«Δεν τον είδα ποτέ μεθυσμένο» – Ο αφοσιωμένος εκδότης του Τσαρλς Μπουκόφσκι πέθανε στα 94 του

«Ξεκίνησα το Black Sparrow για να εκδώσω τον Τσαρλς Μπουκόφσκι. Είχα δει τη δουλειά του σε underground περιοδικά και πείστηκα -σχεδόν εμμονικά- ότι ήταν ο νέος Ουόλτ Ουίτμαν. Εξέδιδε αυτά τα μικροσκοπικά οκτασέλιδα, δεκασέλιδα, δωδεκασέλιδα chapbooks σε εκδόσεις των 100 σε μικρούς εκδοτικούς οίκους σε όλη τη χώρα, οι οποίοι ουσιαστικά ήταν απλώς θαυμαστές του – δεν ήταν πραγματικά εκδότες. Δεν έκαναν καμία προσπάθεια να διανείμουν τα βιβλία του ή κάτι τέτοιο» θα πει το 2014 ο Τζον Μάρτιν στον Jonathan Smith του Vice.

Ο Τζον Μάρτιν, ένας περιπετειώδης ανεξάρτητος εκδότης που τύπωσε το θορυβώδες έργο του ποιητή Τσαρλς Μπουκόφσκι, καθώς και τα γραπτά άλλων παράξενων λογοτεχνικών επαναστατών όπως ο Πολ Μπόουλς, ο Τζον Φάντε και ο Γουίνταμ Λιούις, πέθανε στις 23 Ιουνίου στο σπίτι του στη Σάντα Ρόζα της Καλιφόρνια. Ήταν 94 ετών.

Σπιτική επιχείρηση

Τον θάνατό του επιβεβαίωσε η σύζυγός του, Μπάρμπαρα Μάρτιν. Το 1966, ο Τζον ίδρυσε την Black Sparrow Press, μια επιχείρηση με ελάχιστα χρήματα, την οποία διηύθυνε από το σπίτι του για χρόνια με τη βοήθεια βοηθών μερικής απασχόλησης και της Μπάρμπαρα, η οποία σχεδίαζε τα βιβλία.

Η εταιρεία έγινε τελικά ένας από τους πιο προβεβλημένους μικρούς εκδοτικούς οίκους στις Ηνωμένες Πολιτείες – «ο κορυφαίος λογοτεχνικός εκδότης της Καλιφόρνιας», όπως τον αποκάλεσαν οι Los Angeles Times – και το 2002 την πούλησε σε στην HarperCollins έναντι επταψήφιου ποσού.

Ενδιάμεσα, ο Μάρτιν προώθησε, ενθάρρυνε και τύπωσε το τεράστιο, ασυμβίβαστα δημοτικό και αυτοανακλαστικό έργο του Μπουκόφσκι, μιας cult λογοτεχνικής φιγούρας της Δυτικής Ακτής που προσέλκυε εκατοντάδες ανθρώπους στις αναγνώσεις του και του οποίου τα βιβλία φέρεται να ήταν από τα πιο κλεμμένα από τα βιβλιοπωλεία.

«Ξεκίνησα το Black Sparrow για να εκδώσω τον Τσαρλς Μπουκόφσκι. Είχα δει τη δουλειά του σε underground περιοδικά και πείστηκα -σχεδόν εμμονικά- ότι ήταν ο νέος Ουόλτ Ουίτμαν»

Photo: Wikimedia Commons

«Ένας μη αναγεννημένος κακομοίρης»

Χρησιμοποιώντας γλώσσα και φόρμα που ήταν σκόπιμα πεζές, ο Μπουκόφσκι έκανε τον εαυτό του θέμα του – το ποτό, τη γυναικεία λαγνεία και τη βία του. Ήταν ο ποιητής ως «ένας μη αναγεννημένος κακομοίρης που περιφρονεί τις αξιώσεις μας για ανώτερη ύπαρξη», έγραψε ο κριτικός Τόμας Ρ. Έντουαρντς στο The New York Review of Books.

Το 1969, ο Μπουκόφσκι ζούσε μια ημι-κατεστραμμένη ζωή, δουλεύοντας τη νυχτερινή βάρδια σε ένα ταχυδρομείο του Λος Άντζελες και στριμώχνοντας το γράψιμο κατά τις ώρες που ήταν ξύπνιος.

Ο Μάρτιν ήταν ήδη θαυμαστής του, αφού είχε διαβάσει τον Μπουκόφσκι σε underground εφημερίδες όπως η Open City και η The Los Angeles Free Press. Ως διευθυντής ενός μεγάλου καταστήματος με είδη γραφείου στο Λος Άντζελες, είχε πρόσβαση σε τυπογραφείο και είχε εκδώσει αυτό που αποκαλούσε «broadsides» με ποίηση του Μπουκόφσκι, την οποία μοίραζε σε φίλους.

Η ζωή με 100 δολάρια

Πρόσφερε στον Μπουκόφσκι μια συμφωνία: θα του εγγυόταν εισόδημα 100 δολαρίων το μήνα, αν ο ποιητής παραιτούνταν από τη δουλειά του στο ταχυδρομείο και έγραφε με πλήρη απασχόληση για τη Black Sparrow.

Η ιδέα ήταν να τον απαλλάξει από την «αγγαρεία», είπε ο Μάρτιν σε μια συνέντευξη το 2020. «Θέλω να πω, καθίσαμε μια μέρα και έβγαλε ένα μικρό κομμάτι χαρτί και μου το έδωσε, και πήρα ένα στυλό και μου παράθεσε τα έξοδά του», είπε ο Μάρτιν.

«Το νοίκι του ήταν 35 δολάρια το μήνα. Είχε 15 δολάρια το μήνα για τη διατροφή του παιδιού. Ήθελε 15 δολάρια το μήνα για ποτό και φαγητό. Χρειαζόταν άλλα 10 δολάρια το μήνα για ασφάλεια αυτοκινήτου και βενζίνη. Όταν τα προσθέσαμε όλα αυτά, έφτασαν τα 100 δολάρια. Είπα, «Μπορείς πραγματικά να ζήσεις με 100 δολάρια; Και είπε, “Ναι”».

Αν δεν υπήρχε ο Τζον Μάρτιν

Ακολούθησαν δεκάδες βιβλία του Μπουκόφσκι, συμπεριλαμβανομένων των μυθιστορημάτων «Women» (1978) και «Pulp» (1994), της συλλογής διηγημάτων «Hot Water Music» (1983) και του ποιητικού τόμου «The Roominghouse Madrigals» (1988).

Η πλημμυρίδα συνεχίστηκε πολύ μετά τον θάνατό του το 1994 στα 73 του χρόνια, εγγυημένη από τον μεγάλο όγκο του αδημοσίευτου έργου του.

«Πιθανότατα θα είχε πεθάνει μοναχικά από ηπατική ανεπάρκεια, περιτριγυρισμένος από ένα βουνό χαρτί που περιείχε αδιάβαστα και αδημοσίευτα ποιήματα – όχι ξεχασμένα, γιατί ποτέ δεν έγιναν γνωστά – αν δεν υπήρχε ο Τζον Μάρτιν», έγραψε ο παρουσιαστής ραδιοφωνικών εκπομπών και συγγραφέας Μπιλ Πρες σε ένα ανέκδοτο χειρόγραφο για τον Μπουκόφσκι.

«Δεν στρέφεται εναντίον των ανθρώπων και δεν τους κάνει να φαίνονται ηλίθιοι. Ο Μπουκόφσκι δεν είναι ούτε σοφός, ούτε έξυπνος, ούτε κουλ. Είναι εμείς»

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη City Lights Booksellers & Publishers (@citylightsbooks)

Δεν στρέφεται εναντίον των ανθρώπων

Ο Μάρτιν είχε «80.000 βιβλία του Μπουκόφσκι, του Φάντε και του Μπόουλς» στην απογραφή του, δήλωσε στους Los Angeles Times το 2002. Πολλά από αυτά ήταν του Μπουκόφσκι. Ο Μάρτιν παρέμεινε πεπεισμένος για την αξία του Μπουκόφσκι. Σε 50 χρόνια θα τον θεωρούσαν «τόσο σημαντικό όσο τον Οουόλτ Ουίτμαν σήμερα» επανέλαβε σε συνέντευξή του για το «Bukowski: Born Into This», ένα ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε το 2003.

Ήταν ακριβώς το ένστικτο του Μπουκόφσκι για το lowbrow* που εγγυήθηκε την αθανασία του, είπε ο Μάρτιν. «Είναι ο στόχος κάθε αστείου», είπε στο ντοκιμαντέρ. «Δεν στρέφεται εναντίον των ανθρώπων και δεν τους κάνει να φαίνονται ηλίθιοι. Ο Μπουκόφσκι δεν είναι ούτε σοφός, ούτε έξυπνος, ούτε κουλ. Είναι εμείς».

(*Το Lowbrow, ή lowbrow art, είναι ένα υπόγειο κίνημα εικαστικής τέχνης που προέκυψε στην περιοχή του Λος Άντζελες της Καλιφόρνια στα τέλη της δεκαετίας του 1960).

Πρόσθεσε, αναφερόμενος στον τίτλο του μυθιστορήματος του συγγραφέα του 1982: «Είναι το ζαμπόν στη σίκαλη».

Οι μοντερνιστές συγγραφείς

Ο Τζον Μάρτιν γεννήθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1930 στο Σαν Φρανσίσκο, ένα από τα τέσσερα παιδιά του Θίοντορ και της Ρουθ (Κιέλ) Λεβί. Ο πατέρας του ήταν ναυτικός και δικηγόρος. Όταν ο Τζον ήταν 9 ετών, ο πατέρας του σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και η οικογένεια μετακόμισε στο Λος Άντζελες, όπου η μητέρα του άλλαξε το επώνυμό τους σε Μάρτιν.

Αφού φοίτησε στο Λύκειο του Μπέβερλι Χιλς, γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, αλλά σύντομα το παράτησε, κυρίως επειδή έπρεπε να βοηθήσει να συντηρήσει την οικογένειά του, αλλά και, όπως εξήγησε αργότερα, επειδή δεν διδάσκονταν οι μοντερνιστές συγγραφείς που θαύμαζε, όπως ο Ντ. Χ. Λόρενς και ο Γουάλας Στίβενς

Πήγε να δουλέψει στο κατάστημα με είδη γραφείου, όπου σύντομα έγινε διευθυντής, και άρχισε να συλλέγει πρώτες εκδόσεις έργων συγγραφέων που θαύμαζε, μεταξύ των οποίων και ο Χένρι Μίλερ, με τον οποίο ξεκίνησε αλληλογραφία.

«Ποτέ δεν εξέδωσε κανέναν επειδή θα πουλούσε» δήλωσε η Μάρτιν, η σύζυγός του. «Τους δημοσίευσε επειδή του άρεσε η δουλειά τους»

Υπόγεια φώτα της αμερικανικής ποίησης

Από αυτή τη συλλογή προέκυψε το Black Sparrow: Πούλησε τα βιβλία το 1965 στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα έναντι 50.000 δολαρίων και ίδρυσε την εκδοτική εταιρεία, συνεχίζοντας να εργάζεται στη δουλειά του ως προμηθευτής γραφείου κατά τη διάρκεια της ημέρας και αφιερώνοντας τα βράδια του στο Black Sparrow.

Μέχρι το 1969, ήταν σε θέση να παραιτηθεί από τη δουλειά του, να επιστρατεύσει τον Μπουκόφσκι και άλλα υπόγεια φώτα της αμερικανικής ποίησης, συμπεριλαμβανομένου του Ρόμπερτ Κρίλι, και να εργάζεται 80 ώρες την εβδομάδα από το μικρό διαμέρισμά του στο Λος Άντζελες.

«Στην αρχή διάβαζε πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, και μετά απλά μεγάλωσε», είπε η Μάρτιν σε μια συνέντευξη. «Καθόμουν στο τραπέζι της τραπεζαρίας και σχεδίαζα τα βιβλία». Εκτός από τον Μπουκόφσκι, ο Μάρτιν δημοσίευσε πρώιμα έργα της Τζόις Κάρολ Όουτς – εννέα μυθιστορήματα μέχρι το 1980 – και άλλων που ταίριαζαν στην εκκεντρική μοντερνιστική αισθητική του, όπως ο Τζον Άσμπερι και ο ποιητής του Μπέρκλεϊ Ρον Λόουινσον.

Αηδιασμένοι από την αστική κοινωνία

Δημοσίευσε τα βιβλία του Πολ Μπόουλς «Things Gone and Things Still Here» (1977) και «Collected Stories» (1979), μεταξύ άλλων έργων του συγγραφέα, πολλά από τα οποία είναι επανεκδόσεις. Και αναδημοσίευσε τα βιβλία του Βρετανού συγγραφέα και καλλιτέχνη Γουίνταμ Λιούις «The Complete Wild Body» (1982) και «The Apes of God» (1981).

Και οι δύο συγγραφείς είχαν κάτι από την έλξη του Μπουκόφσκι: συγγραφείς αηδιασμένοι με την αστική κοινωνία και με πρόθεση να την ανατρέψουν.

Ο Μάρτιν αναβίωσε επίσης την τύχη του μυθιστοριογράφου και σεναριογράφου του Λος Άντζελες της δεκαετίας του 1930 Τζον Φάντε, επανεκδίδοντας, το 1980, το κλασικό έργο του 1939 για τη χαμηλή ζωή του Λος Άντζελες, «Ask the Dust», με πρόλογο από τον Μπουκόφσκι.

Όταν ο συγγραφέας Ρίτσαρντ Κοστελάνετζ επισκέφθηκε τον Μάρτιν το 1980 για ένα άρθρο στο The New York Times Book Review, ο Μάρτιν είχε μετακομίσει σε μια ευρύχωρη βίλα στη Σάντα Μπάρμπαρα. Το Black Sparrow, το οποίο λειτουργούσε από το σπίτι της πισίνας, έβγαζε 500.000 δολάρια ετησίως και 15 νέους τίτλους το χρόνο.

Photo: Wikimedia Commons

Πιστός στις απόψεις του

Ο Μάρτιν δεν έκανε διαφήμιση και δεν έκανε συναντήσεις με πωλητές. «Δεδομένου ότι είμαι απόλυτα λογοτεχνικός άνθρωπος, δεν έχω καμία επιθυμία να εκδώσω κάτι σε οποιονδήποτε άλλο τομέα», είπε στον Κοστελάνετζ.

«Θέλω να πεθάνω χωρίς να έχω πάει ποτέ στο Λας Βέγκας, να έχω πάει στη Ντίσνεϋλαντ ή να έχω παρακολουθήσει ολόκληρη τηλεοπτική εκπομπή, εκτός από τα αθλητικά». Εκτός από την πώληση του Black Sparrow στη HarperCollins το 2002, ο Μάρτιν πούλησε την backlist του, το απόθεμα των 96.000 βιβλίων του και τα συμβόλαιά του με τους εν ζωή συγγραφείς στον λογοτεχνικό εκδότη Ντέιβιντ Γκοντάιν της Βοστώνης για 1 δολάριο. Εκτός από τη σύζυγό του, την οποία παντρεύτηκε το 1959, ο Μάρτιν έχει μια κόρη, την Κάρι Α. Μάρτιν.

«Ποτέ δεν εξέδωσε κανέναν επειδή θα πουλούσε» δήλωσε η Μάρτιν, η σύζυγός του. «Τους δημοσίευσε επειδή του άρεσε η δουλειά τους».

*Με στοιχεία από nytimes.com και vice.com