9 Μαΐου 1945: Η πρώτη ήττα του φασισμού και η σημερινή απειλή

Η χθεσινή ημέρα, η ημέρα της αντιφασιστικής νίκης των λαών. Αυτή είναι η 9η Μαΐου. Ήταν η ημέρα της υπογραφής της άνευ όρων συνθηκολόγησης της Γερμανίας. Είχε προηγηθεί η εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στο Βερολίνο, που οδήγησε στην αυτοκτονία του Χίτλερ, στις 30 Απριλίου του 1945. Θα ακολουθούσαν οι νίκες της Νυρεμβέργης και μία τρομερή ανάσα – αποτίναξη του σκότους από τους ευρωπαϊκούς λαούς.

Τα γερμανικά στρατεύματα είχαν αποδεκατιστεί. Ο ρωσικός χειμώνας υπήρξε στρατηγός – κλειδί για τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων. Την 9η Μαΐου, λοιπόν, τη συνθηκολόγηση υπέγραψαν ο στρατάρχης Κάιτελ, ο ναύαρχος Φρίντερμπουργκ και ο στρατηγός της αεροπορίας Στουμπφ από την πλευρά της Γερμανίας. Την αντιπροσωπεία της συμμαχίας των νικητών αποτελούσαν εκ μέρους της ΕΣΣΔ ο στρατάρχης Γ. Κ. Ζούκωφ, εκ μέρους της Αγγλίας ο στρατάρχης της αεροπορίας Α. Τέντερ, εκ μέρους των ΗΠΑ ο στρατηγός Κ. Σπάατς και από τη Γαλλία ο στρατηγός Ντε Λατρ ντε Τασινύ.

Η ναζιστική Γερμανία αναγκάστηκε να παραδώσει όλες τις ένοπλες δυνάμεις σε ξηρά, αέρα και θάλασσα και έτσι σηματοδοτήθηκε το οριστικό τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Η πρώτη οικονομική ένωση ευρωπαϊκών χωρών

Η Ευρώπη όφειλε να θωρακιστεί απέναντι στον φασισμό, αφού το αίμα των νεκρών της δεν έλεγε να ξεχαστεί κι ούτε και θα μπορούσε, άλλωστε. Επέλεξε να δομήσει οικονομικές συμμαχίες, που θεωρητικά θα έφερναν ένα πνεύμα συνεργασίας ανάμεσα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Εξάλλου, η «ανάγνωση» των αιτιών της ανόδου των φασιστικών καθεστώτων, είχε επικεντρωθεί εν πολλοίς στις συνθήκες φτώχειας που επηρέασαν την πολιτική κατάσταση στην Γερμανία.

Στις 9 Μαΐου του 1950 θεμελιώνεται η απαρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Πρόκειται για τη διακήρυξη Σούμαν, μία σύλληψη του Γάλλου ΥΠΕΞ, ο οποίος καλεί με διάγγελμα τη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλες χώρες να ενώσουν την παραγωγή τους στον άνθρακα και τον χάλυβα ως «το πρώτο συγκεκριμένο θεμέλιο μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας».

Η συνθήκη επικυρώθηκε το 1951 στο Παρίσι και τέθηκε σε εφαρμογή ένα χρόνο αργότερα.

Τα πρώτα έξι μέλη της κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα αποφάσισαν να διευρύνουν την οικονομική τους συνεργασία συστήνοντας την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, με την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1958.

Το 1985, η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη έθεσε το στόχο της δημιουργίας κοινής αγοράς, η οποία με την Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, οδήγησε στη γέννηση της Ευρωπαικής Ένωσης.

Το «τέλος της Ιστορίας»

Το 1992, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο φιλελεύθερος αμερικανός διανοητής Φράνσις Φουκουγιάμα, αναπτύσσει το ιδεολόγημα του «τέλους της Ιστορίας». Ο Φουκουγιάμα προφήτευε τότε πώς η φιλελεύθερη δημοκρατία, απαλλαγμένη από εσωτερικές αντιφάσεις που ταλάνισαν όλα τα υπόλοιπα πολιτικά συστήματα, είναι το ακροτελεύτιο σημείο ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας. Η παγκοσμιοποίηση, πίστευε ο Φουκουγιάμα, ήταν το όχημα εξάπλωσης του φιλελευθερισμού ανά την υφήλιο. Το κράτος Δικαίου κι οι θεσμοί θα αντικαθιστούσαν την πολιτική εξουσία και θα εξοβέλιζαν τις φυλετικές διαιρέσεις.

Ένας φιλελεύθερος Παράδεισος, δηλαδή. Σα να λέμε, καπιταλισμός χωρίς κεφάλαιο. Γίνεται; Εμ, δε γίνεται…

Αυτό θα σήμαινε, πίστεψε ο διανοητής, το τέλος της Ιστορίας των συγκρούσεων για την ανθρωπότητα (του Δυτικού κόσμου, φυσικά). Αλλά ο Φουκουγιάμα, όπως αναγνώρισε ο ίδιος χρόνια αργότερα, μάλλον βιάστηκε. Η ιδέα της απόλυτης ενοποίησης θα έμοιαζε απολύτως ειδυλλιακή, αν συνοδευόταν από απόλυτη ισότητα -οικονομική, κυρίως.

Η Ευρώπη δεν είχε ξεμπερδέψει με το φασισμό, πιθανότατα προσπάθησε να διασκεδάσει την ενοχές της -κραταιής οικονομικά- Γερμανίας, φυτεύοντας το σπόρο στο χώμα της, σε μία κατάσταση αγρανάπαυσης. Παράλληλα, η Ευρώπη άνθιζε οικονομικά.

Ωστόσο, ο ίδιος ο Φουκουγιάμα, 25 χρόνια μετά το «τέλος της Ιστορίας» του και απογοητευμένος από την -πιθανότατα αναπόφευκτη- εξέλιξη της -δυτικής- ανθρωπότητα, θα δηλώσει: «Πριν από 25 χρόνια δεν είχα την αίσθηση, ούτε είχα αναπτύξει μια θεωρία για το πώς οι δημοκρατίες μπορούν να πισωγυρίσουν. Νομίζω, όμως, ότι όντως μπορούν».

Και το τέλος της Ιστορίας φαίνεται πως δεν επρόκειτο να έρθει , τελικά.

Η Ευρώπη της ακροδεξιάς απειλής

Αν υπάρχει ένα κοινό σημείο που να ευνοεί τον φασισμό, αυτό είναι οπωσδήποτε το σημείο που εκμεταλλεύεται τις οικονομικές κρίσεις, για να μετακυλήσει τις συστημικές ευθύνες σε αόρατους, κατασκευασμένους, εσωτερικούς εχθρούς. Αυτήν την φορά στάθηκε ακόμα πιο τυχερός. Ο «εχθρός» ήρθε απ’ έξω, πέρα από τα ευρωπαϊκά σύνορα.

Το μεταναστευτικό και το προσφυγικό κύμα αποτέλεσαν το άλλοθι που περίμενε η φασιστική απειλή για να κάνει την επάνοδό της.

Η Ευρώπη των λαών τελικά φάνηκε εξαιρετικά απρόθυμη να φιλοξενήσει άλλους λαούς, φτωχούς, χωρίς πατρίδα και ξεριζωμένους.

Η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων, με μία «δημοκρατική» συγκάλυψη του φασισμού, αποδείχθηκε ο πιο σίγουρος τρόπος να διεκδικήσει ο τρόμος για άλλη μία φορά την εξουσία. Κι αν δεν βομβαρδίζονται, τότε σήμερα σίγουρα εξοντώνονται διαφορετικά οι άνθρωποι: Πνίγονται στα νερά της Μεσογείου, χάνονται από το κρύο στα παγωμένα σύνορα, δολοφονούνται από ακροδεξιά παρακράτη, στέλνονται πίσω στις χώρες που όντως βομβαρδίζονται οι άνθρωποι.

Και η Ευρώπη των λαών, του «φιλελεύθερου ονείρου» κάθε άλλο παρά Παράδεισος αποδείχθηκε. Σίγουρα όχι για τους φτωχούς της. Τώρα υψώνει τείχη στα ίδια της τα σύνορα. η Ευρώπη, η Αμερική του Τραμπ, η Δύση του τέλους της Ιστορίας απέτυχε να ανακόψει την φασιστική επάνοδο.

Και τα δικαιώματα βρήκαν μία θέση στη στοίβα των αχρήστων.

Ισαποστασίτες και ισαποστασίτισσες

Η θεωρία των δύο άκρων δεν ήταν ελληνική πρωτοτυπία, φυσικά. Ήταν ακριβώς αυτό το σημείο μηδέν της επανόδου του φασισμού παγκοσμίως, που «το τέλος της Ιστορίας» προσπάθησε να κρατήσει κάποια μπόσικα. Δεν είπε και κάτι πολύ σπουδαίο, πάντως, είπε μόνο «να είστε αγαπημένοι – να μη μαλώνετε- στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές: Τον φασισμό και τον αντιφασισμό.

Μπροστά στην επικείμενη βία που (νομοτελειακά;) επανήλθε, το φιλελεύθερο όνειρο αποφάσισε να κρατήσει ίσες αποστάσεις, αναδεικνύοντας την βία του τρόμου σε ζήτημα που αντιμετωπίζεται με την απόλυτη καταδίκη όλων των πλευρών: Δύο άκρα. Δύο ίδια μέρη σε διαφορετικές πλευρές.

Το φιλελεύθερο όνειρο θεώρησε πως θα αποφύγει την αναπόφευκτη καταστροφή, την Πτώση, με απελπισμένα αφηγήματα: ίδια η βία του μαχαιριού, ίδια κι η βία που χτυπάει το οπλισμένο χέρι.

Όμως, η θεωρία των δύο άκρων ξεχνούσε κάτι πολύ σπουδαίο από την εξίσωση: Δεν έφταιγε η βία για την επάνοδο της φασιστικής απειλής. Το εν Ελλάδι παράδειγμα χρέωσε την άνοδο της Χρυσής Αυγής στο κίνημα των Πλατειών, αρνούμενο να έρθει αντιμέτωπο με την εξαθλίωση που έφερε η κρίση και τη συντηρητικοποίηση που την ακολούθησε.

Το ίδιο παράδειγμα «παίχτηκε» στους κοινωνικούς «σινεμάδες» όλης της Ευρώπης. Έστρωσε το χαλί στον εκφασισμό και τώρα το πήρε η μπάλα.Και τις ίσες αποστάσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πάντως, το «καλό» με τον φασισμό είναι ότι ιστορικά πάντοτε χάνει. Περιμένουμε το μέλλον, λοιπόν.