Ο σκηνοθέτης Φιλίπ Φαλαρντό μιλά στο in.gr για τον κύριο Λαζάρ, τα Όσκαρ και τον φραπέ

Η ταινία του αποτελεί μία από τις εκπλήξεις της χρονιάς, ένα μικρό τρυφερό διαμαντάκι που κατάφερε να φτάσει μέχρι τις υποψηφιότητες των Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Ο Φιλίπ Φαλαρντό βρέθηκε στην Ελλάδα για να παρουσιάσει στις Νύχτες Πρεμιέρας την ταινία του Ο Εξαιρετικός Κύριος Λαζάρ και μίλησε στο in.gr για την εκπαίδευση, τα Όσκαρ, την Ίο και τους φραπέδες.

• Υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της ταινίας σας και της Ελλάδας. Μπορείτε να μας πείτε κάποια πράγματα γι’ αυτό;

Κάποιες από τις σκηνές της προηγούμενης μου ταινίας είχαν γυριστεί στην Ίο και τις Κυκλάδες, οπότε αποφάσισα να ξανάρθω να γράψω την επόμενη στο ίδιο νησί. Τον Μάιο του 2007 έγραψα το πρώτο προσχέδιο του Εξαιρετικού Κύριου Λαζάρ, εδώ, καταναλώνοντας κάθε πρωί πολύ φραπέ, που είναι ένα ρόφημα που αγαπώ πολύ. Κατά κάποιο τρόπο η ταινία ξεκίνησε εδώ, αν και η ιστορία δεν έχει σχέση με την Ελλάδα.

• Η ταινία βασίζεται σε έναν θεατρικό μονόλογο. Πώς αλλάξατε το κείμενο για την μεταφορά του στο σινεμά;

Στο θεατρικό έχουμε μόνο έναν χαρακτήρα που θρηνεί για την απώλεια της συζύγου και τον παιδιών του. Έχουμε, όμως, να κάνουμε και με μία σχολική αίθουσα γεμάτη παιδιά που και αυτά θρηνούν επειδή έχασαν την αγαπημένη τους δασκάλα. Οπότε, θέλησα να εξισώσω την οπτική γωνία γιατί σκέφτηκα ότι αυτό είναι ενδιαφέρον: τι σκέφτονται τα παιδιά για τον θάνατο και την αυτοκτονία και για αυτή τη δύσκολη περίοδο, ιδιαίτερα σε έναν χώρο (την τάξη) που θα έπρεπε να σημαίνει ζωή.

• Πώς προσεγγίσατε το θέμα σας; {{{ moto }}}

Το πρώτο που έκανα ήταν να γυρίσω πίσω στο σχολείο, πήρα άδεια από δασκάλους να κάτσω στις αίθουσες και απλά παρατηρούσα τα παιδιά να μιλούν, να κινούνται, να πετούν πράγματα. Αυτή ήταν η πρώτη φάση της έρευνας. Μετά προσπάθησα να σκεφτώ πώς θα ήταν αν ήμουν ο ίδιος παιδί και είχα περάσει μια τραυματική εμπειρία σαν αυτή. Η ταινία έχει να κάνει με την εμπιστοσύνη που δείχνουμε στα παιδιά για το εάν θέλουν ή έχουν ανάγκη να μιλήσουν για τον θάνατο, συχνά εμείς οι ενήλικες πιστεύουμε ότι είναι πολύ νέα, ή ότι δεν μπορούνε ή ότι θα είναι πολύ τραυματική εμπειρία και αυτό αναρωτιέται η ταινία.

• Είναι δύσκολο να δουλεύει κανείς με παιδιά; Έχετε δουλέψει και στο παρελθόν με παιδιά…

Υπάρχει μια ατάκα στο σινεμά ότι είναι δύσκολο να δουλεύει κανείς με παιδιά. Δεν πιστεύω ότι το «δύσκολο» είναι ένας όρος που ισχύει. Είναι διαφορετικό. Είναι άλλος δρόμος, πιθανότατα χρειάζεται λίγο πιο πολύ δουλειά, αλλά δεν θεωρώ ότι είναι δύσκολο. Υπάρχουν και τα θετικά. Όταν εργάζεσαι με παιδιά θα πρέπει να υπάρχει μια πολύ παιχνιδιάρικη ατμόσφαιρα στο σετ, να εξασφαλίζεις ότι δεν θα κουραστούν πολύ, ότι η στρατιωτική πειθαρχία που απαιτείται μερικές φορές, δεν θα υπάρχει. Και αυτό δεν είναι μόνο καλό για τα παιδιά, αλλά και για μένα και για όλους όσους βρίσκονται στο σετ.

• Μια από τις ερωτήσεις που θέτει η ταινία είναι πώς μία δασκάλα που αγαπά τους μαθητές της μπορεί να κάνει κάτι τόσο φριχτό (να αυτοκτονήσει), μέσα σε μία σχολική αίθουσα. Και είπατε ότι και εσάς σας απασχόλησε αυτό: αν δηλαδή θα μπορούσε να συνέβαινε κάτι τέτοιο. Έχετε πει ότι μετά την ταινία, ακούσατε για μια δασκάλα στη Γαλλία που αυτοπυρπολήθηκε. Τι νομίζετε ότι κάνει έναν άνθρωπο να κάνει κάτι τέτοιο σε έναν χώρο σαν αυτόν;

Σαν άνθρωποι προσπαθούμε μερικές φορές να βρούμε εξηγήσεις για τα πράγματα και μερικές φορές δεν υπάρχουν εξηγήσεις, τουλάχιστον όχι λογικές εξηγήσεις, με τις οποίες μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι. Αυτή τη δασκάλα στη Γαλλία δεν την γνωρίζω, δεν ξέρω την ιστορία της, ξέρω ότι διαμαρτυρόταν κατά κάποιο τρόπο για τον τρόπο που της συμπεριφέρονταν τα παιδιά στο σχολείο. Πρέπει να απομακρυνθούμε και να σκεφτούμε ότι ίσως κάτι τέτοιο είναι σύμπτωμα του δύσκολου τρόπου δουλειάς των δασκάλων σήμερα: λίγοι πόροι, χαμηλοί μισθοί, παιδιά που γίνονται όλο και πιο επιθετικά με γονείς που γίνονται όλο και πιο επιθετικοί. Δεν πρέπει, όμως, να συμπεράνουμε ότι εξαιτίας αυτού το έκανε. Είναι νεκρή, δεν ξέρουμε. Με τον ίδιο τρόπο προσέγγισα την ταινία μου: έχουμε μια αυτοκτονία στην αρχή, δεν ξέρουμε αυτό το πρόσωπο, έχει φύγει. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι να δούμε πως θα αντιδράσουν αυτοί που μένουν πίσω: είτε με οργή, είτε με ενοχές και αυτό αποτελεί μέρος της διαδικασίας του θρήνου. Η ταινία δεν ασχολείται με το πρόσωπο που αυτοκτονεί, αλλά με αυτά που μένουν πίσω.

• Μέσα από την ταινία μιλάτε και για τις δυσκολίες της σύγχρονης εκπαίδευσης. Ποια είναι η άποψή σας για τον τρόπο διδασκαλίας των παιδιών;

Ζούμε σε μια εποχή που υπάρχει μια υστερία σχετικά με τα παιδιά, κυρίως στη βόρειο Αμερική. Δεν πρέπει να τα αγγίξει κανείς. Παρά το ότι είμαι αντίθετος με κάθε είδους σωματικής βίας, νομίζω ότι αυτό επεκτείνεται και στις εκδηλώσεις τρυφερότητας προς τα παιδιά. Οι δάσκαλοι δεν μπορούν ούτε να τα αγγίξουν φιλικά στον ώμο. Δεν νομίζω ότι λέω στην ταινία ότι ο παλιός τρόπος διδασκαλίας, όπως τον αντιπροσωπεύει ο κύριος Λαζάρ ή ο νέος τρόπος είναι καλύτερος. Πιστεύω ότι οι δάσκαλοι θα πρέπει να έχουν την ελευθερία να «επενδύσουν» στην τάξη τους με τον τρόπο που θεωρούν σωστό. Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί μου άρεσε όταν ο δάσκαλος είχε το δικό του στυλ και η τάξη θύμιζε το ποιος είναι και όχι αυτό που του ζητούσε το σχολείο. Πιστεύω ότι είναι ένα πολύ δύσκολο επάγγελμα και ότι θα έπρεπε να χαλαρώσουμε την πίεση απέναντι στους δασκάλους και να τους αφήσουμε να διασκεδάζουν στην τάξη τους.

• Περιμένατε την επιτυχία της ταινίας και το γεγονός ότι έφτασε μέχρι τα Όσκαρ;

Όχι. Τα Όσκαρ είναι σαν άλλος πλανήτης. Δεν το σκέφτεσαι και όταν συμβαίνει δεν μπορείς να βρεις τη σύνδεση της ταινίας σου με αυτό που κάνει το Χόλιγουντ. Είναι πολύ παράξενο. Όσο για την επιτυχία, κανείς δεν μπορούσε να την προβλέψει, ούτε το γεγονός ότι θα προβληθεί σε 50 χώρες. Βλέπεις την ταινία και ασχολείται με τον θάνατο, την αυτοκτονία, δεν υπάρχει μεγάλος χολιγουντιανός σταρ, είναι στα γαλλικά, με υπότιτλους, οπότε δεν αποτελεί και μεγάλη συνταγή για επιτυχία. Αλλά αγγίζει κάτι που βρίσκεται μέσα μας. Όλοι ξέρουμε το σχολείο πολύ καλά και αυτό βοηθά την ταινία να ταξιδέψει, είναι ένας χώρος παγκοσμίως γνωστός που κατανοούμε ανεξαρτήτως της κουλτούρας και της χώρας.

• Μετά τα Όσκαρ τι άλλαξε στον τρόπο δουλειάς σας;

Παραμένω τόσο ανασφαλής όσο ήμουν, το να γράφω εξακολουθεί να είναι μια πολύ δύσκολη διαδικασία. Νομίζω ότι τώρα αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως κινηματογραφιστή. Δεν αλλάζει το γεγονός, όμως, ότι είναι δύσκολο, ότι δεν είμαι σίγουρος για την νέα μου ταινία, για το εάν θα είναι καλή ή όχι, δεν παίρνω τίποτα για δεδομένο. Στην πραγματικότητα, όταν χρειάζεται να ξυπνήσεις το πρωί και να κάνεις τη δουλειά σου, δεν αλλάζει τίποτα.

• Έχετε βρει το επόμενο πρότζεκτ σας;

Συχνά το πρότζεκτ βρίσκει εσένα και όχι εσύ το πρότζεκτ. Γράφω μια πολιτική κωμωδία και τη γράφω με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει ενδιαφέρον για οποιονδήποτε ζει σε μία δημοκρατία. Δουλεύω σε αυτό και περιμένω νέα για το εάν θα γυρίσω μια ταινία στα αγγλικά- την πρώτη μου. Πρόκειται για μια ταινία που δεν έχω γράψει ο ίδιος. Οπότε το επόμενο διάστημα περιμένω νέα για το εάν θα δουλεύω ή για το εάν θα είμαι άνεργος.

*Η ταινία «Ο Εξαιρετικός Κύριος Λαζάρ» προβάλλεται ήδη στις αίθουσες.

• Ο κύριος Λαζάρ ήταν τόσο εξαιρετικός που μας κέρδισε
• Μια ταινία με μεγάλη καρδιά

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ