Από τη χολολιθίαση στη χολοκυστίτιδα

Πολύ συχνά ακούμε για ‘πέτρες’ στη χολή και για ανθρώπους που αναγκάστηκαν να αφαιρέσουν την ‘χολή’ τους ή, πιο σωστά, την χοληδόχο κύστη τους. Αυτομάτως γεννώνται μια σειρά από ερωτήματα: Τι κάνει η χολή; Πού βρέθηκαν οι πέτρες; Πότε προκαλείται χολοκυστίτιδα; Πρέπει πάντοτε να αφαιρείται η χοληδόχος κύστη; Η αφαίρεσή της δεν έχει συνέπειες; Σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα θα απαντήσουμε στη συνέχεια.

Η χοληδόχος κύστη βρίσκεται κάτω από το ήπαρ από το οποίο και παράγεται. Χρησιμεύει για την αποθήκευση και συμπύκνωση της χολής. Όταν λαμβάνεται τροφή και με κύριο ερέθισμα το περιεχόμενο λίπος, η χοληδόχος κύστη συσπάται και διοχετεύει τα περίπου 50 ml χολής που περιέχει στο δωδεκαδάκτυλο (λεπτό έντερο) διαμέσου ενός συστήματος σωληναρίων και συγκεκριμένα του κυστικού και του χοληδόχου πόρου.

Η χολή είναι ένα πράσινο-καφέ υγρό που συντελεί στην πέψη των λιπών. Αποτελείται από νερό, χοληστερόλη, φωσφολιπίδια χολικά άλατα, πρωτεΐνες και χολοχρωστικές (προϊόν μεταβολισμού της αιμοσφαιρίνης). Όταν διαταράσσεται η ισορροπία αυτών των συστατικών, δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης χολόλιθων.

Περί χολόλιθων

Όταν λοιπόν για κάποιο λόγο αυξάνεται η συγκέντρωση της χοληστερόλης ή η χοληδόχος κύστη δεν εκκενώνεται σωστά, σχηματίζονται κρύσταλλοι αυτής οι οποίοι αποτελούν τον πυρήνα γύρω από τον οποίο σχηματίζονται οι λίθοι. Οι χοληστερολικοί λίθοι έχουν πράσινο-κίτρινο χρώμα και αποτελούν το 80% των περιπτώσεων χολολιθίασης.

Εκτός από τους χοληστερολικούς λίθους, υπάρχουν και οι λίθοι από χολοχρωστικές οι οποίοι έχουν μαύρο ή καφέ χρώμα και συσχετίζονται με την παρουσία μικροβίων, κίρρωσης του ήπατος, αιματολογικές ανωμαλίες (δρεπανοκυτταρική αναιμία, αιμολυτικές αναιμίες) και διαταραχές της κινητικότητας της χοληδόχου κύστης.

Το μέγεθος των λίθων ποικίλλει από κόκκους άμμου μέχρι λίγα εκατοστά και ο αριθμός από ελάχιστα μέχρι εκατοντάδες.

Ποιοι κινδυνεύουν

Υπολογίζεται ότι το 10% του πληθυσμού θα αναπτύξει χολόλιθους κάποια στιγμή στη ζωή του. Παρότι ο μηχανισμός σχηματισμού τους δεν είναι απολύτως σαφής, έχει αποδειχθεί ότι ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες:

• Η παχυσαρκία – Θεωρείται σημαντικός παράγοντας κινδύνου καθώς αυξάνει τη συγκέντρωση της χοληστερόλης και μειώνει την κινητικότητα της χοληδόχου κύστης με αποτέλεσμα η χολή να λιμνάζει και να υπερσυμπυκνώνεται.
• Το φύλο – Οι γυναίκες έχουν αναμφισβήτητα τα πρωτεία αφού η αναλογία γυναικών – ανδρών είναι 4:1 εξαιτίας ορμονικών παραγόντων. Για τον ίδιο λόγο επιδρά αρνητικά η εγκυμοσύνη και η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ενώ η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων περιορίζεται μετά την εμμηνόπαυση.
• Η ηλικία – Η συχνότητα αυξάνεται σημαντικά μετά την ηλικία των 60 ετών.
• Η απότομη απώλεια βάρους και η νηστεία.
• Η φυλή και η κληρονομικότητα.
• Ο σακχαρώδης διαβήτης.

Χολοκυστίτιδα

Το 90% περίπου των ατόμων που έχουν χολόλιθους δεν έχουν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Συχνά οι λίθοι ανακαλύπτονται τυχαία στα πλαίσια ενός ελέγχου για άλλο λόγο.

Το πρόβλημα δημιουργείται όταν φεύγουν από την κύστη, οπότε είναι δυνατόν να αποφράξουν τον κυστικό ή συνηθέστερα τον χοληδόχο πόρο. Η παροδική απόφραξη προκαλεί πόνο (ηπατικός κωλικός) ενώ η παρατεταμένη απόφραξη προκαλεί φλεγμονή και ανάπτυξη χολοκυστίτιδας.

Ο ηπατικός κωλικός χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο στο άνω δεξί μέρος της κοιλιάς που αντανακλάται στην πλάτη και διαρκεί συνήθως από μία έως πέντε ώρες. Συμβαίνει συχνά μετά από ένα πλούσιο γεύμα αλλά πολλές φορές ο πάσχον ξυπνάει τη νύχτα από τον πόνο.

Aλλα συμπτώματα είναι η ναυτία και ο έμετος ενώ η παρουσία και πυρετού καθιστά πιθανή την διάγνωση χολοκυστίτιδας.

Αν έχει αποφραχθεί πλήρως ο χοληδόχος πόρος, η χολερυθρίνη δεν μπορεί να απομακρυνθεί από τον οργανισμό διαμέσου της χολής οπότε επαναροφάται και εναποτίθεται στο δέρμα, το οποίο αποκτά κιτρινωπή χροιά (ίκτερος). Για τον ίδιο λόγο τα ούρα γίνονται σκουρόχρωμα ενώ τα κόπρανα αποχρωματίζονται.

Επιπλοκές

Η παρουσία χολοκυστίτιδας ή συμπτωμάτων πλήρους απόφραξης του χοληδόχου πόρου απαιτούν άμεση ιατρική παρέμβαση γιατί ελλοχεύει ο κίνδυνος επιπλοκών.

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται εμπύημα (πύον στην κύστη), διάτρηση, γάγγραινα, ειλεός (απόφραξη εντέρου), χολαγγειίτιδα (βαριά λοίμωξη χοληφόρων ήπατος) κ.ά.

Επειδή στον χοληδόχο πόρο αποχετεύονται και οι εκκρίσεις του παγκρέατος, τυχόν απόφραξή του μπορεί να οδηγήσει στη συσσώρευση παγκρεατικών ενζύμων και την πρόκληση παγκρεατίτιδας.

Διάγνωση

Όταν υπάρχει κλινική υποψία για χολολιθίαση ή χολοκυστίτιδα με βάση το ιστορικό και την κλινική εξέταση, ο ιατρός θα ζητήσει υπερηχογράφημα όπου απεικονίζονται οι χολόλιθοι αλλά και φλεγμονή της χοληδόχου κύστης. Σπανίως θα απαιτηθεί συμπληρωματική αξονική τομογραφία ή σπινθηρογράφημα.

Μία άλλη εξέταση που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ενδεδειγμένες περιπτώσεις είναι η ERCP. Πρόκειται για μια μορφή ενδοσκόπησης κατά την οποία εισάγεται ενδοσκόπιο από το στόμα (όπως και στη γαστροσκόπηση), το οποίο φτάνει μέχρι το δωδεκαδάκτυλο. Στη συνέχεια, εγχύεται σκιαγραφικό υλικό που επιτρέπει τον ακριβή εντοπισμό του λίθου ο οποίος και αφαιρείται με τη βοήθεια ειδικών εργαλείων που εισάγονται διαμέσου του ενδοσκοπίου.

Τέλος, λαμβάνονται εξετάσεις αίματος ώστε να ελεγχθεί η κατάσταση του ήπατοςκαι η παρουσία λοίμωξης, να αποκλειστούν τυχόν επιπλοκές και άλλες παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα.

Να τη βγάλω;

Αν και παλαιότερα υποστηρίζονταν ότι κάθε λιθιασική χοληδόχος κύστη πρέπει να αφαιρείται, σήμερα επικρατεί διαφορετική άποψη.

Στις περιπτώσεις ασυμπτωματικής χολολιθίασης, που αποτελεί και την πλειονότητα, δεν συνίσταται καμία παρέμβαση, πέρα από την υπερηχογραφική παρακολούθηση του ατόμου μια φορά το χρόνο. Οι πιθανότητες μάλιστα εμφάνισης ηπατικού κωλικού μειώνονται με την πάροδο του χρόνου.

Ως προς τους συμπτωματικούς ασθενείς, αν και δεν υπάρχει καθολική συμφωνία, η πλειονότητα των χειρουργών επεμβαίνουν μόνο επί υποτροπής του ηπατικού κωλικού, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών ή υποτροπών.

Στις μέρες μας προτιμάται η λαπαροσκοπική αφαίρεση της χολής. Σύμφωνα με αυτήν την τεχνική, η χολή αφαιρείται με τη βοήθεια ειδικών εργαλείων και υπό την επίβλεψη μικροκάμερας που εισάγονται διαμέσου τεσσάρων μικρών οπών. Έτσι, αποφεύγεται η κανονική τομή.

Στα πλεονεκτήματα της τεχνικής περιλαμβάνεται η ταχύτερη ανάρρωση και συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο (μόλις μία ημέρα) ενώ ο ασθενής πονάει σαφώς λιγότερο και καταλείπεται μικρότερη ουλή.

Σε μικρό αριθμό ασθενών η λαπαροσκοπική αφαίρεση δεν είναι εφικτή εξαιτίας ανατομικών ιδιαιτεροτήτων ή ιατρικών αντενδείξεων, οπότε εφαρμόζεται η κλασική ανοικτή μέθοδος.

Η χρησιμότητα της ERCP σε λίθους ενσφηνωμένους στο χοληδόχο πόρο ήδη αναφέρθηκε.

Όταν αντενδείκνυται η χειρουργική επέμβαση, μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα από του στόματος που διαλύουν τους χοληστερολικούς χολόλιθους. Ωστόσο, πρόκειται για ιδιαίτερα αργή διαδικασία που διαρκεί ένα-δύο χρόνια και συνοδεύεται από υποτροπές.

Aλλες θεραπείες που δοκιμάζονται είναι η διαδερμική παρακέντηση της χοληδόχου κύστης και έχγυση ειδικού διαλυτικού φαρμάκου (ΜΤΒΕ) και η εξωσωματική λιθοτριψία (όπως στην νεφρολιθίαση).

Η χοληδόχο κύστη είναι περιττή;

Όπως αποδεικνύεται στην πράξη από τις χιλιάδες χολοκυστεκτομές που διενεργούνται κάθε χρόνο, η χοληδόχος κύστη μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς επιπτώσεις στην υγεία ή την ποιότητα ζωής.

Η χολή εξακολουθεί να παράγεται από το ήπαρ αλλά αντί να αποθηκεύεται, ρέει πιο συχνά κατευθείαν στο λεπτό έντερο. Είναι δυνατόν αυτό να προκαλέσει διάρροια σε πολύ μικρό ποσοστό ατόμων. Κατά τα άλλα, δεν απαιτείται καν τροποποίηση των διατροφικών συνηθειών.

health.in.gr