Σερ Τζιμ Σκι στο in: «Η προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή είναι μια πρόκληση για τώρα, όχι για το μέλλον»

Τα δυσοίωνα σενάρια που αρχίζουν να δείχνουν όλο και πιο επικρατέστερα σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες ανά τον κόσμο γύρω από τις επιπτώσεις  που φέρνει η κλιματική αλλαγή, αλλά και οι παράγοντες που επιτρέπουν μία συγκρατημένη αισιοδοξία ήταν τα βασικά σημεία της διάλεξης που παρέδωσε την Τρίτη 13 Μαΐου στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο ο Επικεφαλής της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), Τζιμ Σκι.

Από το 1988 που ιδρύθηκε, η IPCC είναι επιφορτισμένη με την αξιολόγηση των δεδομένων που προκύπτουν από την επιστημονική έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο και οι έξι Εκθέσεις Αξιολόγησης που έχει παράγει στη διάρκεια της ύπαρξής του, αποτυπώνουν σε μεγάλο βαθμό τη συναίνεση της επιστημονικής κοινότητας, όπως διαμορφώνεται σε κάθε στιγμή. Με φόντο μια σειρά ορατών πλέον επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, με προεξάρχουσες τις φυσικές καταστροφές των τελευταίων ετών, τα συμπεράσματα της IPCC έχουν αρχίσει να απασχολούν σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη, ιδίως μετά τη δημοσίευση της Ειδικής Έκθεσης για την Υπερθέρμανση του Πλανήτη κατά 1,5 βαθμό Κελσίου το 2018, η οποία κόσμησε εξώφυλλα περιοδικών και έθεσε ακόμα πιο επιτακτικά το ζήτημα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής στον παγκόσμιο διάλογο.

Προσκεκλημένος του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του Εργαστηρίου Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης του ΕΜΠ, ο καθηγητής Σκι που ανέλαβε τα ηνία του οργανισμού για τον τρέχοντα 7^ο Κύκλο Αξιολόγησης των επιστημονικών δεδομένων εξέθεσε λεπτομερώς τα «αποκαρδιωτικά» επιστημονικά δεδομένα για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, αν και ο ίδιος παραμένει –κατά δήλωσή του- «φύσει αισιόδοξος».

Λίγο πριν την έναρξη της διάλεξης και της ζωηρής συζήτησης με μέλη της επιστημονικής κοινότητας που ακολούθησε, μίλησε στο in.gr μεταξύ άλλων για τα επόμενα βήματα της IPCC, την εξέλιξη του θεσμού, αλλά και τις πρόσφατες εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο που φαίνεται να θέτουν εμπόδια στη χάραξη πολιτικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Τι μπορείτε να μας πείτε για την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής στον 7^ο Κύκλο Αξιολόγησης;

Κάνουμε βήματα προόδου. Πλησιάζουμε στη δεύτερη σύσκεψη των επικεφαλής συντακτών της Ειδικής Έκθεσης για την Κλιματική Αλλαγή στις Πόλεις και έχουμε πλέον υποψηφιότητες για όλους τους συντάκτες των κύριων εκθέσεων. Όσο για τις Εκθέσεις Αξιολόγησης, έχουμε συμφωνήσει στο περίγραμμα και η πρώτη συνδιάσκεψη των συντακτών θα λάβει χώρα στο Παρίσι την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου. Και για πρώτη φορά στην ιστορία της IPCC, θα γίνει μία ενιαία συνδιάσκεψη των επικεφαλής και των τριών ομάδων εργασίας μαζί, δηλαδή περίπου 800 ατόμων. Θα είναι ένα σημαντικό γεγονός.

Γυρνώντας πίσω στην 1^η Έκθεση Αξιολόγησης το 1990, τα στοιχεία που είχαμε τότε από τις επιστημονικές μελέτες για την κλιματική αλλαγή ήταν προβλεπτικά. Με τον καιρό, αρχίσαμε να βλέπουμε όλο και περισσότερες μετρήσεις των ορατών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Αυτή η τάση συνεχίζει και τώρα;

Σίγουρα. Παρότι οι προβλέψεις από την πρώτη Έκθεση αποδείχθηκε ότι κάλυπταν στην πραγματικότητα όλο το εύρος των επιπτώσεων, έχουμε πολύ μεγαλύτερη βεβαιότητα σήμερα. Στην τελευταία Έκθεση αποφανθήκαμε ότι ήταν πλέον –επί λέξει- «αδιαμφισβήτητο» ότι η κλιματική αλλαγή που παρατηρούμε είναι ανθρωπογενής. Οπότε μπορούμε ήδη να δούμε τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής και οι υποδομές μας και ο τρόπος ζωής μας δεν είναι καλά προσαρμοσμένα στο κλίμα στο οποίο βρισκόμαστε. Ως εκ τούτου, η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή είναι μια πρόκληση για τώρα, όχι για το μέλλον.

Ποια είναι τα πεδία στα οποία βλέπετε αυξημένο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα και ποια θεωρείτε ότι είναι ενδεχομένως παραγνωρισμένα;

Από τις τρεις ομάδες εργασίας του IPCC, η πρώτη είναι αυτή των φυσικών επιστημών. Νομίζω ότι από τη στιγμή που έχουμε πει ότι οι άνθρωποι είναι η αιτία της κλιματικής αλλαγής, τώρα χρειάζεται να πάνε λίγο παρακάτω. Και πιστεύω ότι μία από τις μεγάλες προκλήσεις για την πρώτη ομάδα εργασίας είναι ο καταλογισμός. Μπορείς δηλαδή να καταλογίσεις συγκεκριμένα συμβάντα που έχουν παρατηρηθεί στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή; Μεγάλη πρόκληση είναι επίσης και το να κάνεις προβλέψεις σε πολύ μικρότερες γεωγραφικές κλίμακες που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να προετοιμαστούν και να κάνουν το σχεδιασμό τους για την κλιματική αλλαγή.

Αυτό οδηγεί ευθέως στο επόμενο ερώτημα: δεν υπάρχει κάποιο σημείο στο οποίο το κοινό θα όφειλε να εισέλθει σ’ αυτή τη σχέση μεταξύ χάραξης πολιτικής και επιστήμης;

Το κοινό εμπλέκεται ήδη σε μεγάλο βαθμό. Αν δείτε, κάθε φορά που δημοσιεύονται οι Εκθέσεις της IPCC, ο απόηχος στα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα είναι ο μεγαλύτερος από κάθε άλλο συμβάν στο σύστημα του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Συνδιάσκεψης των Μερών [σ.σ.: Συνδιάσκεψη των Μερών για την Κλιματική Αλλαγή, η γνωστή COP]. Οπότε κάθε φορά που παράγουμε μία νέα έκθεση, έχει πραγματικά μεγάλο αντίκτυπο. Και πολλοί άνθρωποι που εγώ γνωρίζω ή εσείς γνωρίζετε, οι οποίοι δεν είναι κλιματικοί επιστήμονες, ξέρουν τις εκθέσεις της IPCC.

Ο λόγος που θέτω αυτό το ερώτημα είναι επειδή τελευταία υπάρχει έντονη συζήτηση για το πώς οπτικοποιούνται κατάλληλα τα επιστημονικά δεδομένα ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν στον δημόσιο διάλογο.

Μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όταν παράγεται μία Έκθεση της IPCC είναι ότι πρόκειται για ένα επίσημο νομικό έγγραφο και οι κυβερνήσεις συχνά είναι πολύ προστατευτικές της ακεραιότητας του κειμένου κι έτσι ενδέχεται να μην είναι και πολύ επικοινωνήσιμη προς το γενικό κοινό η πληροφορία που περιέχεται σε αυτή τη μορφή. Οπότε, προσπαθούμε να κυκλοφορούμε και παράγωγο υλικό, το οποίο κομίζει τα ευρήματα με πιο εύπεπτο τρόπο. Επίσης, προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τρίτους να έρθουν να δουν τα ευρήματα και να προσπαθήσουν να τα επικοινωνήσουν: συνόψεις για μαθητές, συνόψεις για την τοπική αυτοδιοίκηση, μία τέτοια προσέγγιση.

Τελευταία, τα μεγάλα δεδομένα και το ΑΙ αρχίζουν να εισέρχονται και στην κλιματική επιστήμη. Δεν προκύπτει ένα ηθικό δίλημμα εδώ, αν αναλογιστούμε πόσο ενεργοβόρες είναι τέτοιες δραστηριότητες;

Ναι, αλλά βλέποντας όλα τις προβλέψεις και προβολές που έχει αξιολογήσει το IPCC, σε όλα βλέπουμε να επαναλαμβάνεται μία τεράστια αύξηση στη ζήτηση για ηλεκτρισμό. Τα συστήματα ηλεκτρισμού μεγαλώνουν σε κάθε ένα φιλόδοξο κλιματικό σενάριο. Και εν πολλοίς, αυτή η αύξηση προκύπτει από τον εξηλεκτρισμό της ζήτησης, δηλαδή από ηλεκτρικά οχήματα ή αντλίες θερμότητας που αντικαθιστούν τους καυστήρες του φυσικού αερίου. Και αν δείτε τα νούμερα, η ποσότητα ενέργειας που σχετίζεται με το ΑΙ παραμένει ένα σχετικά μικρό κομμάτι της συνολικής επέκτασης της ζήτησης για ηλεκτρισμό. Ο λόγος που η Τεχνητή Νοημοσύνη και τα data centers έχουν καταστεί προβληματικά είναι ότι τείνουν να συσσωρεύονται σε συγκεκριμένες περιοχές, δημιουργώντας τοπικά προβλήματα με την προσφορά και ζήτηση ενέργειας. Δεν νομίζω ότι αποτελούν παγκόσμιο πρόβλημα, γιατί σε κάθε περίπτωση θα δούμε τη ζήτηση για ηλεκτρισμό να αυξάνεται.

Το IPCC καταλαμβάνει μία ξεχωριστή θέση ανάμεσα στην επιστήμη και την πολιτική. Πώς έχει εξελιχθεί αυτή η σχέση με την πάροδο του χρόνου;

Έχει τα πάνω και τα κάτω της. Δεν ήμουν στο IPCC στις απαρχές του, αλλά μου έχουν πει ότι ήταν μία αρκετά δυνατή σχέση, τότε που το υπαρξιακό ερώτημα ήταν αν οι άνθρωποι προκαλούν την κλιματική αλλαγή. Υπήρχε μεγάλο πολιτικό ενδιαφέρον για αυτό. Κάποιοι άνθρωποι που βρίσκονται εκεί εξαρχής μου έχουν πει ότι η ένταση μειώθηκε στο μέσο αυτής της πορείας, αλλά έχει επιστρέψει τώρα, ιδίως γύρω από την έννοια του “net-zero”, το σενάριο της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1.5 βαθμό Κελσίου και άλλα τέτοια ζητήματα. Καθώς προσπαθούμε να αλλάξουμε τη συζήτηση, όχι μόνο ως προς τα προβλήματα, αλλά και τις λύσεις, τι μπορείς δηλαδή να κάνεις για τη μείωση των εκπομπών και την Προσαρμογή, αυτό μας φέρνει πιο κοντά στο πεδίο χάραξης της πολιτικής. Οπότε ας μην την χαρακτηρίσουμε δύσκολη σχέση, αλλά έντονη.

Βλέπουμε τελευταία την αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής να υιοθετείται ως επίσημη ή ημι-επίσημη θέση από διάφορες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο. Να αναμένουμε μία οπισθοχώρηση στην επιστημονική έρευνα και τη χάραξη πολιτικής;

Αν ανατρέξω στα τελευταία χρόνια, το πολιτικό ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή υπόκειται σε παλίρροια και άμπωτη και είναι αρκετά σαφές ότι με τα τωρινά γεωπολιτικά δεδομένα και την κατάσταση της Οικονομίας, η κλιματική αλλαγή ενδεχομένως και να βρίσκεται υπό πίεση. Αλλά παραμένω αισιόδοξος ότι θα ανακάμψει. Πολλές από αυτές τις διαμάχες συμβαίνουν στο εσωτερικό των χωρών, όπου για παράδειγμα μπορεί κάποια αντιπολιτευόμενα κόμματα να αντιτίθενται στην πιο φιλόδοξη κλιματική δράση, αλλά το κυβερνών κόμμα να παραμένει ταγμένο σε αυτή.