Επτάνησα: Το χρονικό της απελευθερωτικής πορείας

Η ένωσις της Επτανήσου μετά της μητρός Ελλάδος είνε μετά το 1821 το σπουδαιότερον γεγονός της ελληνικής ιστορίας· ο υπέρ της ελληνικής ιδέας αγών των Ιονίων νήσων χρονολογείται από πολλών ετών. Καθ’ όλην την βενετοκρατίαν πολλοί Επτανήσιοι συμμετείχον των πολέμων της γαληνοτάτης δημοκρατίας προς ανάκτησιν των ελληνικών χωρών· αυτοί οι ευπατρίδαι Κερκυραίοι, εκ των οποίων οι περισσότεροι είχον γίνη σχεδόν ιταλόφωνοι, δεν απηρνήθησαν διά τούτο την πατρίδα των, αλλά τουναντίον κατώρθωσαν να απορροφήσουν τους περισσοτέρους εκ των εις τας νήσους μεταβάντων Βενετών.

Ότε τω 1797 οι Γάλλοι δημοκρατικοί κατέλαβον τας νήσους, έδωκαν την πρώτην αφορμήν εις την αφύπνισιν της εθνικής συνειδήσεως· ο δαιμόνιος Βοναπάρτης, ψυχολογών την κατάστασιν των πνευμάτων του λαού των Ιονίων νήσων, έγραφεν εκ Μιλάνου εις τον στρατηγόν Γεντιλή (σ.σ. Antoine Gentili), τον εντεταλμένον την κατάληψιν των νήσων: «Μη παραλείπης να μνημονεύης εις τας προκηρύξεις σου προς τους νησιώτας την αρχαίαν Ελλάδα». Και ο στρατηγός Γεντιλή, όταν απεβιβάσθη εις την Κέρκυραν, εδήλου ότι έρχεται να φέρη εις την Ελλάδα μετά μακραίωνα δουλείαν την ελευθερίαν και την ισότητα και ότι τα κατορθώματα του Μιλτιάδου και του Θεμιστοκλέους, αναγεννώμενα, θα αποκαταστήσουν την Ελλάδα εις την αρχαίαν αυτής λάμψιν.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.5.1937, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Τους Γάλλους δημοκρατικούς διεδέχθησαν εις τας Ιονίους νήσους οι τότε σύμμαχοι Ρωσσοτούρκοι υπό τους ναυάρχους Ουσακώφ και Κατήρμπεην· υπό την αιγίδα δε της Ρωσσίας συνέστη η επτανησιακή πολιτεία, η πρώτη ελληνική ηγεμονία, η οποία εχαιρετίσθη πανταχόθεν ως η απαρχή της ελληνικής αναστάσεως. Αλλά το πολιτικόν εκείνο οικοδόμημα δεν έμεινεν επί πολύ, διότι ο Ρώσσος αυτοκράτωρ εν Τιλσίτ, συμφιλιωθείς μετά του Ναπολέοντος, παρέδιδεν εις αυτόν τας Ιονίους νήσους, αι οποίαι υπό τους αυτοκρατορικούς Γάλλους απετέλεσαν νομούς της Γαλλίας.

Εις τα συνέδρια του 1814 και 1815 αναφαίνεται η επιβάλλουσα του Καποδιστρίου δράσις· ο μέγας Κερκυραίος ουδ’ επί στιγμήν ελησμόνησε την καταγωγήν του και, επιθυμών να τεθούν αι Ιόνιοι νήσοι υπό ισχυράν προστασίαν, κατώρθωσε διά της εν Παρισίοις συνθήκης της 5ης Νοεμβρίου 1815 να γίνουν αι Ιόνιοι νήσοι ανεξάρτητον κράτος υπό την προστασίαν της Αγγλίας. Η ανεξαρτησία όμως αύτη ήτο πολύ περιωρισμένη, διότι η εφαρμογή των όρων της συνθήκης εξηρτάτο από τους αντιπροσώπους της Μεγάλης Βρεττανίας λόρδους αρμοστάς, εκ των οποίων οι περισσότεροι ήσαν αυστηρότατοι και προσεπάθουν να επιβληθούν διά μέσων τα οποία ο φιλελεύθερος και μεγαλόφρων επτανησιακός λαός δεν ημπορούσε να ανεχθή.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 21.5.1937, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Με όλα τα κυβερνητικά μέτρα και την αυστηράν αυτών εφαρμογήν η πατριωτική ψυχή των Επτανησίων δεν συνεκρατήθη. Όταν αντήχησεν η ελληνική επανάστασις, ερρίφθησαν εκ των πρώτων εις τον ιερόν αγώνα και αι Ιόνιοι νήσοι. Οι Κεφαλλήνες υπό τον Μεταξάν μάχονται εις του Λάλα· οι Ζακύνθιοι υπό τον Σεμπρικόν τροφοδοτούν το πολιορκούμενον Μεσολόγγι· επτακόσιοι Επτανήσιοι μάχονται εις την Αττικήν παρά το πλευρόν του Καραϊσκάκη· η Κέρκυρα χορηγεί τους οργανωτάς του νέου ελληνικού κράτους και ο Σολωμός ψάλλει τον αθάνατον ύμνον του εις την ελευθερίαν.

Εν τω μεταξύ είχεν εκλείψη εις την Επτάνησον η γενεά εκείνη η οποία υπέστη τας περιπετείας των πολιτικών μεταβολών και των εσωτερικών κλονισμών. Νέα γενεά εμφανίζεται γαλουχηθείσα εις τα πανεπιστήμια της Ιταλίας και της Γαλλίας· αι φιλελεύθεροι ιδέαι, αι οποίαι επεκράτησαν κατά το 1830 εις την Γαλλίαν μετά την έξωσιν των Βουρβώνων και την εγκατάστασιν των Ορλεανιδών, μετεφέροντο υπό των σπουδαζόντων Επτανησίων νέων εις την πατρίδα των. Εκυριάρχουν τότε εις την Γαλλίαν η σχολή των δογματιστών, ο ρωμαντισμός του Chateaubriand και του Lamartine, η διδασκαλία του Cousin και αι συνταγματικαί θεωρίαι του Guizot και του Thiers· αποτέλεσμα της επιδράσεως των ιδεών τούτων επί των Επτανησίων είνε το ονομαστόν υπόμνημα το οποίον υπέβαλεν ο ιστορικός Μουστοξύδης προς τον λόρδον Νόρμανμπυ, υπουργόν των Αποικιών της Αγγλίας.

Από τότε συνεστάθη το πρώτον αντιπολιτευτικόν κόμμα των μεταρρυθμιστών, του οποίου αρχηγός εγένετο αυτός ο Μουστοξύδης και κατόπιν ο Βράιλας και ο Ναπολέων Ζαμπέλης. Εις την Κεφαλληνίαν, η οποία ήτο τότε η κοιτίς του ριζοσπαστισμού, ανεδείχθησαν σημαιοφόροι των ιδεών τούτων ο Γεράσιμος Λιβαδάς, ο Ηλίας Ζερβός και ο Ιωσήφ Μομφεράτος· εις την Ζάκυνθον επρωτοστάτει ο Ρώμας και εις την Λευκάδα ο Ιωάννης Μαρίνος.

Κατά το 1848 και 1849 γίνονται εις την Κεφαλληνίαν δύο στάσεις, η μία εις το Αργοστόλιον και η άλλη εις την Σκάλαν, αι οποίαι κατεστάλησαν μεν, αλλά εδυνάμωσαν το μίσος εναντίον της ξενικής κατοχής· ο φιλελεύθερος αρμοστής Σείτων (σ.σ. Seaton), τη εισηγήσει του οποίου εισήχθησαν εις την Επτάνησον αι συνταγματικαί μεταρρυθμίσεις της ελευθεροτυπίας και της ελευθέρας εκλογής βουλευτών, απεχώρησε της αρμοστείας και διεδέχθη τούτον ο Ουάρδος (σ.σ. Ward), η διοίκησις του οποίου αποτελεί σκοτεινήν σελίδα της ιστορίας της αγγλικής προστασίας. Ο Ουάρδος προσεπάθησε διά πολλών μέσων να μεταστρέψη τα φιλελεύθερα πνεύματα, αλλά δεν το κατώρθωσε, διότι ολόκληρος ο λαός των Ιονίων εζήτει την ένωσιν μετά της Ελλάδος. Το επτανησιακόν ζήτημα εγένετο αντικείμενον συζητήσεων εις τας αγγλικάς Βουλάς και εις τον ευρωπαϊκόν τύπον.

Τελευταία προσπάθεια της Αγγλίας ήτο η γνωστή αποστολή του Γλάδστωνος, του κατόπιν υπερόχου ηγέτου του Kόμματος των Φιλελευθέρων της Αγγλίας. Ο Γλάδστων, ελθών εις την Επτάνησον, εξηκρίβωσε το αίσθημα και την απόφασιν των Επτανησίων διά την ένωσιν, επιστρέψας δε εις την Αγγλίαν συνέστησε να παραχωρηθή η Επτάνησος εις την Ελλάδα. Τη 15η Ιουνίου του 1863 η βασίλισσα της Αγγλίας Βικτωρία εις τον εναρκτήριον προς τας Βουλάς αυτής λόγον ανήγγειλε την αποφασισθείσαν πλέον παραχώρησιν των Ιονίων νήσων εις την Ελλάδα, υπό τον όρον της προηγουμένης συναινέσεως του Ιονίου λαού διά της Βουλής αυτού. Τοιουτοτρόπως τη 23η Σεπτεμβρίου 1863 η ΙΓ’ Βουλή της Επτανήσου και διά του στόματος του προέδρου αυτής, Στεφάνου Παδοβά, βουλευτού Κερκύρας, εκήρυσσε την ένωσιν των Ιονίων νήσων μετά του βασιλείου της Ελλάδος.

*Κείμενο που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» την Παρασκευή 21 Μαΐου 1937, στην 73η επέτειο της ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα.

Κάθε χρόνο, στις 21 Μαΐου, τιμάται η επέτειος της ενσωμάτωσης των νησιών του Ιονίου στον εθνικό κορμό και εορτάζεται η πρώτη επέκταση του νεότερου ελληνικού κράτους από συστάσεώς του (1832).