Η αριθμητική του στερεότυπου

Γιατί ξαφνιαζόμαστε με το τουίτ του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου για τις γυναίκες και τα μαθηματικά; Ο πρώην υπουργός Παιδείας δεν είπε κάτι διαφορετικό από αυτό που εκπαιδεύτηκε να πιστεύει. Οσοι έχουν περάσει από τις σχολικές τάξεις γνωρίζουν πολύ καλά πού γεννιέται και πού αναπαράγεται το στερεότυπο με τις γυναίκες και την αριθμητική. Τα λαμπρά μυαλά, όπως αυτά επιλέγονται από τους καθηγητές των μαθηματικών, αυτά που κατεβαίνουν σε διαγωνισμούς για να κερδίσουν και όχι απλά για τη συμμετοχή, είναι κατά κύριο λόγο αρσενικά. Οι υπόλοιποι, χωρίς το «χάρισμα», συχνά αφήνονται να παλεύουν με τα κενά τους.

Στην περίπτωση των μαθηματικών, διαμορφώνεται από νωρίς, ίσως ασυνείδητα, ένα είδος ελίτ: για κανένα άλλο σχολικό μάθημα δεν έχει ακουστεί περισσότερες φορές η φράση «δεν τα πιάνει». Τα μαθηματικά, αν δεν είναι λατρεμένα, είναι φόβος και τρόμος για όσους βρίσκονται ακόμα στα θρανία. Αν δεν μπορείς να τα καταλάβεις (ή αν δεν σου τα διδάσκουν σωστά, που συχνά φέρνει το αντίστοιχο αποτέλεσμα) μοιάζεις αυτομάτως λιγότερο έξυπνος από τον συμμαθητή σου. Στις καλές περιπτώσεις, οι καθηγητές φροντίζουν να μη θυμίζουν στους μαθητές την ανεπάρκειά τους. Στις κακές, το μάθημα γίνεται με την ταχύτητα και τον τρόπο που βολεύει όσους «τα πιάνουν». Οι άλλοι βασίζονται, λίγο – πολύ, στην εκπαιδευτική τους μοίρα και στα φροντιστήρια. Το ίδιο, παραδόξως, δεν γίνεται στα φιλολογικά: όσοι «τα πιάνουν» αναγκάζονται να περιμένουν τους υπόλοιπους. Το «πιάσιμο» εκεί δεν είναι και τόσο σπουδαίο. Ούτε είναι βέβαια τόσο κουλ. Από τη στιγμή που η μαθηματική ευχέρεια θεωρήθηκε μέτρο ευφυΐας, αναπόφευκτα το προνόμιο θα το κέρδιζαν οι άνδρες.

Ακόμα και σήμερα, σπανίως συναντά κανείς γυναίκες μαθηματικούς να διδάσκουν σε σχολεία. Τα κορίτσια συμβιβάζονται με το «δεν τα πιάνει» ευκολότερα απ’ ό,τι τα αγόρια, γιατί τους είπαν πολλές φορές ότι άλλοι κλάδοι τούς ταιριάζουν περισσότερο. Ο Πυθαγόρας και ο Ευκλείδης, ο Αρχιμήδης και ο Πασκάλ, ο Νεύτων και ο Λάιμπνιτς, ο Αϊνστάιν και ο Τούρινγκ ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της θεωρίας των μαθηματικών. Για την Υπατία, από την άλλη, κανείς δεν ενδιαφερόταν και πολύ. Κάτι πιο σύγχρονες, δε, όπως η Σοφί Ζερμέν, η Μαίρη Καρτράιτ ή η Σοφία Κοβαλέφσκαγια, οι οποίες έπρεπε να διεκδικήσουν ακόμα και το δικαίωμά τους να σπουδάσουν μαθηματικά, ήταν παντελώς άγνωστες σε όλους μέχρι την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα μαθηματικά της Κάθριν Τζόνσον έφτασαν την ανθρωπότητα στο φεγγάρι – κι όμως, κανείς δεν είχε ακούσει καν γι’ αυτήν μέχρι να την παρασημοφορήσει, στα τελευταία της πια, ο Μπαράκ Ομπάμα. Ακόμα μαθαίνουμε πόσο αναπόσπαστο κομμάτι της μαθηματικής ιστορίας είναι οι γυναίκες. Μαθαίνουμε πολύ αργά, «δεν το πιάνουμε» με την πρώτη.

Τα μαθηματικά είναι για τους έξυπνους και είναι για τους άνδρες, λέει το στερεότυπο – οι έννοιες ταυτίζονται. Δεν έχει σημασία αν κανείς αυτοπροσδιορίζεται αριστερός ή δεξιός, συντηρητικός ή φιλελεύθερος, η αντίληψη είναι τόσο βαθιά ποτισμένη που δύσκολα ξεπερνιέται. Ακόμα κι αν στη θεωρία απορρίπτεις μετά βδελυγμίας τον σεξισμό. Φάνηκε στον τρόπο του Γαβρόγλου: δεν κατάλαβε καν γιατί η βαθιά προσβλητική ανάρτησή του προξένησε τόσο ντόρο, δεν κατάλαβε τι πήγε λάθος. «Κάποιοι δεν καταλαβαίνουν τη λέξη στερεότυπο» είπε. Κάποιοι, δηλαδή η γυναίκα υπουργός Παιδείας που αντέδρασε στην ανάρτησή του, δεν κατανοεί τι σημαίνει στερεότυπο.

Ε, θα είναι επειδή δεν ξέρει και μαθηματικά.