Οστεοαρθρίτιδα γόνατος: Νικήστε τη φθορά

Η οστεοαρθρίτιδα είναι η πιο κοινή αρθροπάθεια με το 90% του πληθυσμού να εμφανίζει τις χαρακτηριστικές ακτινολογικές αλλοιώσεις στις αρθρώσεις που υποστηρίζουν το βάρος του σώματος ήδη από την ηλικία των 40 ετών. Μπορεί να πλήξει οποιαδήποτε σχεδόν άρθρωση αλλά συμβαίνει κυρίως σε αυτές που καταπονούνται όπως των δακτύλων και αυτές που δέχονται μεγάλες πιέσεις, όπως τα γόνατα και τα ισχία οδηγώντας συχνά σε ποικίλου βαθμού αναπηρία.

Η οστεοαρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από την βαθμιαία φθορά του αρθρικού χόνδρου και την αντιδραστική ανάπτυξη νέου οστού με την μορφή των οστεοφύτων, δηλαδή μικρών οστέινων προεκτάσεων (τα περίφημα «άλατα»). Ο αρθρικός υμένας αντιδρά σε αυτήν κατάσταση παράγοντας περισσότερο αρθρικό υγρό με αποτέλεσμα την παρουσία οιδήματος.

Η όλη διαδικασία ξεκινάει σε σχετικά μικρή ηλικία αλλά επιβαρύνεται με το πέρασμα του χρόνου, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να εμφανίζονται περίπου στην ηλικία των 50-55 ετών. Ορισμένες φορές οι αλλοιώσεις εξελίσσονται και είναι τελικά τόσο εκτεταμένες ώστε να παραμορφώνεται η άρθρωση.

Επιβαρυντικοί παράγοντες

Αν και η πλειονότητα των ατόμων εμφανίζουν ακτινολογικές αλλοιώσεις στα γόνατα συμβατά με οστεοαρθρίτιδα με την πάροδο της ηλικίας, αυτό δεν σημαίνει ότι όλοι θα εμφανίσουν συμπτωματική νόσο. Υπάρχουν μια σειρά παραγόντων που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα:

• Κληρονομικοί παράγοντες, οι οποίοι ενδεχομένως επηρεάζουν την ποιότητα του κολλαγόνου που αποτελεί σημαντικό συστατικό των χόνδρων.
• Η φυλή, καθώς η νόσος εμφανίζεται συχνότερα σεΑφροαμερικανούς και άτομα από την Καραϊβική.
• Το φύλο, με τις γυναίκες να εμφανίζουν διπλάσια συχνότητα σε σχέση με τους άνδρες.
• Το αυξημένο βάρος το οποίο καταπονεί τα γόνατα σε καθημερινή βάση και παίζει ρόλο στην εμφάνιση αλλά και την εξέλιξη της νόσου. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος παράγοντας φαίνεται να επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες, πιθανώς εξαιτίας των τακουνιών που φορούν.
• Η υπερβολική επιβάρυνση των γονάτων στο πλαίσιο επαγγελμάτων που απαιτούν την άρση βαρών, το λύγισμα των γονάτων ή το γονάτισμα.
• Τραυματισμοί της άρθρωσης μπορούν να οδηγήσουν μετέπειτα στην εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται κατάγματα των οστών της άρθρωσης και κακώσεις μηνίσκων. Η αρθροσκοπική αφαίρεση ενός ρηχθέντος μηνίσκου αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες ανάπτυξης αρθρίτιδας.

Το τζόκιγκ και το τρέξιμο στο πλαίσιο ενός φυσιολογικού προγράμματος γυμναστικής (όχι πρωταθλητισμός) δεν φαίνεται να συνδέεται με την εκδήλωση νόσου, σε αντίθεση με αθλήματα με συχνούς τραυματισμούς όπως το ποδόσφαιρο και το σκι.

Συμπτώματα – Διάγνωση

Το προεξάρχον σύμπτωμα της οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα είναι ο πόνος στην άρθρωση ο οποίος επιδεινώνεται με την καταπόνηση και ανακουφίζεται με την ξεκούραση, εκτός από τις βαρύτερες περιπτώσεις. Επιπλέον, συχνά εμφανίζεται δυσκαμψία, η οποία όμως δεν διαρκεί πολύ.

Σε αντίθεση με άλλες αρθρίτιδες όπως η ρευματοειδής, τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν είτε στο ένα είτε και στα δύο γόνατα, ενώ δεν υπάρχουν έντονα σημεία φλεγμονής, δηλαδή ερυθρότητα και οίδημα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα αυτά δεν είναι διαρκή ούτε έχουν την ίδια βαρύτητα και εξέλιξη σε όλους τους πάσχοντες αφού άλλοι εμφανίζουν στασιμότητα και άλλοι διαρκής επιδείνωση.

Τέλος, ο πόνος επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες και πολλοί πάσχοντες όντως μπορούν να προβλέψουν αν θα βρέξει καθώς το βαρομετρικό χαμηλό που συνοδεύει την βροχή επιτείνει τα συμπτώματα.

Ο ιατρός θα θέσει τη διάγνωση με βάση τα ανωτέρω και την κλινική εξέταση. Οι απλές ακτινογραφίες βοηθούν στην επιβεβαίωση της διάγνωσης καθώς διακρίνεται η μείωση του μεσοδιαστήματος μεταξύ των οστών εξαιτίας της καταστροφής των χόνδρων καθώς και η τυχόν παρουσία οστεοφύτων. Οι εξετάσεις αίματος χρησιμεύουν στον αποκλεισμό αυτοάνοσης αρθρίτιδας.

Θεραπεία

Πρέπει να τονιστεί εξαρχής ότι θεραπεία με την έννοια της ίασης και της αποκατάστασης των βλαβών δεν υφίσταται για την οστεοαρθρίτιδα. Ωστόσο, με τη βοήθεια της κατάλληλης αγωγής και την υιοθέτηση κάποιων συμβουλών ως προς τις καθημερινές συνήθειες, ο ασθενής μπορεί να ανακουφιστεί από τον πόνο και τη δυσκαμψία και να εμποδίσει ή να επιβραδύνει την περαιτέρω καταστροφή της άρθρωσης.

Η ιατρική αντιμετώπιση διαβαθμίζεται ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς. Σε πρώτη φάση χορηγούνται απλά αναλγητικά και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) τα οποία ελέγχουν συνήθως τα συμπτώματα αλλά δεν εμποδίζουν την εξέλιξη της νόσου. Βεβαίως απαιτείται προσοχή στη χορήγηση των ΜΣΑΦ καθώς μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες από το πεπτικό σύστημα, με σημαντικότερη την αιμορραγία.

Αν δεν ελέγχονται επαρκώς τα συμπτώματα, πολλές φορές δοκιμάζεται η ενδοαρθρική έγχυση υαλουρονικού οξέος. Το υαλουρονικό οξύ είναι φυσικό συστατικό του αρθρικού υγρού το οποίο αφενός «λιπαίνει» την άρθρωση και αφετέρου πιστεύεται ότι καταστέλλει την φλεγμονή. Είναι απολύτως ασφαλής και οι παρενέργειες είναι σπάνιες, αλλά δεν ανταποκρίνονται όλοι οι ασθενείς. Πάντως τα αποτελέσματα μπορούν να διαρκέσουν έως 12 μήνες.

Τα κορτικοειδή χορηγούμενα είτε συστηματικά είτε συνηθέστερα με ενδοαρθρική έγχυση είναι αποτελεσματικά στην ανακούφιση των σοβαρών συμπτωμάτων αλλά δεν πρέπει να γίνονται περισσότερες από 2-3 εγχύσεις το χρόνο.

Χειρουργική αντιμετώπιση κυρίως με τη μορφή της ολικής αρθροπλαστικής του γόνατος γίνεται μόνο στις λίγες περιπτώσεις όπου ο πόνος είναι συνεχής ακόμα και τη νύχτα ενώ ο ασθενής εμφανίζει σημαντική αναπηρία στην καθημερινότητά του. Μετά την επέμβαση η κινητικότητα βελτιώνεται αν και δεν αποκαθίσταται πλήρως, αλλά συνήθως ο πόνος αντιμετωπίζεται επιτυχώς. Οι αρθροσκοπικές επεμβάσεις δεν έχουν θέση στην θεραπευτική της οστεοαρθρίτιδας του γόνατος.

Τι μπορώ να κάνω εγώ

Πέρα από την καθαρά φαρμακευτική και χειρουργική αντιμετώπιση, πολλοί ασθενείς ανακουφίζονται σημαντικά με τα θερμά λουτρά ή την τοποθέτηση θερμών επιθεμάτων στην άρθρωση, ενώ άλλοι προτιμούν ψυχρά κυρίως όταν προεξάρχει το στοιχείο της φλεγμονής.

Πέρα από αυτό, ο ασθενής μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά και εντυπωσιακά στον έλεγχο των συμπτωμάτων του και την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου με δύο τρόπους: την απώλεια βάρους και την άσκηση.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ενώ πολλοί ανησυχούν για την υγεία τους όταν πρόκειται να σηκώσουν αντικείμενα μεγάλου βάρους, λίγοι σκέφτονται την διαρκή επιβάρυνση των αρθρώσεων τους από το υπερβολικό βάρος του σώματος τους που «κουβαλούν» καθημερινά.

Ως προς την άσκηση, βασικός σκοπός είναι η ενίσχυση των τετρακέφαλων μυών του μηρού οι οποίοι στηρίζουν και προστατεύουν το γόνατο, καθώς και ασκήσεις διάτασης. Σε πρώτη φάση μπορούν να γίνουν υπό την καθοδήγηση φυσιοθεραπευτή αλλά σημασία έχει να γίνονται μακροπρόθεσμα σε τακτική βάση στο σπίτι. Πολύ καλή άσκηση είναι το κολύμπι.

Μελέτες έχουν καταδείξει ότι ο συνδυασμός των δύο αυτών μέτρων έχουν πράγματι εντυπωσιακά αποτελέσματα, ιδιαίτερα σε ασθενείς με αρχόμενη και ήπια νόσο.

Μερικές ακόμα συμβουλές

• Μην αφήνετε τα γόνατα σας σε θέση κάμψης για μεγάλα χρονικά διαστήματα
• Προσπαθείτε να τα τεντώνετε τακτικά κατά τη διάρκεια της ημέρας
• Προτιμήστε αθλητικά παπούτσια ή άλλα με μαλακή σόλα ώστε να απορροφώνται οι κραδασμοί και να μην μεταβιβάζονται στα γόνατα
• Είναι απαραίτητο να κινείστε αλλά όταν παρουσιαστεί πόνος ξεκουραστείτε
• Η υπερβολική ξεκούραση είναι λανθασμένη τακτική, επιτείνει την φθορά της άρθρωσης και όχι μόνο
• Οι εργασίες πρέπει να προγραμματίζονται ώστε να εναλλάσσονται τακτικά με ανάπαυση
• Αποφεύγετε τα κλιμακοστάσια και την ανύψωση βαρών
• Ενημερωθείτε πώς μπορείτε να προσαρμόσετε την εργασία σας ώστε να προστατεύονται τα γόνατά σας
• Προπαντός μην απογοητεύεστε γιατί το χαμηλό ηθικό επιτείνει την αίσθηση του πόνου και αυξάνει την κατανάλωση φαρμάκων. Η ζωή συνεχίζεται κανονικά, έστω με μικρές προσαρμογές.

health.in.gr