Η Ελλάδα δέρνεται μεταξύ σοκ και δέους, δηλώνει στο in.gr ο Κ.Γιάνναρης

Τις τελευταίες 24 ώρες τις συζητήσεις στη Θεσσαλονίκη έχουν μονοπωλήσει πληροφορίες γύρω από ένα περιστατικό που συνέβη στους κόλπους του Φεστιβάλ. Σύμφωνα με αυτές, ο σεναριογράφος Αλέξανδρος Κακαβάς γρονθοκοπήθηκε από τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη, την ώρα που διαφορετικές εκδοχές (για το τι ακριβώς συνέβη) συζητιούνται στα δημοσιογραφικά πηγαδάκια.

Οκτώ χρόνια μετά τη διάσημη χειρονομία του (σήκωσε το μεσαίο δάχτυλο, εξαγριωμένος για τα βραβεία που είχαν δοθεί τότε στο Φεστιβάλ), ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης επέστρεψε ως τιμώμενο πρόσωπο. Αποδεικνύοντας ότι είναι ταλαντούχος. Και εξαιρετικά «δύσκολος». Άλλωστε, μας το είπε και ο ίδιος σε συνέντευξη στο in.gr. Ως χαρακτήρας είναι επιρρεπής στις ρήξεις-εκρήξεις.

Στη δημοσιογραφική προβολή της νέας του ταινίας την Τετάρτη, ο σκηνοθέτης «απάντησε» με ένα ανέκφραστο βλέμμα.

Μάλιστα, ο Κακαβάς κοινοποίησε μήνυση κατά του Κ.Γιάνναρη, ενώ επιτέθηκε στον Γ.Μπουτάρη και στον Δ.Εϊπίδη, μέσω επιστολής, κατηγορώντας τους ότι δεν διώχνουν τον Κ.Γιάνναρη από το Φεστιβάλ, όπως έκαναν οι Κάννες με τον Τρίερ (βέβαια, η υπόθεση αυτή δεν είναι η ίδια με του Τρίερ. Ο Δανός σκηνοθέτης προσέβαλε ενδεχομένως κάποιους ανθρώπους με τις δηλώσεις τους, την ώρα που η υπόθεση του Κ.Γιάνναρη αφορά τον ίδιο και τον Κακαβά).

Από την πλευρά του Φεστιβάλ διατηρούνται χαμηλοί τόνοι, με τον καλλιτεχνικό διευθυντή Δημήτρη Εϊπίδη να δηλώνει ότι δεν εμπλέκεται σε προσωπικές διαμάχες.

{{{ moto }}}

• Ποια ήταν η πρώτη αντίδραση όταν επικοινώνησε το Φεστιβάλ για το αφιέρωμα;

Μάλλον αρνητική. Ήταν κεραυνός εν αιθρία. Μετά μίλησα με έναν φίλο μου εικαστικό, που με έπεισε ότι είναι μια τιμή και ότι θα έπρεπε να κάνω έναν απολογισμό της δουλειάς μου μέχρι εδώ. Μου είπε ότι ανεπιφύλακτα έπρεπε να το κάνω. Μάλιστα, μού έδωσε την ευκαιρία να παρουσιάσω πράγματα που ούτε καν εγώ δεν έχω δει, δημοσίως τουλάχιστον, πειραματικές ταινίες του ’80 και του ’90 που ανακάλυψα στις αποθήκες μου, που τα έχω ψηφιοποιήσει και μοντάρει.

• Ήταν μια περίοδος που κινηματογραφούσατε τα πάντα; Ποια ήταν η ανάγκη που σας οδήγησε να γυρίσετε αυτά τα φιλμάκια;

Είναι σαν προσωπικές σημειώσεις. Λέξεις που σκαλίζει ένας συγγραφέας, σκετσάκια ενός ζωγράφου. Πάντα, όπου πάω κυκλοφορώ με μια φωτογραφική, ή μια σούπερ-8. Πλέον με κάποια ψηφιακή φωτογραφική. Το κάνω ακόμα, κυκλοφορώ με το κινητό τηλέφωνο και τραβάω ότι με ενδιαφέρει.
(σ.σ.: οι ταινίες αυτές θα προβληθούν στο ΜοΜΑ, μετά από πρόσκληση του επιμελητή του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης και προέδρου της κριτικής επιτροπής).

• Πριν από χρόνια πήρατε την απόφαση να επιστρέψετε στην Ελλάδα από την Βρετανία όπου βρισκόσασταν. Θα παίρνατε ξανά την ίδια απόφαση;

Πολύ πιο δύσκολα τώρα θα γύριζα. Είναι μια κοινωνία που έχει υποστεί ένα τεράστιο σοκ και βρίσκεται σε μια διαμόρφωση ραγδαία και οδυνηρή. Και επίσης δεν υπάρχουν χρήματα. Τότε που ήρθα υπήρχαν περισσότερα. Ήταν μια συναισθηματική ανάγκη να μπορώ να εκφραστώ σε μια γλώσσα μητρική. Μέχρι τότε οι ταινίες μου ήταν πιο ορθολογικές. Οι μετέπειτα ταινίες έχουν περισσότερο να κάνουν με το συναίσθημα και με την καρδιά μου.

• Φαντάζομαι αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι στο ελληνικό σινεμά χρειάζεται πολλές φορές να εξευρεθούν λύσεις ανάγκης.

Ακριβώς. Πενία τέχνας κατεργάζεται. Μάλλον καλό είναι αυτό, γιατί για τη δουλειά μας βλέπω να υπάρχουν ακόμα πιο στενά οικονομικά περιθώρια. Δεν κλαίγομαι, ούτε μεμψιμοιρώ. Είναι μία κοινωνία υπό διάλυση και δεν μπορείς να απαιτείς κάποια κεκτημένα. Όταν ο κόσμος καίγεται, πρέπει να είμαστε πιο συγκρατημένοι στις προσδοκίες μας και στις απαιτήσεις και να βρούμε άλλους τρόπους δουλειάς, με νέες τεχνολογίες πιο ευέλικτες. Το βασικό είναι η ιστορία. Οπότε μπορείς να βρεις τους τρόπους να πεις την ιστορία σου. Εκτός από περιπτώσεις λαμογιών, με κρατικά βραβεία που ήταν στημμένα πριν από μερικά χρόνια, η ζωή του σκηνοθέτη δεν ήταν εύκολη ούτε σε βιοποριστικό επίπεδο.

• Μιας και είπατε για τα Φεστιβάλ, θέλω να μου σχολιάσετε λίγο εκείνη την περίφημη χειρονομία πριν από χρόνια.

Δεν ήταν και τίποτα το σοβαρό. Ήταν μια χειρονομία από κάποιον τότε σχετικά απ’ έξω από το όλο σύστημα το κατεστημένο, χωρίς κάποια επίγνωση του τι ήταν αυτό που έκανε, τη σημασία αυτής της χειρονομίας. Δεν ήξερα και τι ήταν αυτά τα «συμφέροντα», το μικρο κατεστημένο με τη διαφθορά και τη γελοία διαπλοκή της. Ήταν μια δική μου, ατομική οργή, κατάλαβα –και προς έκπληξή μου- ότι είχε μεγάλη απήχηση σε νεότερες γενιές. Εξεπλάγην, αλλά ήταν ευχάριστο. Δεν το είχα σχεδιάσει, ήταν ένα αυθόρμητο ξέσπασμα. Ως χαρακτήρας είμαι μάλλον επιρρεπής στις ρήξεις-εκρήξεις. Τώρα προσπαθώ βέβαια να έχω περισσότερες ρήξεις και λιγότερες εκρήξεις. Αλλά και πάλι, είναι δύσκολο.

• Τι είναι αυτό που σας αρέσει στο «παιχνίδι» της χρήσης επαγγελματιών ηθοποιών με ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με το σινεμά;

Ο φακός αγαπά μια έννοια της αυθεντικότητας. Ο ερασιτέχνης έχει μεγαλύτερη αυθεντικότητα που φαίνεται στην οθόνη, εκτός εάν είσαι πολύ καλός επαγγελματίας, στα όρια της ιδιοφυίας. Στην Ελλάδα δεν νομίζω ότι υπάρχει κανένας ιδιοφυής ηθοποιός. Είναι όλοι προϊόντα θεατρικών σχολών και πρέπει να τους μάθεις πώς να συμπεριφέρονται φυσικά μπροστά στον φακό. Ο ερασιτέχνης δεν έχει αυτό το πρόβλημα. Μπορεί να γίνει βέβαια πιο άγαρμπος, αλλά άμα το δουλέψεις και το λειάνεις αυτό το άγαρμπο, σου προσφέρει μεγαλύτερη αμεσότητα και αυθεντικότητα. Οι Έλληνες ηθοποιοί είναι καλοί, αλλά δεν υπάρχει κάποιος χαρισματικός, κάποιος που τον αγαπάει ο φακός, που έχει αυτό το τρισδιάστατο των σταρ. Η Λαμπέντ το έχει αυτό. Ο φακός την αγαπάει. Δεν ξέρω πόσο ταλαντούχα είναι, αλλά έχει αυτό το χαρισματικό. Στον ερασιτέχνη παραδόξως το βρίσκεις πολύ πιο εύκολα. Ο κινηματογράφος είναι ένας αυνανισμός, μπαίνεις στην αίθουσα για να αφανιστείς, είναι σαν πορνό με την καλή έννοια. Είναι μια εμπειρία ερωτική.

• Η νέα ταινία, το Man at sea αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες σε όλη την πορεία της.

Η ταινία ετοιμαζόταν πολλά χρόνια. Και ο παραγωγός και εγώ είχαμε λάθος αντίληψη. Η αναζήτηση συμπαραγωγών στην Ευρώπη ήταν ένα φιάσκο. Η εμμονή ότι το σενάριο πρέπει να γίνει σωστά και να τρέχουμε στα ευρωπαϊκά σεμινάρια script development, τα οποία είναι μία «μούφα» και απασχολούν κάποιους αργόσχολους, μαζί με μια κατάθλιψη (ετεροχρονισμένος στην κατάθλιψη) δημιούργησαν αυτές τις αστοχίες. Και μετά με τα τεράστια προβλήματα εξεύρεσης του πλοίου και χρηματοδότησης -τεράστιο φιάσκο και εκεί-, με πολύ λιγότερα χρήματακαι ό,τι είχαμε υπολογίσει, υπήρχε -λόγω και της κρίσης που είχε μόλις ξεσπάσει- μια ατμόσφαιρα σοκ και τρέλας. Έπρεπε να γυρίσουμε σε ένα πλοίο, μια σιδερένια φυλακή. Αποφάσισα να γίνει, γιατί δεν μπορούσαν να πάνε τόσα χρόνια χαμένα. Η κούραση, ο θάνατος του αυθορμητισμού και της ηδονής για τη δουλειά, η επιμονή του παραγωγού να μπω αμέσως σε μια διαδικασία μοντάζ και το ότι εγώ συμφώνησα σε αυτή τη βλακεία, με έκαναν να μην μπορώ να καταλάβω τι είχα κάνει, τι έπρεπε να κρατήσω και τι να πετάξω. Σε αυτό συνέβαλε και η άστοχη συνεργασία με μια κουρασμένη μοντέρ. Γίναμε σαν τέσσερις γάτες σε ένα τσουβάλι, στο νερό, προσπαθώντας ο ένας να βγάλει τα μάτια του άλλου.

• Πότε καταλάβατε ότι αυτό δεν πρόκειται να λειτουργήσει;

Το καταλάβαινα σε όλη τη διάρκεια ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι δεν είναι σαν τις άλλες δουλειές, ότι είναι καταραμένο. Δεν αφορά τον αναγνώστη σας, θα πει «εκεί που έστρωσες θα κοιμηθείς». Απλά προσπαθώ και εγώ να καταλάβω. Το κατάλαβα προφανώς στο Βερολίνο, όπου δεν έπρεπε με κανέναν τρόπο να πάμε, έπρεπε να την αφήναμε αποστασιοποιηθεί. Αλλά η εμμονή του παραγωγού για διανομή… Διανομή για τι; Για μια ταινία που δεν ήταν έτοιμη καν; Εδώ φαίνεται ο καλός παραγωγός. Γύρισα από το Βερολίνο και ήταν η λύσσα ότι πρέπει να γίνει σωστά. Άρχισα να το μοντάρω σπίτι μου, να κοιτάζω όλο το υλικό, να ανακαλύτω ένα 40% του υλικού που δεν το είχαμε εκμεταλλευτεί όπως έπρεπε, ή που νόμιζα ότι δεν υπήρχε. Ήταν ένας κατάλογος αλλεπάλληλος. Τα πρώτα 30 λεπτά θα ξαναμονταριστούν από άλλο παραγωγό που μπαίνει τώρα στη διαδικασία μέχρι να βγει στις αίθουσες, εάν βγει στις αίθουσες. Ελπίζω να βρει διανομή.

• Η ταινία ασχολείται με το θέμα της μετανάστευσης, αλλά από άλλη σκοπιά.

Είναι πιο φιλόδοξη αυτή η ταινία. Ήθελα να κάνω μια ταινία για το πώς ο Άλλος επιδρά πάνω μας. Η ύπαρξη και η εισβολή του Άλλου στο μικρόκοσμό μας, στην κοινωνία, στο πλοίο, στη σχέση του καπετάνιου με τη γυναίκα του, αναστατώνει πράγματα που είχαν τακτοποιηθεί σε ντουλάπες, σκελετοί που είχαν κρυφτεί -στη συγκεκριμένη περίπτωση ο θάνατος του γιου του καπετάνιου. Σιγά-σιγά ανακαλύπτουμε ότι ο θάνατος αυτός δεν ήταν ουδόλως τυχαίος και ο καπετάνιος ουδόλως αθώος. Η άφιξη του νεαρού, του λαθραίου, του παρείσακτου ανοίγει το Κουτί της Πανδώρας. Είναι βαθύτατα ενοχική ταινία. Ασχολείται με το πώς μπορούν να βγουν στην επιφάνεια τα πιο πρωτόγονα ξενοφοβικά, ρατσιστικά συναισθήματα που μπορεί να υπάρχουν και στο DNA μας. Και εδώ έρχεται ο ρόλος του πολιτισμού για να δαμάσει αυτά το πρωτόγονο DNA. Και πώς το όλο σύστημα καταρρέει. Αυτό ήθελα να κάνω. Δεν ξέρω αν τα έχω καταφέρει.

• Διάβαζα ένα εξαιρετικό κείμενο που έχετε γράψει για το Φεστιβάλ, με αφορμή την ταινία Δεκαπενταύγουστος, όπου εξιστορούσατε τι είναι Ελλάδα για σας. Σε αυτή την οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση τι είναι η Ελλάδα;

Είναι μια κοινωνία που δέρνεται τυφλά μέσα σε βία και οργή. Ειδικά με ενδιαφέρει να εξετάσω δημιουργικά την ηδονή της βίας πάνω σε νεανικές ηλικίες, ως μία πολιτική ή μη απάντηση στο τι συμβαίνει. Αυτό θα είναι το θέμα της επόμενης ταινίας. Μπαίνουμε σε έναν ελκυστικό μηδενισμό και αναίρεσης των πάντων που μπορεί να μας οδηγήσει σε επικίνδυνα μονοπάτια. Δέρνεται μεταξύ σοκ, δέους, φόβους. Βλέπουμε την τεράστια διάλυση μιας φαινομενικά ασφαλούς μεσοαστικής τάξης. Ασφάλεια, που της την παρείχε ένα κουλό και διεφθαρμένο σύστημα ως αντάλλαγμα για αυτή τη διαφθορά.

• Πείτε μας λίγα λόγια για την επόμενη ταινία σας

Θα ονομάζεται Καλάσνικοφ και θα εξετάζει ακριβώς αυτή την ηδονή της βίας. Παρουσιάζεται εδώ στο Φεσιβάλ Θεσσαλονίκης (στο πλαίσιο του Φόρουμ Crossroads).

• Είχατε διαμορφώσει κινηματογραφική φωνή σε μία εποχή που δεν υπήρχαν πολλοί να το κάνουν. Σήμερα πώς βλέπετε το ελληνικό σινεμά;

Τώρα δεν υπάρχει ένας Γιάνναρης απέναντι στο παλιό, τώρα υπάρχουν πολλά νέα παιδιά. Και αυτό είναι σούπερ. Και αυτό το βαρυσήμαντο που άκουγα τότε, «είσαι η ελπίδα του ελληνικού σινεμά»… Ε, άντε και παρατήστε με, που είμαι η ελπίδα του ελληνικού σινεμά! Εγώ τη δουλειά μου θέλω να κάνω, ταινίες. Θα κουβαλάω σαν Άτλας το μέλλον του ελληνικού σινεμά; Άντε πνιγείτε! Να φτιάξετε και άλλα ατλαντάκια να το κάνουμε όλοι μαζί. Εγώ καλά, κακά κάνω τη δουλειά μου Γι’ αυτό μου αρέσει πολύ αυτό που συμβαίνει τώρα στο ελληνικό σινεμά. Θέλω να γίνει μια ζύμωση ανάμεσα στις τάσεις, στα στιλ για να γίνει η ρήξη και η έκπληξη. Μόνο σε καλό μπορεί να μας βγει. Ο ελληνικός κινηματογράφος πάσχει ευνοϊκά από αυτό που λέμε το σύνδρομο του Ιράν. Και διεθνώς οι προγραμματιστές έχουν στρέψει το μάτι τους πάνω σε μια χώρα που καταρρέει. Ο μόνος τρόπος να σε πάρουν χαμπάρι είναι να αυτοπυρπολείσαι. Μέσα στην ατυχία μας, δίνεται η δυνατότητα να προβληθούν ταινίες που δεν θα τις έπαιρναν αλλιώς χαμπάρι. Έχει και τα καλά της η κρίση.

Αγγελική Στελλάκη

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ