Η νέα γενιά αντικαρκινικών φαρμάκων: Θεραπεία εναντίον ειδικών μορίων-στόχων
Το μέλλον στην έρευνα κατά του καρκίνου εντοπίζεται στην ανάπτυξη νέων αντικαρκινικών φαρμάκων, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να αναστέλλουν τη διαδικασία της ογκογένεσης. Το γεγονός ότι δύο νέα φάρμακα,το Herceptin (Trastuzumab) της εταιρείας Genentech και το Gleevec (Imatinib Mesylate) της Novartis, έχουν εισαχθεί στην αγορά, ενώ παράλληλα κάποια άλλα βρίσκονται στο στάδιο της κλινικής εξέτασης, αποτελεί σημαντικό επιστημονικό κατόρθωμα.
Το μέλλον στην έρευνα κατά του καρκίνου εντοπίζεται στην ανάπτυξη νέων αντικαρκινικών φαρμάκων, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να αναστέλλουν τη διαδικασία της ογκογένεσης. Το γεγονός ότι δύο νέα φάρμακα,το Herceptin (Trastuzumab) της εταιρείας Genentech και το Gleevec (Imatinib Mesylate) της Novartis, έχουν εισαχθεί στην αγορά, ενώ παράλληλα κάποια άλλα βρίσκονται στο στάδιο της κλινικής εξέτασης, αποτελεί σημαντικό επιστημονικό κατόρθωμα.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στην ιδέα στην οποία στηρίζεται το όλο εγχείρημα. Οι ερευνητές μελετούν τώρα την ονομαζόμενη »στοχευμένη θεραπεία» ή »θεραπεία εναντίον ειδικών μορίων-στόχων», σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στη ρίζα του. Στην ουσία, εξετάζουν λεπτομερώς τα γεγονότα και τις οδούς που οδηγούν στον καρκίνο και αναζητούν εντατικά νέες θεραπευτικές ουσίες που θα εμποδίζουν αποκλειστικά την καρκινογένεση.
Η καινούρια αυτή »στοχευμένη θεραπεία» αναμένεται να λύσει τα προβλήματα που εμφανίζουν οι υφιστάμενες θεραπευτικές μέθοδοι. Η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία καταστρέφουν βέβαια τα καρκινικά κύτταρα, παράλληλα όμως προκαλούν βλάβες και στα υγιή, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται πολλαπλές παρενέργειες στον ασθενή.
Μοριακοί βιολόγοι του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) στην Ελλάδα μελετούν από καιρό τις οδούς μεταγωγής σήματος που ξεκινούν από ειδικές ογκοπρωτεΐνες, όπως η Ras, και προκαλούν τη δημιουργία καρκίνου.
Οι ογκοπρωτεΐνες κωδικοποιούνται από γονίδια (ογκογονίδια) τα οποία έχουν υποστεί κάποια γενετική μετάλλαξη, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η λειτουργία τους. Όταν βρίσκονται στη μεταλλαγμένη μορφή συμβάλλουν στη δημιουργία καρκινικών όγκων.
Η Ras είναι μία από τις σημαντικότερες ογκοπρωτεΐνες. Μεταλλαγμένες μορφές της έχουν βρεθεί σε πολλούς τύπους καρκίνου, όπως του εντέρου, του πνεύμονα, του εγκεφάλου, του παγκρέατος, καθώς και στη λευχαιμία.
Ο μηχανισμός δράσης της Ras
Η εν λόγω πρωτεΐνη αποτελεί μέρος ενός πολυσύνθετου μονοπατιού, κατά το οποίο σήματα μεταδίδονται από τη μία πρωτεΐνη στην άλλη μέσω κυρίως κάποιων ειδικών διαδικασιών που ονομάζονται πρωτεϊνικές φωσφορυλιώσεις. Αυτές οι πρωτεΐνες ονομάζονται κινάσες και περιλαμβάνουν τις Raf, MEK και ERK.
»Στοχεύοντας μία, οποιαδήποτε, από αυτές τις ογκοπρωτεΐνες με έναν κατάλληλο αναστολέα, οι ερευνητές είναι πιθανόν να καταφέρουν να σταματήσουν με ειδικό και αποτελεσματικό τρόπο τη διαδικασία της καρκινικής εξαλλαγής » πιστεύει ο Δρ Πίντζας, επιστημονικός υπεύθυνος του Εργαστηρίου Γονιδιακής Ρύθμισης στο ΕΙΕ.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά στο μονοπάτι Ras, ένας σημαντικός αριθμός ουσιών βρέθηκε να εξαναγκάζει την ογκοπρωτεΐνη Ras να παραμένει κοντά στην κυτταρική μεμβράνη και να μην ενεργοποιεί τη μεταγωγή σήματος.
Επίσης, ένα ολιγονουκλεοτίδιο, το ISIS-5132, μαζί με έναν αριθμό αναστολέων κινασών, έχει διαπιστωθεί ότι δρα εναντίον της Raf κινάσης. Μάλιστα, η διαδικασία βρίσκεται στο στάδιο 2 των κλινικών δοκιμών.
Τέλος, δύο ακόμη αναστολείς για τη MEK κινάση (PD-184352 και U0126) έχουν αναπτυχθεί και βρίσκονται επίσης υπό προκλινική μελέτη.
Επιπλέον, αρκετοί παρεμφερείς αναστολείς κατά άλλων ογκοπρωτεΐνών που εμπλέκονται σε διαφορετικά μονοπάτια μεταγωγής σήματος, ερευνώνται για την ενδεχόμενη εξέλιξή τους σε αντικαρκινικά φάρμακα.
Εκτός των αναστολέων, άλλες ουσίες που συμβάλλουν στη θεραπεία ειδικών μορφών καρκίνου χορηγούνται στις μέρες μας. Η Herceptin (Trastuzumab) αποτελείται από ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που δεσμεύει ειδικά την ογκοπρωτεΐνη HER2/neu (η οποία εμφανίζεται σε όγκους του μαστού), αναστέλλοντας την ογκογόνο δράση της. Το Herceptin κυκλοφόρησε στην αγορά το 1998.
Το Gleevec (Imatinib Mesylate) δρα με στόχο την BCR-ABL, την ογκοπρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για την χρόνια μυελογενή λευχαιμία, τον καρκίνο δηλαδή των λευκών αιμοσφαιρίων. Εμποδίζοντας την BCR-ABL, η ουσία καταφέρνει να καταστρέψει κάθε καρκινικό κύτταρο που την περιλαμβάνει.
Το Herceptin και το Gleevec στοχεύουν αποτελεσματικά σε ειδικές ογκοπρωτεΐνες που βρίσκονται στα καρκινικά κύτταρα, μια ιδιότητα που προσδίδει στα φάρμακα της νέας γενιάς ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τη θεραπεία της επικρατέστερης ασθένειας της εποχής μας.