Η ελληνική γλώσσα στο διάβα του χρόνου: Οι επαφές της ελληνικής με τις ινδικές γλώσσες (Μέρος Α’)

Οι πρώτες επαφές ανάμεσα στον ελληνικό – αιγαιακό και τον ινδικό κόσμο ανάγονται στην εποχή του Δαρείου Α’ (τελευταίες δεκαετίες του 6ου και πρώτες δεκαετίες του 5ου αιώνα π.Χ.), κατά τη βασιλεία του οποίου οι Πέρσες κυρίευσαν την κοιλάδα του ποταμού Ινδού. Το γεγονός αυτό ευνόησε τις εμπορικές δοσοληψίες και τις πολιτισμικές ανταλλαγές μεταξύ Ελλήνων και Ινδών, κι έτσι άρχισαν να φθάνουν στον ελλαδικό χώρο πληροφορίες για την Ινδία.

Η παλαιότερη γραπτή αναφορά στην Ινδία απαντά στον Ηρόδοτο (5ος αιώνας π.Χ.), στο τρίτο βιβλίο των Ιστοριών του. Βεβαίως, η εκεί περιγραφή του ινδικού κόσμου από τον αρχαιότερο των ελλήνων ιστοριογράφων δεν αποτελεί άμεση μαρτυρία, ενώ σε αυτήν αναμειγνύονται χωρίς τάξη και οργανική σύνδεση εθνολογικά στοιχεία και μυθικές αφηγήσεις. Μία ακόμα γραπτή πηγή για την Ινδία συνιστούν οι πληροφορίες που παραδίδει ο Κτησίας, ένας ιατρός ελληνικής καταγωγής (από την Κνίδο της Καρίας), που ανέπτυξε επαγγελματική δραστηριότητα στην περσική αυλή των Αχαιμενιδών περί το 400 π.Χ. Όμως, και εδώ αναφύονται τα ίδια προβλήματα, ενώ αξίζει να προστεθεί ότι το κείμενο του Κτησία μάς είναι γνωστό μόνο από μεταγενέστερες ιστορικές πηγές.

Πιθανολογείται ότι Ινδοί επισκέπτονταν τον ελλαδικό χώρο ήδη από τον 5ο/4ο αιώνα π.Χ., ενώ βέβαιες θεωρούνται οι ελληνοϊνδικές εμπορικές συναλλαγές την ίδια περίοδο, όπως υποδηλώνουν οι μαρτυρημένες από τον 4ο αιώνα π.Χ. λέξεις πέπερι (πιπέρι) και όρυζα (ρύζι), που συσχετίζονται με τη σανσκριτική (αρχαία ινδική) γλώσσα. Ως γέφυρα γλωσσών και πολιτισμών λειτούργησαν κατά πρώτον οι Πέρσες, στους οποίους αποδίδονται ετυμολογικώς αφενός μεν τα ονόματα Ινδία και Ινδοί αρχικά στην ιωνική διάλεκτο και ακολούθως στην ελληνική γλώσσα εν συνόλω, αφετέρου δε το όνομα Έλληνες στην ινδική γλώσσα. Μεταβολή της κατάστασης επήλθε με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δεδομένου ότι οι Έλληνες ήλθαν πλέον σε άμεση επαφή με την Ινδία και τον ινδικό κόσμο.

Εξ όσων γνωρίζουμε, ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε πόλεις και εγκαθίδρυσε ελληνομακεδονικές αποικίες στα κατακτηθέντα ινδικά εδάφη. Η περιοχή με την εντονότερη ελληνική παρουσία ήταν κατά πάσαν πιθανότητα η χρυσοφόρος Βακτριανή (Βακτρία), στο βόρειο τμήμα του σύγχρονου Αφγανιστάν και νοτίως του ποταμού Ώξου. Μετά το θάνατο του μεγάλου στρατηλάτη οι ινδικές επαρχίες, όπως και οι ανατολικές κτήσεις εν γένει, τέθηκαν σε δεύτερη μοίρα, καθώς στο επίκεντρο της προσοχής βρέθηκε η μεσογειακή λεκάνη.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, χάρτης όπου απεικονίζεται η χρυσοφόρος Βακτριανή (Βακτρία), στο βόρειο τμήμα του σύγχρονου Αφγανιστάν και νοτίως του ποταμού Ώξου.