Μαρτυρία: «Η προσφυγιά είναι σαν φάρος μέσα στην ομίχλη…»

Την ομάδα μας αποτελούσαν 42 άτομα: νοσηλευτές, γιατροί και διοικητικοί που θα μεριμνούσαν για τον ανεφοδιασμό. Τα συναισθήματα μεικτά: από τη μία η αίσθηση του «χρέους», από την άλλη ο «φόβος» του πολέμου, η οικογένεια που άφηνα πίσω, η μικρή μου κόρη. Ο χρόνος δεν περίσσευε, όλα ήταν καλά σχεδιασμένα, το λεωφορείο ξεκινούσε, δεν προλάβαινα να βάλω σε τάξη τη σκέψη μου.


Η μέρα ηλιόλουστη, η διαδρομή γνωστή. Τα χρόνια που επικρατούσε ειρήνη την είχα διαβεί πολλές φορές. Οι μνήμες ζωντανές, βοηθούσαν να αναπολήσω τα χρόνια της νιότης, να νιώσω το νόστο του χρόνου. Αφέθηκα στις μνήμες να με παρασύρουν και να με απαλλάξουν από τη βασανιστική πάλη των συναισθημάτων. Την ησυχία μου τάραξε το απότομο φρενάρισμα του λεωφορείου. Το μπλόκο. Οι αστυνομικοί με στολή εκστρατείας. Η κίτρινη σκόνη. Η άγνωστη γλώσσα. Οι άγριες φωνές. Ο ήλιος, πού πήγε ο ήλιος;

Μπήκαμε στη «ζώνη ελέγχου». Από εδώ και πέρα δεν υπήρχαν εγγυήσεις. Απέναντί μας η περίφραξη. Ποτέ δεν είχα δει συρματόπλεγμα να έλκει ανθρώπους πάνω του. Οι από έξω και οι από μέσα. Όλοι πάνω στο συρματόπλεγμα. Οι από έξω ονομάζονταν κάτοικοι, οι από μέσα πρόσφυγες. Οι από έξω αναζητούσαν, εμπορεύονταν, «σπεκουλάριζαν», πουλούσαν έξοδο, έκλαιγαν, όλα μαζί. Οι από μέσα τέντωναν τα χέρια και ζητούσαν, μόνο ζητούσαν.


Μας έδωσαν άδεια εισόδου και μας άνοιξαν τις πόρτες. Μπήκαμε μέσα και αρχίσαμε με εντατικό ρυθμό να στήνουμε καταυλισμό. Ο χώρος ανήκε σε ένα παλιό, εγκαταλειμμένο αεροδρόμιο. Παντού σκηνές στημένες στη σειρά και ανάμεσά τους σαν αγάλματα κουφάρια από παλιά αεροπλάνα. Υπήρχε άραγε κάποιος σκηνοθέτης πίσω από όλα αυτά; Τόσο σωστά ταιριασμένα. Τόσο σοφά τοποθετημένα όλα. Ο προσφυγικός καταυλισμός ήταν μια τρύπα στο χρόνο. Το σκηνικό με έκανε να σκέφτομαι ότι όλα αυτά τα χιλιάδες χρόνια που αναπτύσσεται ο ανθρώπινος πολιτισμός αυτή η σκηνή έχει αναπαραχθεί χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια φορές. Οι σκηνές, τα κουφάρια των αεροπλάνων, η κίτρινη σκόνη, ο ήλιος που είχε φύγει, το συρματόπλεγμα και οι άνθρωποι.


Οι άνθρωποι με την αγωνία στο πρόσωπο, τον πόνο στην καρδιά, την απογοήτευση στην ψυχή, την κούραση στο σώμα, κρατούσαν σφιχτά στην αγκαλιά ό,τι είχαν περισώσει, την κουβέρτα, το παιδί, την εικόνα, τον πόνο, και έψαχναν γι’ αυτό που έχασαν, το σπίτι, την πατρίδα, το συνάνθρωπο, το παιδί.


Ο Ερβέν, οκτώ ετών, κουρεμένος γουλί, με το πρόσωπο βρόμικο και λασπωμένο, με ρούχα μιας άλλης εποχής, εκστατικός, χλομός, έρημος. Δεν ήξερα τη γλώσσα του, αλλά ούτε και αυτός τη δική μου.

Αρχίσαμε να μιλάμε, με αυτή την αρχαία γλώσσα των ματιών και της ψυχής. Μου εξιστόρησε πού ζούσε, ότι οι γονείς του ανήκαν σε διαφορετικές φυλές ή θρησκείες, δεν θυμάμαι αλλά δεν έχει σημασία. Η διαφορετικότητα είναι η πρόφαση. Η επιβολή είναι η αιτία για να είναι μόνος, χωρίς γονείς πια με άγνωστο μέλλον, χωρίς καμία προσδοκία, χωρίς όνειρα. Πού θα πήγαινε; Ποιο ήταν το μέλλον του; Δεν σκεφτόταν. Η έκσταση τον είχε καταβάλει.

Οι μνήμες μου ξύπνησαν πάλι. 1965 στη Θεσσαλονίκη, η γειτονιά όπου ζούσα ονομαζόταν «τα προσφυγικά». Σαράντα πέντε χρόνια μετά τον ξεριζωμό, τους γείτονές μου τους αποκαλούσαν ακόμη πρόσφυγες. Μα και αυτοί δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να διηγούνται ιστορίες της προσφυγιάς και του ξεριζωμού, της χαμένης πατρίδας και του φόβου, που ακόμη τους ξυπνούσε τα βράδια. Τον Ερβέν της γειτονιάς μου τον έλεγαν Αντώνη. Μία ιστορία ήξερε και αυτή έλεγε. Την ίδια ιστορία που θα λέει και ο Ερβέν. Δεν θα σβήσει ποτέ από τη μνήμη του ο τρόμος αυτών των ημερών. Η διαδρομή απλή: συνάντησε το θάνατο, τον κατατρεγμό, το φόβο και επιβίωσε για να θυμάται την καταστροφή, για να είναι υποχρεωμένος να μας εξιστορεί, μήπως και μάθουμε, μήπως και ακούσουμε τη φωνή του Ερβέν, του Αντώνη, του κάθε Αντώνη που φωνάζει μέσα από αυτή την τρύπα του χρόνου, μέσα από το συρματόπλεγμα.


Κατάλαβα γρήγορα τι ήταν η κίτρινη σκόνη που φόβισε τον ήλιο. Ήταν οι φωνές των φανατικών, των πολιτικών, ήταν οι σκοπιμότητες, ήταν η κερδοσκοπία των ταγών.
Άρχισα να καταλαβαίνω. Ο Ερβέν και ο Αντώνης ξαφνικά έγιναν δάσκαλοι. Άρχισαν να με φωτίζουν. Έσβησε από μέσα μου η εγωιστική πάλη του αλτρουισμού, του φόβου και του χρέους.


Γράφοντας, προσπαθώ να θυμηθώ το χρόνο που έγιναν αυτά ή τις αιτίες. Μάταια όμως. Αλλωστε, τι αξία έχει να θυμηθώ. Η προσφυγιά υπάρχει παντού πάνω στη Γη, παντού μέσα στην ιστορία. Είναι σαν φάρος μέσα στην ομίχλη. Μας δείχνει πού πρέπει να οδηγήσουμε τον πολιτισμό μας….

health.in.gr