Σούζαν Σόνταγκ: Τι θα έλεγε η εμβληματική συγγραφέας για την κυβέρνηση Τραμπ αν ζούσε σήμερα;

Η πένα της Σούζαν Σόνταγκ είχε τη μαγική ικανότητα να σου εξηγεί με παραδείγματα βγαλμένα από μια συζήτηση σε ένα καφέ τη πιο δύσκολη πολιτική ανάλυση και θεωρία χωρίς ωστόσο ποτέ να πέφτει στην παγίδα του λαϊκισμού. Η Σόνταγκ, που «εισέπνεε» πολιτισμό και «εξέπνεε» ιδέες που έμελλε να μείνουν στην ιστορία, δεν μάσησε ποτέ τα λόγια της και μελετητές και βιογράφοι της υποστηρίζουν πως ούτε σήμερα θα το έκανε σε σχέση με τον σημερινό πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.

Όταν η Σούζαν Σόνταγκ πέθανε το 2004 σε ηλικία 71 ετών, ήταν εξέχουσα συγγραφέας. Ο πολιτιστικός κόσμος των ΗΠΑ και της Ευρώπης την εκτιμούσε πολύ για την οξυδερκή κοινωνική κριτική της. Παρενέβη σε πολιτικές συζητήσεις και πολλές από τις ιδέες της είναι πιο επίκαιρες από ποτέ.

Στο σημερινό πολιτικό πλαίσιο, «η Σόνταγκ θα είχε αναμφίβολα μια ισχυρή φωνή», λέει ο ιστορικός πολιτισμού Μπερντ Χούπαουφ, ο οποίος ήταν επί μακρόν ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Αλλά θα εντυπωσιαζόταν ο Τραμπ; Δύσκολα».

«Πολλοί άνθρωποι συχνά αναρωτιούνται τι θα έλεγε η Σούζαν Σόνταγκ για το παρόν μας, και νομίζω ότι θα είχε πολλά να πει», συμφωνεί η βιογράφος της Σόνταγκ Άννα-Λίζα Ντίτερ, η οποία συμμετείχε σε δύο νέες εκθέσεις που εξερευνούν τον κόσμο της σκέψης της Αμερικανίδας διανοούμενης, σύμφωνα με την DW.

«Ο θρίαμβος του Ντόναλντ Τραμπ δεν οφείλεται στην αποτυχία των διανοουμένων, αλλά αποτελεί σύμπτωμα της αποτυχίας της δημοκρατίας»

H Ευρώπη, η Σούζαν Σόνταγκ και οι ΗΠΑ

Η Σούζαν Σόνταγκ ζούσε και ανέπνεε λόγω του πολιτισμού. Ασχολήθηκε εκτενώς με τον κινηματογράφο, το θέατρο, τη λογοτεχνία, τα μέσα ενημέρωσης και τα πολιτικά ζητήματα. Δημοσίευσε άρθρα, δοκίμια, βιβλία και ταινίες σε πολλούς τομείς. Υπήρξε κριτικός πολιτισμού και σκηνοθέτρια, μια πολυπράγμων που έπαιρνε πάντα σαφή θέση.

Η Σόνταγκ καταγόταν από εβραϊκή οικογένεια της Νέας Υόρκης. Σπούδασε λογοτεχνία, φιλοσοφία και θεολογία σε διάσημα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και έζησε στο Παρίσι για αρκετά χρόνια, γεγονός που της έδωσε μια ευρωπαϊκή προοπτική για την πατρίδα της, τις ΗΠΑ.

Η διανοητική της ευφυΐα, η αίσθηση του zeitgeist και η ακόρεστη πείνα της για πολιτισμό, ταξίδια και συναντήσεις – όλα αυτά την έκαναν εμβληματική διανοήτρια και συγγραφέα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ

Η Σόνταγκ δεν έζησε για να δει την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ. Ωστόσο, σύμφωνα με τους προαναφερθέντες ειδικούς, σίγουρα αν ζούσε θα είχε τον δικό της ισχυρό αντίλογο.

Είναι πολλές οι εκβάσεις της πολιτικής Τραμπ που θα έβρισκαν την Σόνταγκ στον αντίποδα. Η πολιτική «αλυσοπρίονο», η εκστρατεία κατά της επιστήμης με τις μαζικές απολύσεις ομοσπονδιακών επιστημονικών υπαλλήλων και οι περικοπές στις κρατικές χρηματοδοτήσεις στις έρευνες, αναμφισβήτητα δεν θα περνούσαν απαρατήρητες στη θεωρητικό.

Οι πρώτοι ερευνητές εγκαταλείπουν κιόλας τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των διάσημων ιστορικών Τίμοθι Σνάιντερ, Μάρσι Σορ και Τζέισον Στάνλεϊ, οι οποίοι μετακομίζουν στον Καναδά, σύμφωνα με την DW.

Η Σόνταγκ πιθανώς θα είχε δυσαρεστηθεί επίσης από τα διατάγματα του Τραμπ κατά της έρευνας στους τομείς της διαφορετικότητας, της ισότητας και της συμπερίληψης (DEI) ή τα μέτρα της κυβέρνησης Τραμπ κατά της μετανάστευσης – για να μην αναφέρουμε την προσπάθεια του Τραμπ να αναγκάσει τα πανεπιστήμια να συμμορφωθούν με την απόσυρση της κρατικής χρηματοδότησης, επισημαίνει ο ιστορικός πολιτισμού Μπερντ Χούπαουφ.

Ωστόσο, ο Χούπαουφ δεν πιστεύει ότι η Σόνταγκ θα είχε λάβει συγκεκριμένη δημόσια θέση σχετικά με αυτό: «Μπορώ να τη φανταστώ να γράφει ένα δοκίμιο για τους νέους απολυταρχικούς του κόσμου στο New Yorker, αλλά όχι ένα κομμάτι διαμαρτυρίας κατά του Τραμπ», δήλωσε ο Χούπαουφ στην DW.

«Κατά τη γνώμη μου, μόνο μια κριτική, διαλεκτική, σκεπτικιστική νοημοσύνη που αντιμάχεται κάθε απλοποίηση αξίζει να υπερασπιστεί»

Μια δημόσια ηθική αρχή

«Διανοούμενοι με δημόσιο αντίκτυπο δεν υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες», υποστηρίζει ο Μπερντ Χούπαουφ σε άρθρο του στη γερμανική εφημερίδα FAZ στην αρχή της πρώτης θητείας του Τραμπ το 2016.

Παρά την τεχνογνωσία τους, προσθέτει, ακόμη και οι Σούζαν Σόνταγκ, Νόαμ Τσόμσκι ή Χάνα Άρεντ δεν κατάφεραν να διαμορφώσουν το πολιτικό τοπίο. «Ο θρίαμβος του Ντόναλντ Τραμπ δεν οφείλεται στην αποτυχία των διανοουμένων, αλλά αποτελεί σύμπτωμα της αποτυχίας της δημοκρατίας», καταλήγει ο Χούπαουφ.

Για τη βιογράφο Άννα-Λίζα Ντίτερ, η Σούζαν Σόνταγκ ήταν σίγουρα «μια δημόσια ηθική αυθεντία». Ως τέτοια, η Σόνταγκ, η οποία ασχολήθηκε με την πολιτιστική πολιτική και ήταν πρόεδρος της PEN America από το 1987 έως το 1989, θα μπορούσε επίσης να είχε προσβληθεί από τις επιθέσεις του Τραμπ σε αμερικανικά μουσεία που διοργανώνουν εκθέσεις για τον ρατσισμό, την αποικιοκρατία και τον σεξισμό, για παράδειγμα. Αυτά θα επηρέαζαν προσωπικά την αμφιφυλόφιλη διανοούμενη, η οποία περιβαλλόταν από αφροαμερικανούς φίλους.

Αμερική και Ευρώπη

Η Σούζαν Σόνταγκ θεωρούσε τον εαυτό της διαμεσολαβητή μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. «Παρενέβαινε επανειλημμένα πολιτικά», λέει η Κριστίνα Γιάσπερς, επιμελήτρια της τρέχουσας έκθεσης για τη Σούζαν Σόνταγκ στην Bundeskunsthalle της Βόννης.

Περιστασιακά, η Σόνταγκ έσπαγε τις προσδοκίες του κοινού της. Για παράδειγμα, το 2003, τη χρονιά κατά την οποία τα αμερικανικά στρατεύματα εισέβαλαν στο Ιράκ, η Σόνταγκ έλαβε το Βραβείο Ειρήνης του Γερμανικού Εμπορίου Βιβλίου στην Paulskirche της Φρανκφούρτης ως «μεσολαβητής μεταξύ της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ήταν αναμενόμενο ότι στην ευχαριστήρια ομιλία της θα ασκούσε έντονη κριτική στην αμερικανική κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, ο πρέσβης των ΗΠΑ Νταν Κόουτς, ένας Ρεπουμπλικάνος, απουσίαζε επιδεικτικά από την τελετή. Ωστόσο, η Σόνταγκ εστίασε την ομιλία της στις διατλαντικές σχέσεις και απηύθυνε έκκληση στους συναδέλφους της συγγραφείς να εστιάσουν την προσοχή τους στον κόσμο.

Ωστόσο, επέκρινε επανειλημμένα τη χώρα της.

«Διανοούμενοι με δημόσιο αντίκτυπο δεν υπάρχουν στις Ηνωμένες Πολιτείες»

Το Βιετνάμ, ο καρκίνος, το AIDS

Η Σόνταγκ διαμαρτυρήθηκε κατά του πολέμου του Βιετνάμ, συμμετείχε σε διαδηλώσεις και εκδηλώσεις. Ταξίδεψε, έγραψε και κινηματογράφησε. Έκανε ένα ντοκιμαντέρ για τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Ξεπέρασε δύο περιόδους καρκίνου, τις οποίες επίσης αντιμετώπισε σε δοκίμια, και ανέλυσε το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο του AIDS, το οποίο σκότωνε ανθρώπους γύρω της.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, ταξίδεψε στο Σεράγεβο, το οποίο πολιορκούσαν σερβικές πολιτοφυλακές.

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, καταφέρθηκε εναντίον του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που κήρυξε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους, διαφωνώντας με την επικρατούσα άποψη στην πολιτική και τα μέσα ενημέρωσης της χώρας.

«Κατά τη γνώμη μου, μόνο μια κριτική, διαλεκτική, σκεπτικιστική νοημοσύνη που αντιμάχεται κάθε απλοποίηση αξίζει να υπερασπιστεί», έγραψε σε έναν τόμο δοκιμίων της στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μάλλον λοιπόν μπορούμε να φανταστούμε και τι θα έλεγε για τυχόν λαϊκισμούς των ημερών μας.

*Πηγή: Deutsche Welle