«For Sama»: Η φρίκη του πολέμου στη Συρία μέσα από 99 λεπτά (ωμής) αλήθειας

Υπάρχει μια σκηνή στο έντονο και οδυνηρό ντοκιμαντέρ που αποτυπώνει μέσα σε λίγα μόλις λεπτά τη ζωή των πολιορκημένων στο Χαλέπι της Συρίας, ενσωματώνοντας παράλληλα τον τρόμο αλλά και την ελπίδα.

Το Χαλέπι για ακόμα μια μέρα δέχεται επίθεση. Μια γυναίκα τραυματισμένη με θραύσματα οβίδας στην κοιλιά της μεταφέρεται σε ένα αυτοσχέδιο νοσοκομείο στο Al-Quds. Οι γιατροί αναγκάζονται να την υποβάλουν σε καισαρική επέμβαση φέρνοντας το βρέφος της αναίσθητο σε έναν κόσμο γεμάτο απανθρωπιά. Γεμάτο πόλεμο, τρόμο, θάνατο, απελπισία.

Και στο σημείο αυτό παίρνει θέση το θαύμα. Η στιγμή που η ζωή και ο θάνατος συγκλίνουν. Η στιγμή που για μια φορά η ζωή μπορεί να νικήσει το θάνατο!

Λίγο πριν την κυκλοφορία της ταινίας – ντοκιμαντέρ «Για την μικρή Σαμά» (‘’For Sama’’) στις 23,24 και 25 Απριλίου διαδικτυακά, η δημοσιογράφος του Channel 4 Ουάντ Αλ-Κατέμπ, η οποία συμπεριλήφθηκε το 2020 ανάμεσα στους 100 ανθρώπους με την μεγαλύτερη επιρροή, μίλησε στο in.gr.

Το ‘’For Sama’’ έχει αποσπάσει διεθνείς διακρίσεις, ανάμεσα σε αυτές και το βραβείο BAFTA καλύτερου ντοκιμαντέρ από τη Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου ενώ ήταν υποψήφια για Όσκαρ το 2020.

Η ταινία της Ουάντ γίνεται τα μάτια μας στις τερατωδίες που λαμβάνουν χώρα στη Συρία αποστομώνοντας εκείνες τις ακραίες φωνές που αναρωτιόνται για όσους «δεν έμειναν σπίτια τους να πολεμήσουν».

«Έκλεινα τα μάτια και έβλεπα παντού αίμα», η φράση αυτή περιγράφει ακριβώς την επικρατούσα κατάσταση.

Ωστόσο μέσα σε όλο αυτό το αιματοκύλισμα, οι άνθρωποι προσπαθούσαν να χτίσουν τις ζωές τους, μέσα στα ερείπια και το σφύριγμα των οβίδων, με τα τραγούδια τους να ακούγονται «πιο δυνατά από τον ήχο που έκαναν οι βόμβες» όταν έσκαγαν.

Πλάνα γέννησης, γάμου αλλά και παιχνίδια με τα παιδιά προσπαθώντας να τους δώσουν κάποιες παιδικές αναμνήσεις, συναντάμε επίσης στην ταινία.

Η Ουάντ δεν ήταν απλός θεατής, αλλά αποτελούσε μέρος της αντίστασης κατά του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ.

«Ήθελα να διαδηλώνω, ήθελα να λάβω μέρος σε όλο αυτό που γινόταν, καθώς το καθεστώς του Άσαντ έκανε λες και δεν υπήρχαμε. Δεν ήξερα από τεχνικές λεπτομέρειες ούτε πώς να στήσω μια κάμερα. Ήθελα απλώς να τραβάω για να δείξω στον κόσμο τι συμβαίνει και πως βομβαρδίζουν νοσοκομεία και σκοτώνουν αμάχους».

«Το να βιντεοσκοπώ έναν πόλεμο σίγουρα δεν ήταν εύκολο κομμάτι, ειδικά όταν δεν ξέρεις ποιος είναι εχθρός και ποιος φίλος. Είχα κερδίσει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων, όμως στον πόλεμο κρατώντας μια κάμερα μπορεί να είσαι και ‘’φίλος’’ αλλά μπορεί να είσαι και ‘’εχθρός’’. Υπήρχε πολιτοφυλακή του καθεστώτος στους δρόμους  στο Χαλέπι και ήξερα πως κρατώντας την κάμερα θα μπορούσα να γίνω πολύ εύκολα στόχος».

«Ακούγαμε τους βομβαρδισμούς να πλησιάζουν»

Όταν στα 18 της η Ουάντ πήγε στο Χαλέπι να σπουδάσει οι γονείς της ανησύχησαν βαθιά, κάτι το οποίο κατάφερε να κατανοήσει όταν έφερε στον κόσμο την κόρη της Σαμά (ουρανός στα αραβικά), από την οποία πήρε το όνομά της η ταινία.

Για ακόμα μια μέρα οι βομβαρδισμοί έχουν ξεκινήσει και αρχίζουν να πλησιάζουν το νοσοκομείο στο οποίο μένει η οικογένεια. Η Ουάντ με το ένα της χέρι κρατάει έντρομη την Σαμά ενώ με το άλλο της χέρι έκανε ό,τι έκανε αδιάκοπα για πέντε χρόνια: βιντεοσκοπούσε.

«Καθημερινά βιώναμε τα ίδια σκηνικά. Ξυπνούσαμε το πρωί και ακούγαμε βόμβες να σκάνε από μακριά και σιγά σιγά να πλησιάζουν. Μπορούσαμε να καταλάβουμε από τον ήχο των εκρήξεων πόσο κοντά είναι σε εμάς. Κάθε φορά που συνέβαινε αυτό έντυνα γρήγορα τη Σαμά και την έδινα σε κάποιον για να τη κρατάει ασφαλή.

»Εκείνη τη στιγμή όταν συμβαίνει αυτό περνάνε όλες οι αρνητικές σκέψεις από το μυαλό σου: ότι θα πεθάνεις, ότι κάποιος αγαπημένος σου άνθρωπος θα πάθει κάτι κακό. Χάσαμε φίλους, πολύ κοντινούς μας στον πόλεμο. Υπήρχαν στιγμές που σκεφτόμουν μήπως έπρεπε να παίρνω τη Σαμά μαζί μου ενώ βιντεοσκοπούσα, να την έχω κοντά μου. Περνάνε δεκάδες σκέψεις εκείνη τη στιγμή από το μυαλό σου.

»Δεν μπορείς να σκεφτείς καθαρά. Όταν τελείωνε ο θόρυβος από τους βομβαρδισμούς και την αναζητούσα, μόλις άνοιγα την πόρτα του δωματίου και την έβλεπα ασφαλή τότε όλα άλλαζαν και ηρεμούσα».

«Πώς μπορείς να ονομάζεις τρομοκράτη ένα μωρό;»

Υπάρχουν στιγμές κατά τη διάρκεια της ταινίας που θέλεις να αποστρέψεις το βλέμμα σου και αυτό επειδή πολλές από τις σορούς που ανασύρονται από τα συντρίμμια ή βρίσκονται πνιγμένα μέσα στο αίμα είναι παιδιά.

Ωστόσο, υπάρχει μια σκηνή που νιώθεις πως η ελπίδα για τη ζωή υπερνικά τον φόβο.

«Στο ίδιο δωμάτιο είχα γεννήσει πριν τρεις μήνες τη Σαμά. Στο ίδιο ακριβώς δωμάτιο. Σκέφτηκα πως έπρεπε να αφήσω στην άκρη τα συναισθήματά μου γιατί είναι κάτι που έπρεπε ο κόσμος να δει, κάτι που έπρεπε να δει το καθεστώς, ότι δολοφονεί αθώους ανθρώπους. Πώς γίνεται να ονομάζεις ‘’τρομοκράτη’’ ένα μωρό που μόλις ήρθε στον κόσμο; Ήθελα να δείξω πως όσο μας πολεμάτε, όσο μας σκοτώνετε, εμείς θα συνεχίζουμε να αντιστεκόμαστε. Τη στιγμή που το μωρό άνοιξε τα μάτια του νόμιζα ότι το μυαλό μου μού έκανε παιχνίδια. Νόμιζα ότι απλώς έβλεπα πράγματα που ήθελα να βλέπω μέχρι να καταλάβω πως αντίκριζα ένα θαύμα».

«Σαμά, θα με συγχωρέσεις άραγε ποτέ;»

Η Σαμά έδωσε στην Ουάντ και τον σύζυγό της Χάμζα έναν παραπάνω λόγο να συνεχίσουν να αντιστέκονται στο καθεστώς του Άσαντ και να γυρίσουν πίσω στην καθημερινή τους ζωή.

«Σαμά, θα με συγχωρέσεις άραγε ποτέ;» αναρωτιέται η Ουάντ. «Φοβάμαι ότι θα μεγαλώσει και θα σκεφτεί ‘’μαμά, μπαμπά, πώς το κάνατε αυτό;» Το να φέρνεις ένα παιδί σε έναν πόλεμο σε ανανεώνει ως άνθρωπο και σου δίνει έναν ακόμα σκοπό στη ζωή. «Ωστόσο φοβάμαι πως θα μεγαλώσει και θα δει τα πράγματα αλλιώς και πως μπορεί να της έχουν δημιουργήσει κάποια τραύματα» εξομολογείται.

«Σίγουρα αν πήγαινα τον χρόνο πίσω θα το ξανάκανα. Ο πόλεμος στη Συρία δεν έχει τελειώσει. Συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, μέχρι και τώρα που μιλάμε. Καθημερινά άνθρωποι πεθαίνουν. Πρέπει ο κόσμος να δει τι συμβαίνει στη Συρία, τι επικρατεί».

Μαζί με τον Χάμζα η Ουάντ κατάφερε να περάσει μαζί με την μικρή Σαμά στην Τουρκία, κάτι το οποίο ανησυχούσαν πως δεν θα καταφέρουν καθώς ο σύζυγός της μιλούσε συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την κατάσταση στο Χαλέπι και φοβόταν ότι μπορεί να έχει μπει στο στόχαστρο των δυνάμεων του Άσαντ.

Τώρα πλέον βρίσκονται στην Αγγλία, όμως ακόμα ο νους τους βρίσκεται στο Χαλέπι. H εκστρατεία τους Action for Sama έχει ως στόχο την ευαισθητοποίηση του κόσμου ώστε να σταματήσει ο εφιάλτης στην Συρία.

Η ταινία »For Sama» αποτελεί τεκμήριο της φρίκης του πολέμου, του αγώνα για επιβίωση και τη δύναμη για ζωή τη στιγμή που ο θάνατος απλώνεται παντού. «Θα με κατηγορήσεις που έμεινα εδώ ή ότι έφυγα;» διερωτάται η Ουάντ στην ταινία της, τη στιγμή που επιστρέφουν στο Χαλέπι αφού έχουν επισκεφτεί συγγενείς στην Τουρκία. Με την κόρη της αγκαλιά και κρατώντας τον άντρα της από το χέρι, επιστρέφουν στην πολιορκημένη πόλη αποφεύγοντας τις βόμβες και τις σφαίρες των ελεύθερων σκοπευτών.

Ο καθένας είχε τον δικό του ρόλο σε αυτόν τον αγώνα, ακόμα και η μικρή Σαμά. «Θέλω να καταλάβεις γιατί ο πατέρας σου κι εγώ κάναμε τις επιλογές που κάναμε», λέει η Ουάντ, πριν παραδεχτεί ότι «η αλήθεια είναι, δεν μπορώ να πιστέψω ότι το κάναμε τώρα».