικού προφίλ» που δεν πείθουν ότι εντάσσονται σε έναν «οδικό χάρτη» εξόδου από μια συνθήκη αναιμικής ανάπτυξης σε μια κοινωνία μειωμένων προσδοκιών.