Δημοσιογραφία: Το νόημά της, οι αρχές της, ο σεβασμός προς τον άνθρωπο

[…]

Έφυγες αλλά έμεινες ως το νόημα, ως ο ορισμός της δημοσιογραφίας. Δεν έχει τόση σημασία πως ήσουν ο μεγάλος της ελληνικής δημοσιογραφίας. Σημασία έχει ότι αφήνεις πίσω σου ένα αμείλικτο συνειδησιακό κριτήριο —ελπίζω— για όλη τη δημοσιογραφική οικογένεια. Για τους μαθητές σου έτσι κι αλλιώς. Αλλά και για τους άλλους. Η μνήμη σου ως νόημα της δημοσιογραφίας, δεν μπορεί, κάποιους θα νουθετήσει και, δεν μπορεί, κάποιους θα παρακινήσει να ξαναγίνουν δημοσιογράφοι, ίσως μάλιστα κάποιους θα κάνει να ντραπούν. Καθώς συγκρότησες ξανά το νόημα της δημοσιογραφίας, δίδαξες πολλά. Δύο πράγματα καταγράφτηκαν βαθιά μέσα μου αλλά και μέσα στη συνείδηση πάρα πολλών:

— Το ένα είναι πως ο δημοκρατικά επιβεβλημένος διά του Τύπου έλεγχος της εξουσίας δεν συνεπάγεται αναγκαίως και ηθική και ψυχική εξόντωση του ελεγχόμενου. Ο άνθρωπος, για σένα, δεν ήταν δημοσιογραφικό υλικό. Είχε ηθική υπόσταση. Σεβόσουν τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος για σένα ήταν πολυτιμότερος από τον εντυπωσιασμό. Αυτό σπανίζει!

— Το άλλο είναι πως η υπεράσπιση της Δημοκρατίας είναι αδιαπραγμάτευτη. Αυτός υπήρξε ο βαθύτερος λόγος της δημοσιογραφικής σου λειτουργίας.

«ΤΑ ΝΕΑ», 9.1.2006, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Έφυγες σε καιρούς χαλεπούς για την πολιτική και συνακόλουθα για τη Δημοκρατία στη χώρα. Σε καιρούς που ο δημόσιος βίος δεν δικαιολογεί το επίθετο «πολιτικός». Κυριαρχεί μια βαθύτατη διαφθορά και αναξιοπιστία της εξουσίας και μια αποσύνθεση της κοινωνίας. Έφυγες ως φραγμός. Έμεινε όμως το νόημά σου ως νόημα του φραγμού, ως ανάγκη φραγμών. Καμιά φορά, όταν η χώρα έχει έναυσμα για ανάταση, αναζητά νοήματα. Κι εσύ μεν έφυγες. Έμεινε όμως το νόημά σου και μάλιστα τόσο αμείλικτο όσο υπήρξες κι εσύ απέναντι στην ηθική αποσύνθεση της χώρας. Γι΄ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Έφυγες αλλά άφησες το σχολειό σου. Ήσουν ο ίδιος σχολειό. Σχολειό όχι εύκολο. Σχολειό αυστηρό, καμιά φορά επώδυνα αυστηρό όταν η αλήθεια έπρεπε να κρατηθεί στο πεδίο του αδιαπραγμάτευτου. Οι φίλοι σου, οι μαθητές σου, η πολιτική και οι πολιτικοί γνώριζαν πως στη σχέση σου με την αλήθεια δεν άφησες ποτέ και κανέναν να παρέμβει. Άφησες υπόδειγμα και γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Ο Λέων Καραπαναγιώτης

Έφυγες αλλά έμεινε το νόημα της αρχοντιάς, όπως εσύ το ενσάρκωσες και το έκανες ορατό. Εκεί στο σχολειό σου, δηλαδή κοντά σου, ανέπνεε κανείς αυτήν την αρχοντιά. Έτσι η παιδεία σου και ο πολιτισμός σου ήταν εκφάνσεις της αρχοντιάς σου. Δεν μιλούσες για τις γνώσεις σου αλλά αυτά που έλεγες, ο τρόπος που τα έλεγες, το ήθος με το οποίο τα έλεγες, προϋπέθετε τη βαθιά σου παιδεία. Μέσα σου οι ατέλειωτες γνώσεις μετουσιώθηκαν σε κάτι σπάνιο: έγιναν γνώση και ευθύνη. Ευθύνη ατομική, ευθύνη φιλίας, ευθύνη κοινωνική, ευθύνη δημοσιογραφική, τελικά έγιναν είδος σπανίζον: έγιναν ευθύνη και πολιτική και εθνική. Γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Έφυγες αλλά άφησες παντοδύναμο το νόημα του ευπατρίδη. Η μορφή σου, η ζωή σου, ο λόγος σου συγκροτούν το νόημα του ευπατρίδη. Έχει ξεχαστεί η έννοια αυτή γιατί ελάχιστοι που υπάρχουν έχουν το μέγεθος να καλύψουν το σύνθετο περιεχόμενό της. Άλλωστε μέσα στην πολιτική αναξιοπιστία και την πολιτική σήψη δεν ανθεί εύκολα ο ευπατρίδης. Εσύ όμως επέβαλες με το είναι σου και ενσάρκωσες την έννοια αυτή και μπόρεσες, ενάντια στο ασταμάτητο ρεύμα της καθημερινής χυδαιότητας, να της δώσεις ακόμη πιο πολύ περιεχόμενο από αυτό που έχει. Περιεχόμενο και —κυρίως— αντοχή. Διότι εσύ άντεξες. Γι’ αυτό αντέχεις και τώρα που έφυγες να είσαι το νόημα του ευπατρίδη. Γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Έφυγες. Κι όμως δεν έγινες παρελθόν. Η ποιότητα τελικά διαιωνίζεται γιατί από τη φύση της αναιρεί την οριστικότητα του θανάτου. Γι’ αυτό και η μεγάλη λειτουργία που είχες στην ελληνική κοινωνία συνεχίζει να ακτινοβολεί στην υπηρεσία της πολιτικής εντιμότητας και της Δημοκρατίας ακριβώς διότι έχεις την ποιότητα και τη δύναμη να είσαι τελικά ισχυρότερος του θανάτου. Γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Έφυγες. Η μνήμη σου όμως σε αφήνει μέσα στη ζωή, μας διασώζει την ακτινοβολία του ήθους σου και διδάσκει έναν χώρο, διδάσκει μια χώρα, διδάσκει και μια Δημοκρατία που τώρα όσο ποτέ χρειάζεται το υπόδειγμά σου. Γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

Αν η Ιστορία δεν είναι ούτε μόνο παρελθόν ούτε μόνο περιγραφή συμβάντων αλλά νοηματοδότηση του παρόντος και του μέλλοντος, τότε έφυγες μεν αλλά έγινες Ιστορία, που δεν φεύγει ποτέ. Γι’ αυτό ΥΠΑΡΧΕΙΣ.

[…]

*Αποσπάσματα από το κείμενο με το οποίο είχε αποχαιρετήσει ο διαπρεπής συνταγματολόγος Δημήτρης Τσάτσος (1933-2010) το διαπρεπή δημοσιογράφο Λέοντα Καραπαναγιώτη, δύο ημέρες μετά το θάνατο του τελευταίου (7 Ιανουαρίου 2006), σε ηλικία 75 ετών. Είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα που εξέδιδε έως τότε ο Καραπαναγιώτης, «Τα Νέα», τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2006.

Ο Δημήτρης Τσάτσος

Με τη λατρεία του για τη γλώσσα, τις αστείρευτες ιστορικές του γνώσεις και τον εξαντλητικό έλεγχο των στοιχείων, ο Λέων Καραπαναγιώτης υπήρξε κατά τον Κώστα Γεωργουσόπουλο ο τελευταίος εκπρόσωπος μιας δημοσιογραφίας που οδεύει πλέον προς εξαφάνιση.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται με αφορμή τη συμπλήρωση 114 ετών από το θάνατο του Τζόζεφ Πούλιτζερ (Joseph Pulitzer, 10 Απριλίου 1847 – 29 Οκτωβρίου 1911). Τα περίφημα βραβεία που φέρουν το όνομα του ουγγροαμερικανού εκδότη και δημοσιογράφου συνιστούν, ως γνωστόν, την ύψιστη τιμητική διάκριση για τον αμερικανικό δημοσιογραφικό κόσμο.

Ο Τζόζεφ Πούλιτζερ

Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο Λέων Καραπαναγιώτης (1931-2006).