Αμάντα Φίλντινγκ: Πέθανε η Κόμισσα που άνοιξε τρύπα στο κρανίο της για την επιστήμη – «Λαίδη του LSD»

Η Αμάντα Φίλντινγκ, Κόμισσα του Wemyss και March άφησε την τελευταία της πνοή σε ηλικία 82 ετών στο Μπέκλεϊ Παρκ, το κτήμα της του 16ου αιώνα κοντά στην Οξφόρδη της Αγγλίας.

Η Αμάντα Φίλντινγκ, μια εμβληματική και εκκεντρική προσωπικότητα, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια νομιμοποίησης της μελέτης των ψυχεδελικών φαρμάκων για θεραπευτικούς σκοπούς πέθανε από καρκίνο του ήπατος, ανακοίνωσε το Ίδρυμα Μπέκλεϊ, τον οργανισμό που η ίδια ίδρυσε σε έναν στάβλο της περιουσία της, με σκοπό τη χρηματοδότηση επιστημονικών μελετών για το LSD, τα μαγικά μανιτάρια και την Έκσταση, ουσίες τις οποίες η ίδια λάτρευε.

Η Φίλντινγκ πίστευε ακράδαντα ότι τα ψυχεδελικά φάρμακα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της κατάθλιψης και άλλων ασθενειών, έναν τομέα που πλέον αναγνωρίζεται ως ένας πολλά υποσχόμενος επιστημονικός κλάδος.

«Η Αμάντα ήταν μια γέφυρα μεταξύ της εποχής της ψυχεδέλειας της δεκαετίας του ’60 και αυτής της νέας θεραπευτικής αναγέννησης των ψυχεδελικών», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Μάικλ Πόλαν, συγγραφέας του ευπώλητου βιβλίου Πώς να Αλλάξεις το Μυαλό σου (How to Change Your Mind), το οποίο κυκλοφόρησε το 2018 και αφορά την επιστήμη αυτών των φαρμάκων.

«Ήταν μια ουσιαστική κινητήρια δύναμη σε αυτόν τον τομέα» πρόσθεσε.

Η Αμάντα στη χώρα των θαυμάτων

Η Αμάντα Φίλντινγκ αναρωτιόταν επί δεκαετίες γιατί μια κοινωνία καταδίκασε στην παρανομία ένα τόσο ευεργετικό φάρμακο. Η ίδια δοκίμασε για πρώτη φορά ψυχεδελικές ουσίες σε ηλικία περίπου 20 ετών.

Τότε ήταν που διαπίστωσε ότι οι Πύλες της Αντίληψης (το εμβληματικό δοκίμιο του The Doors of Perception του Άλντους Χάξλεϊ που εκδόθηκε το 1954 και στο οποίο ο συγγραφέας περιγράφει την εμπειρία του με τη μεσκαλίνη, ένα ψυχεδελικό φάρμακο, και τις επιπτώσεις της στην αντίληψη του κόσμου) ήταν ορθάνοιχτες.

Ακολούθησε για εκείνη μια μακρά περίοδος πειραματισμού, με έντονα στοιχεία προσωπικής εξέλιξης, όπως η ίδια περιέγραφε. Μέχρι που οι Πύλες έκλεισαν λόγω του πανικού που προκλήθηκε για τους πιθανούς κινδύνους των ψυχεδελικών φαρμάκων.

Η ιστορία του LSD (γνωστό και ως acid) είναι εξίσου συναρπαστική. Το LSD δημιουργήθηκε από τον Ελβετό χημικό Άλμπερτ Χόφμαν στο εργαστήριο Σάντοζ στη Βασιλεία, ως μέρος μεγάλου ερευνητικού προγράμματος, τον Νοέμβριο του 1938.

Πέρασαν όμως πέντε χρόνια μέχρι να διαπιστώσει ο Χόφμαν τις ψυχεδελικές ιδιότητες του LSD (διαιθυλαμίδιο του λυσεργικού οξέος), όταν κατά λάθος –όπως υποστήριξε ο ίδιος τουλάχιστον– έκανε στον εαυτό του μια ένεση με την ουσία.

Η πρώτη ηθελημένη ένεση με LSD πραγματοποιήθηκε στις 19 Απριλίου του 1943, με τον Χόφμαν να λαμβάνει ποσότητα 250mg, η οποία αποδείχθηκε πολύ ισχυρότερη από τις προσδοκίες του.

Το εργαστήριο Σάντοζ εισήγαλε το LSD ως ψυχιατρικό φάρμακο το 1947. Τη δεκαετία του ’50, μεταξύ των ένθερμων υποστηρικτών και χρηστών ήταν και ο Άγγλος μυθιστοριογράφος και σατιρικός συγγραφέας Χάξλεϊ.

Στις ΗΠΑ, έντονο ενδιαφέρον και σειρά δοκιμών πραγματοποίησαν τόσο ο στρατός όσο και η CIA ωστόσο, η πορεία του φαρμάκου άλλαξε δραματικά: τον Οκτώβριο του 1968 το LSD απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ. Η τελευταία εγκεκριμένη από τον FDA (τον αμερικανικό οργανισμό φαρμάκων) μελέτη LSD σε ασθενείς ολοκληρώθηκε το 1980, και τα τελευταία πειράματα σε υγιείς εθελοντές στα τέλη της δεκαετίας του ’80.

Παρόλα αυτά, στην Ελβετία συνεχίστηκε η νόμιμη ψυχιατρική χρήση του LSD έως και το 1993.

Όταν η Κόμισσα άνοιξε μια τρύπα στο κρανίο της

Απόγονος αριστοκρατών, η Φίλντινγκ μεγάλωσε στο Μπέκλεϊ Παρκ, ένα κτήμα 400 στρεμμάτων που είχαν αγοράσει οι παππούδες της – στενοί φίλοι του Χένρι Τζέιμς και του Άλντους Χάξλεϊ – το 1919.

Το ακίνητο ήταν κάποτε ένα κυνηγετικό καταφύγιο για τον αδελφό του Βασιλιά Ερρίκου Γ’, και η ζωή εκεί έμοιαζε με παραμύθι.

«Ήταν ένας παράξενος, απομονωμένος κόσμος, και η δύναμή του ήταν ισχυρή», είχε δηλώσει στο περιοδικό House & Garden πέρυσι. «Το σπίτι ήταν σαν το κάστρο της Ωραίας Κοιμωμένης, με τα πάντα κατάφυτα – ακόμα και ο περιβάλλοντας χώρος αυτά ήταν μια ζούγκλα που απειλούσε να καταλάβει τα πάντα ανά πάσα στιγμή».

Ήταν στα 22 της, το 1966, όταν η Φίλντινγκ γνώρισε τον Μπαρτ Χιουζ, έναν Ολλανδό χημικό. Εκείνος της «σύστησε» τα ψυχεδελικά φάρμακα και της περιέγραψε τη δράση τους, εξηγώντας ότι επηρεάζουν την ποσότητα αίματος που φτάνει στον εγκέφαλο.

Ο Χιουζ ασχολήθηκε επίσης εκτενώς με μια άλλη μέθοδο, τον τρυπανισμό, τη χειρουργική τεχνική κατά την οποία διανοίγεται μια οπή σε οστό του κρανίου, με σκοπό την πρόσβαση στον εγκέφαλο, ώστε να παρέμβει ο θεράπων στην παθούσα εγκεφαλική μάζα του εξώτερου ιστού του εγκεφάλου.

Ο τρυπανισμός εμφανίζεται κατά τη Νεολιθική εποχή, την 7η χιλιετία π.Χ. Το αρχαιότερο δείγμα τρυπανισμένου κρανίου προέρχεται από την Ουκρανία και χρονολογείται μεταξύ του 8.000 και 7.600 π.Χ.

Παρότι η μέθοδος αυτή, παρά την αρχαιότητά της, δεν χρησιμοποιείται σήμερα, η Φίλντινγκ έζησε το αποκορύφωμα του πειραματισμού της το 1970, όταν προχώρησε σε μια τέτοια επέμβαση.

Η τολμηρή και εκκεντρική Φίλντινγκ έκανε την εμπειρία της ταινία με το ντοκιμαντέρ Heartbeat in the Brain (Παλμός στον Εγκέφαλο) να αφηγείται την ιστορία της αμέσως μετά την επέμβαση.

Η Φίλντινγκ άνοιξε την τρύπα στο κρανίο της, ένα κυριακάτικο απόγευμα του Δεκεμβρίου του 1970. «Υπήρχε αρκετό αίμα», θυμήθηκε στη συνέντευξη της για τη μικρού μήκους ταινία που γύρισε η ίδια για την επέμβαση της.

«Δεν είναι κάτι δύσκολο» είχε πει καθώς ένας αφρικανικός γκρι παπαγάλος της δάγκωνε το αυτί. «Το να τρυπήσει κανείς το κεφάλι του είναι πραγματικά μια μάχη νεύρων, κάνοντας κάτι που προφανώς κάθε ένστικτο στο σώμα σου είναι εναντίον. Κατά μία έννοια είναι αρκετά ικανοποιητικό το ότι μπορεί κανείς να ξεπεράσει τα νεύρα του για να το κάνει».

Στην ταινία η Φίλντινγκ ξυρίζει τη γραμμή των μαλλιών της, φοράει ένα φλοράλ σκουφάκι μπάνιου για να συγκρατήσει τις υπόλοιπες τούφες της, φτιάχνει μια μάσκα από γυαλιά ηλίου και ιατρική ταινία, κάνει ένεση τοπικού αναισθητικού στον εαυτό της και αποκαλύπτει ένα κομμάτι δέρματος με ένα νυστέρι. Με μια αποφασιστική, σχεδόν υπνωτική συγκέντρωση, η Φίλντινγκ κρατάει ένα οδοντιατρικό τρυπάνι στο κεφάλι της και, το θέτει σε λειτουργία με την άκρη του να σπρώχνει το μετωπιαίο οστό της 27χρονης φοιτήτριας καλών τεχνών.

Η Φίλντινγκ είπε στη συνέντευξη της στο Cabinet ότι μπόρεσε να αποστασιοποιηθεί κάπως από την αιματηρή διαδικασία, αντιμετωπίζοντας το κεφάλι της σαν ένα κομμάτι γλυπτικής. Είχε τοποθετήσει τα εργαλεία της σε μια τακτοποιημένη σειρά πάνω σε ένα τραπέζι στρωμένο με ένα λευκό σεντόνι. «Είμαι αρκετά προσεκτική και είχα προετοιμαστεί πολύ προσεκτικά», εξηγεί, «είχα ένα επιπλέον τρυπάνι σε περίπτωση που το άλλο χαλούσε, πράγμα που όντως συνέβη. Είχα προσέξει κάθε λεπτομέρεια».

Όταν τελικά κατάφερε να τρυπήσει μέχρι τη σκληρή μήνιγγα (dura mater), η Φίλντινγκ χαμογέλασε θριαμβευτικά καθώς ένας πίδακας αίματος ανάβλυσε από το άνοιγμα πλάτους μισού εκατοστού και χύθηκε στο πρόσωπό της, λεκιάζοντας τον λευκό χιτώνα που φορούσε με κηλίδες στο μέγεθος γαρύφαλλου.

Η Αμάντα Φίλντινγκ και οι συνεργάτες της Τζόι Μέλεν (αριστερά) και Μπαρτ Χιουζ, το 1966 στο Λονδίνο @ Beckley Foundation

Η ταινία τελειώνει με πλάνα της Φίλντινγκ να δένει το κεφάλι της με επίδεσμους, να καθαρίζει το αίμα από το πρόσωπό της με νερό και βαμβάκι και να αλλάζει τον αιματοβαμμένο χιτώνα της με ένα πολύχρωμο μαροκινό καφτάνι. Στη συνέχεια η Λαίδη του LSD τύλιξε ένα αστραφτερό χρυσό τουρμπάνι γύρω από το κεφάλι της για να κρύψει τους επιδέσμους και έτσι, λαμπερή, μποέμ και ενθουσιασμένη, χαμογελάει για αποχαιρετισμό στην κάμερα και κατευθύνεται σε ένα πάρτι μεταμφιεσμένων.

«Στην ταινία, η Φίλντινγκ έκοψε την φράντζα της και χρησιμοποίησε το τρυπάνι», έγραψε ο Άντονι Χέιντεν-Γκεστ στο περιοδικό New York για την προβολή της ταινίας το 1978, όταν την πρόβαλε στην γκαλερί Suydam στη Νέα Υόρκη. «Τα λεπτά περνούσαν σαν ώρες καθώς έχανε σχεδόν ένα λίτρο αίματος. Πίσω μου, ακούγονταν ήχοι σαν ώριμα δαμάσκηνα να πέφτουν στο έδαφος καθώς το κοινό άδειαζε την αίθουσα».

Για την Φίλντινγκ, η τρύπα στο κρανίο της ήταν μια αποκάλυψη. «Σκέφτηκα τότε ότι ήταν κάπως σαν να ανεβαίνει η παλίρροια», είπε στο περιοδικό Cabinet το 2007. «Ένιωσα μια συγκεκριμένη γαλήνη, ένιωθα σαν μια επιστροφή, σαν να ανέβαινα μέσα μου σε ένα πιο φυσικό επίπεδο».

Ερωμένη περιστεριού, αριστοκράτισσα της επανάστασης

Η Φίλντινγκ συνέχισε να παίρνει LSD, σημειώνοντας πόσο καλύτερα ένιωθε ακόμη και μετά το τέλος των παραισθήσεων.

«Ήμουν ελαφρώς καταθλιπτική και πάντα σημείωνα ότι τα ψυχεδελικά με έβγαζαν από τις καταθλίψεις μου», είπε στην The Standard. «Ήθελα να το ερευνήσω – να καταλάβω γιατί».

Αν και η ίδια παραδεχόταν ότι δεν ήταν επιστήμονας, αλλά προσέγγιζε το ζήτημα από μια πιο ανθρώπινη πλευρά, γνωρίζοντας εμπειρικά τις ευεργετικές ιδιότητες του LSD, οι αρχικές της προσπάθειες να επικοινωνήσει με επιστήμονες δεν έφεραν καρπούς.

Κανείς δεν την έπαιρνε στα σοβαρά, εν μέρει και λόγω της δημόσιας ιστορίας της για μια μακροχρόνια σχέση της με ένα περιστέρι («Ήμασταν δίδυμες ψυχές», είχε πει κάποτε, «ένα ζευγάρι εραστών, εντελώς αχώριστοι»), αλλά κυρίως λόγω της ακύρωσης και ποινικοποίηση των ψυχεδελικών κατά την εποχή της ειρήνης και αγάπης της δεκαετίας του 1960.

Παρόλα αυτά, οι έρευνες συνέχισαν να διεξάγονται, έστω και κρυφά.

Στις ΗΠΑ, μεταξύ 1953 και 1973, η κυβέρνηση χρηματοδότησε 116 μελέτες για το LSD, μεταξύ εκατοντάδων άλλων δοκιμών. Οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν σε άτομα με κατάθλιψη, αυτισμό, καρκινοπαθείς αλλά και φυλακισμένους.

«Πολλά από τα ευρήματα των μελετών ήταν ιδιαίτερα θετικά. Ωστόσο, για τα σημερινά ερευνητικά δεδομένα είχαν ελλείψεις στην οργάνωση, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις τα ευρήματα κρίνονται αμφιλεγόμενα», εξήγησε ο δημοσιογράφος Μάικλ Πόλαν σε άρθρο του στο New Yorker.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Φίλντινγκ συνειδητοποίησε ότι ο μόνος τρόπος να ξεπεράσει το ταμπού αυτών των φαρμάκων – και τη φήμη της ως «τρελής» – ήταν να ξεκινήσει ένα επιστημονικό ίδρυμα για τη χρηματοδότηση ερευνητικών έργων που οι κυβερνήσεις και τα πανεπιστήμια δεν θα εξέταζαν ποτέ.

Το 1998 η Φίλντινγκ σύστησε το Ίδρυμα Μπέκλεϊ (Beckley Foundation) με στόχο «να κατανοήσει σε βάθος τα ναρκωτικά, να περιορίσει τις βλαβερές τους συνέπειες και να αναδείξει τα οφέλη τους».

Με την απεικονιστική μέθοδο της αξονικής τομογραφίας, η Φίλντινγκ βρήκε τρόπο να παρατηρήσει εις βάθος τις επιδράσεις των ουσιών στον εγκέφαλο ενώ ανάμεσα στα πρώτα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του ιδρύματος ήταν οι επιστήμονες Άλμπερτ Χόφμαν και Αλεξάντερ Σούλγκιν.

Η Φίλντινγκ οργάνωσε συνέδρια ενώ είχε τα μέσα και την επιρροή να απευθυνθεί στη Βουλή των Λόρδων. «Λοιπόν, ο καθένας μπορεί να το κάνει», είπε στην The Standard. «Απλά πρέπει να γνωρίζεις έναν πολιτικό».

«Εθνικός θησαυρός»

Η Φίλντινγκ γνώριζε πολλούς και το κοινωνικό της κύρος την βοήθησε να συγκεντρώσει χρήματα από τον ισχυρό και πλούσιο κύκλο γνωριμιών της.

Ο οργανισμός της συνεργάστηκε με επιφανείς επιστήμονες όπως ο Ντέιβιντ Νατ, ο οποίος βρίσκεται τώρα στο Imperial College London, και ο Ρόμπιν Κάρχαρτ-Χάρις, που σήμερα έχει έδρα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο -ο δεύτερος παρουσίασε έρευνα με αντικείμενο την επίδραση του LSD στον εγκέφαλο, με τα αποτελέσματα να κάνουν πρωτοσέλιδα και τον ίδιο να κατατάσσεται από τους Times ανάμεσα στους 31 κορυφαίους ιατρικούς επιστήμονες παγκοσμίως που είναι «έτοιμα να γράψουν ιστορία».

@service95 Episode 6 of Dua Lipa: At Your Service S3 features the fascinating Amanda Feilding – aka The First Lady of LSD! Listen here as she shares her insights on the similarities between psychedelics and meditation, and be sure to share your thoughts in the comments – we always love to know what you’re thinking about this season so far!  #service95 #dualipa #amandafeilding #atyourservice #fyp ♬ original sound – Service95

Ταυτόχρονα, έρευνες αμερικανικού πανεπιστημίου υποστηρίζουν ότι η θεραπεία με ψιλοκυβίνη (psilocybin), το κύριο ψυχοδραστικό συστατικό που βρίσκεται στα λεγόμενα «μαγικά» μανιτάρια, μειώνει τα συμπτώματα της μέτριας και σοβαρής κατάθλιψης σε ασθενείς με καρκίνο, σύμφωνα με μια μικρή κλινική δοκιμή φάσης ΙΙ στην οποία συμμετείχαν 30 ασθενείς.

Το 2019, η Αμάντα Φίλντινγκ ίδρυσε την Beckley Psytech, μια φαρμακευτική εταιρεία που αναπτύπτει ταχείας δράσης ψυχεδελικά φάρμακα για εμπορική χρήση. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η εταιρεία της κυρίας Φίλντινγκ πωλήθηκε στην Atai Life Sciences – μια εταιρεία που υποστηρίζεται από τον δισεκατομμυριούχο Πίτερ Τιλ – σε μια συμφωνία ύψους 390 εκατομμυρίων ευρώ.

«Πολλοί κορόιδευαν την Αμάντα – ξέρετε, τη Λαίδη Ψυχεδέλεια, τη γυναίκα που άνοιξε μια τρύπα στο κεφάλι της», δήλωσε ο Δρ. Κάρχαρτ-Χάρις στους New York Times. «Αλλά ήταν ένα πραγματικό διαμάντι, ένας εθνικός θησαυρός και μια σπουδαία και αληθινή οραματίστρια σε αυτόν τον τομέα».

Απόγονος Αψβούργων σπάει ταμπού

Η Αμάντα Κλερ Μάριαν Φίλντινγκ γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1943, στην Οξφόρδη. Οι γονείς της, Μπέιζιλ και Μάργκαρετ Φίλντινγκ, ήταν δεύτερα ξαδέλφια και απόγονοι της αυστριακής δυναστείας των Αψβούργων.

Ο πατέρας της ήταν καλλιτέχνης, αλλά ποτέ δεν έβγαλε πολλά χρήματα, αφήνοντας την οικογένεια πλούσια πολιτιστικά αλλά φτωχή σε μετρητά. Η θέρμανση και το ηλεκτρικό ρεύμα θεωρούνταν υπερβολή. «Ο πατέρας μου λάτρευε την ομορφιά», είχε πει, «οπότε όσα χρήματα μπορούσε να βρει, αγόραζε όμορφα πράγματα».

Η Φίλντινγκ παράτησε τις σπουδές της στα 16 και έφυγε για τη Σρι Λάνκα για να ασκήσει τον Βουδισμό, χωρίς να φτάσει ποτέ εκεί. Αργότερα σπούδασε συγκριτική θρησκειολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αλλά δεν αποφοίτησε.

Είχε πολλές ερωτικές σχέσεις με άνδρες που επίσης άνοιξαν μικρές τρύπες στα κεφάλια τους, συμπεριλαμβανομένου του Χιουζ και του συγγραφέα Τζόζεφ Μέλεν, με τον οποίο είχε σχέση από το 1968 έως το 1993.

Το 1995, παντρεύτηκε τον Τζέιμς Τσάρτερις, Wemyss και March. Η Αμάντα Φίλντιγκ απέκτησε δύο γιους από τη σχέση της με τον κύριο Μέλεν, τον Ροκ Φίλντινγκ-Μέλεν και τον Κόσμο Φίλντινγκ-Μέλεν, δύο θετά παιδιά, τον Ρίτσαρντ Τσάρτερις και τη Μέρι Τσάρτερις, τέσσερα εγγόνια και μία θετή εγγονή.

Μια εβδομάδα πριν πεθάνει, η κυρία Φίλντινγκ δημοσίευσε ένα μήνυμα στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μπέκλεϊ.

«Έχουν περάσει 60 χρόνια από τότε που δοκίμασα για πρώτη φορά LSD και ανακάλυψα τις εξαιρετικές δυνατότητες που έχουν τα ψυχεδελικά να βοηθήσουν άτομα και την κοινωνία», έγραψε. «Το ταμπού έχει σπάσει».