Μαρία Κουγιουμτζή: «Με την Τέχνη ανοίγεις ένα παράθυρο να βλέπει ο αναγνώστης»

Το «Γιατί κάνει τόσο κρύο στο δωμάτιό σου» είναι το δεύτερο βιβλίο της, ενώ το προηγούμενο, το «Άγριο Βελούδο», απέσπασε τα βραβεία διηγήματος «Κώστα και Ελένης Ουράνη» της Ακαδημίας Αθηνών.

Η Μαρία Κουγιουμτζή μιλά, με αφορμή το βιβλίο, για την εποχή της κρίσης, τον καπιταλισμό, τις ανθρώπινες αδυναμίες και τον θάνατο. Πιστεύει ότι η τηλεόραση συνέβαλε στην ευτέλεια και τον εξευτελισμό του ανθρώπου, προβάλλοντας και ρίχνοντας όλες τις ψεύτικες μάσκες. «Οι ατσαλάκωτοι έδειξαν όλες τις εσωτερικές τους παραμορφώσεις. Και τα θύματα περισσεύουν. Παντός είδους θύματα», λέει.

Τον τελευταίο καιρό γράφει ένα μυθιστόρημα, που μιλάει αποκλειστικά για το σήμερα. «Όσες περισσότερες όψεις του μπορώ να δώσω», λέει και εξηγεί: «Συμπονάω και αποδέχομαι τις ανθρώπινες αδυναμίες. Αυτές μας ξεπερνούν. Φτάνει ό,τι γίνεται, να γίνεται από αδυναμία κι όχι από τη δύναμη της εξουσίας. Όταν κάνεις κάτι από αδυναμία, υποφέρεις. Αυτό αγγίζει το ηθικό. Όταν το κάνεις από την θέση της δύναμης, είσαι στυγνός εκτελεστής. Μακριά από κάθε ήθος. Θέλω, ψάχνω να δω τη φύση του ανθρώπου κι όχι να τη διορθώσω».

Αντιμετωπίζει την εποχή τής κρίσης σαν ψυχρολουσία. Δηλαδή, δύσκολα. Και πιστεύει πως οι άνθρωποι σήμερα κλειδώθηκαν σ’ ένα περιβάλλον που παγώνει κάθε μέρα και περισσότερο. «Άλλοι ελέγχουν τον θερμοστάτη. Φυλακισμένοι στον πιο άγριο καπιταλισμό και ανταγωνιστές. Αν πάντως αξίζει να σωθούμε, θα σωθούμε», υπογραμμίζει.

Και η Τέχνη; «Με την Τέχνη δεν κάνεις κήρυγμα, δεν αποβλέπεις στην κάθαρση, αφήνεις τους ήρωες να ζήσουν τον εαυτό τους. Ανοίγεις ένα παράθυρο να βλέπει ο αναγνώστης πίσω από τα γεγονότα. Η τέχνη είναι ένας μεγεθυντικός φακός αυτού που συμβαίνει».

Θυμωμένη για ό,τι συμβαίνει σήμερα, βλέπει τον ανταγωνισμό να διεκδικεί έδαφος από τον συναγωνισμό και τον όλεθρο προ των πυλών. «Τα παιδιά δεν ξέρουν πώς να μεγαλώσουν. Μ’ ένα σωρό διπλώματα στο χέρι προσπαθούν να μάθουν πώς τρώνε. Ξέρουν τα πάντα για τις τροφές, τις υγιεινές και τις ανθυγιεινές. Τώρα μένει να μάθουν πως είναι και τα ίδια τροφές. Φρέσκια πρώτη ύλη».

Η Μαρία Κουγιουμτζή δεν πιστεύει ούτε στην κάθαρση, ούτε στη συγχώρεση, καθώς όπως εξηγεί, η συγχώρεση θα είχε νόημα μόνο αν το έγκλημα μπορούσε να αναιρεθεί. Στα μάτια της -όταν γράφει και όταν δεν γράφει- υπάρχει η εικόνα από ένα νοσοκομείο, παιδιά με κομμένα χέρια και πόδια από τις βόμβες που έπεσαν σε μία γειτονική ή μακρινή χώρα. «Το τρομερό είναι, πως αυτά τα παιδιά μπορούσαν μεγαλώνοντας όχι ως θύματα, να γίνουν θύτες σε παρόμοια εγκλήματα. Κι εμείς όλοι, αφού επιτρέπουμε αυτό να γίνεται, ας μην απορούμε που ίσως βρεθούμε στην ίδια ή σε παρόμοια θέση», τονίζει. Χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα: Στο διήγημα «Ο νόθος» λέει ο ήρωας: «Α πόσο χαίρομαι, μητέρα, χαίρομαι που δεν του δίνω το δικαίωμα ούτε να φρικιάσει απ’ την πράξη του, ούτε να τρομοκρατηθεί το μυαλό του από τον βόρβορο, που απόλαυσε. Προπάντων να μη μετανιώσει. Γιατί ο φόνος της ψυχής μας δεν πρέπει να παραγραφεί, μητέρα».

Η συγγραφέας εξηγεί: «Αυτό είναι ένα ήθος πέραν του κόσμου τούτου, πέραν της θρησκείας και του νόμου. Ο νόθος δεν επιτρέπει τη συγχώρεση. Αυτό δεν είναι ηθογραφία, όπως νομίζουν μερικοί, είναι ψυχογραφία».

Αναζητά. μέσω της σκληρότητας, τη λύτρωση: «Πώς λοιπόν να βρω τη λύτρωση; Η σκληρή διαπίστωση είναι ότι, πράγματι, αυτή η διαταραχή συμβαίνει κι εξαπλώνεται. Σε μερικούς αρέσει. Στους έξυπνους αυτού του κόσμου. Όμως, η εξυπνάδα είναι μυαλό, όχι ψυχή, αίσθημα, γι αυτό η καταστροφή είναι το μέλλον της. Υπάρχει ένα ήθος πέραν του καλού και του κακού. Ο νόμος δράσης κι αποτελέσματος. Αυτός ο νόμος είναι η ψυχή του σύμπαντος. Αν τον αγνοείς, θα έρθει η ώρα που θα τον υποστείς. Δεν είναι ούτε ηθικός, ούτε ανήθικος. Είναι λογικός, μηχανικός. Το ήθος πρέπει να υπάρχει για να σε προστατέψει από τις συνέπειες. Τώρα ζούμε τις συνέπειες μίας ανήθικης στην πλειοψηφία της, ζωής. Παγκόσμια ανήθικης».

Καινούριο φαινόμενο είναι ο αμοραλισμός, που χαρακτηρίζει το χαμόγελο με το οποίο στέλνονται οι βόμβες στο όνομα, άκουσον – άκουσον, των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Και η βία υπάρχει, όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά κυριαρχεί σε παγκόσμιο. Η βία εξυπηρετεί την εξουσία. Οποιαδήποτε εξουσία. Προσωπική, κοινωνική, κρατική, διακρατική. «Ο άνθρωπος είναι και γενναιόδωρος. Αυτή τη φύση του θα ήθελα να καλλιεργήσει. Αυτή μπορεί να προλάβει το έγκλημα. Ο φόνος, σε προσωπικό επίπεδο, έχει κάτι το αθώο και ίσως ιερό. Ο απρόσωπος φόνος βγαίνει κατευθείαν απ’ την κόλαση», τονίζει.

Πολύ συχνά, ο θάνατος είναι παρών στα διηγήματά της. Ενίοτε τον αντιμετωπίζει σαν διέξοδο από τα ασήκωτα ανθρώπινα βάρη και όχι ως μέσο απόκτησης των «θέλω». Οι αυτοκτονίες σήμερα έχουν αυξηθεί κατά 40%. Είναι η αντίδραση στη ζωή που σε σκοτώνει για να διαιωνιστεί. «Είναι σα να φτύνεις τον εχθρό ένα λεπτό πριν σε σκοτώσει», λέει και θυμάται έναν στίχο του Νίκου Καρούζου: «Τα μπαλκόνια δεν είναι μόνο για ωραία θέα. Να κάθεσαι και να δροσίζεσαι, ν’ ακούς τα πουλιά, την κίνηση του δρόμου. Να βλέπεις τα γαλάζια βουνά και τ’ αχνισμένο φεγγάρι. Τα μπαλκόνια είναι και για να πέφτεις. Να ρίχνεις την απελπισία σου κάτω».

Αισιοδοξεί για το μέλλον, χαμογελά κι ενώ πονά για την ανθρώπινη ζωή, ξέρει ότι έχει πολύ Θεό και πολύ διάβολο, αλλιώς θα αυτοκτονούσαν οι άνθρωποι.

«Η φύση έχει και ζεστό φως, δροσερό αεράκι, πράσινα δέντρα, πετάγματα πουλιών, ποτιστικές βροχούλες, όμορφα πρόσωπα, χαμόγελα, χέρια που απλώνονται για να σε χαϊδέψουν κι όλα αυτά δωρεάν», καταλήγει αισιόδοξα.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ