Το ρήμα έχω: σύνθετα, παράγωγα και… προβλήματα (Μέρος Γ’)
Το ζήτημα των σύνθετων ρημάτων της νέας ελληνικής που προέρχονται από τη συνένωση τού έχω με διάφορες προθέσεις
Έχοντας πλέον κατά νουν το ρηματικό τύπο έσχον (υποτακτική σχω, ευκτική σχοίην, προστακτική σχες, απαρέμφατο σχειν, μετοχή σχων – σχούσα – σχον) στον αόριστο β’ του αρχαιοελληνικού έχω, μπορούμε να επανέλθουμε στο ζήτημα των σύνθετων ρημάτων της νέας ελληνικής που προέρχονται από τη συνένωση τού έχω με διάφορες προθέσεις.
Τα πολυάριθμα αυτά ρήματα είναι δυνατόν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες:
- Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν αυτά που σχηματίζουν τον αόριστο διατηρώντας το -έσχον του αορίστου β’ της αρχαίας ελληνικής: απέχω – απέσχον (υποτακτική απόσχω, μετοχή αποσχών, αποσχούσα, αποσχόν), επέχω – επέσχον (υποτακτική επίσχω, μετοχή επισχών, επισχούσα, επισχόν), μετέχω – μετέσχον (υποτακτική μετάσχω, μετοχή μετασχών, μετασχούσα, μετασχόν), παρέχω – παρέσχον (υποτακτική παράσχω, μετοχή παρασχών, παρασχούσα, παρασχόν), συμμετέχω – συμμετέσχον (υποτακτική συμμετάσχω, μετοχή συμμετασχών, συμμετασχούσα, συμμετασχόν).
- Στη δεύτερη κατηγορία συγκαταλέγονται αυτά που σχηματίζουν τον αόριστο όμοιο με τον παρατατικό: διακατέχω – διακατείχα, εμπεριέχω – εμπεριείχα, ενέχω – ενείχα, εξέχω – εξείχα, κατέχω – κατείχα, περιέχω – περιείχα, προεξέχω – προεξείχα, προέχω – προείχα, συνέχω – συνείχα, υπερέχω – υπερείχα, υπέχω – υπείχα.
- Μια τρίτη, ξεχωριστή κατηγορία αποτελούν τα ρήματα αντέχω και προσέχω, που σχηματίζουν τον παρατατικό και τον αόριστο σαν να ήταν απλά και όχι σύνθετα: αντέχω – άντεχα – άντεξα και προσέχω – πρόσεχα – πρόσεξα.
Παρά ταύτα, πολλοί είναι οι χρήστες της νέας ελληνικής γλώσσας που προτιμούν να σχηματίζουν τον αόριστο των προαναφερθέντων ρημάτων της πρώτης κατηγορίας με τον απλούστερο τρόπο, δηλαδή σε -είχα (π.χ., απέχω – απείχα, μετέχω – μετείχα).
Εν προκειμένω, θα επισημάνουμε ότι η χρήση των τύπων του αρχαιοπρεπούς αορίστου (β’), όπου αυτή είναι εφικτή, μας επιτρέπει να ορίζουμε επακριβώς το ποιόν ενεργείας του ρήματος, με άλλα λόγια να καθιστούμε ξεκάθαρη τη διάκριση ανάμεσα στο διαρκές/συνεχές/επαναλαμβανόμενο και το στιγμιαίο/σύντομο/συνοπτικό.
Έτσι, για παράδειγμα, το απείχα ως παρατατικός δηλώνει διάρκεια ή επανάληψη, ενώ το απέσχον ως αόριστος φανερώνει μια στιγμιαία, σύντομη και σε κάθε περίπτωση μη ενδιαφέρουσας διαρκείας ενέργεια: «Απείχε πάντα από τέτοιου είδους εκδηλώσεις», «Πληροφορήθηκα μόλις τώρα ότι ο πρόεδρος απέσχε από τη χθεσινή συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου».
Αντιστοίχως, είναι σαφής η διαφορά ανάμεσα στην υποτακτική ενεστώτα (να απέχω) και την υποτακτική αορίστου (να απόσχω), όπως και ανάμεσα στον εξακολουθητικό μέλλοντα (θα απέχω) και το συνοπτικό (στιγμιαίο) μέλλοντα (θα απόσχω).
- Φοινικούντα: Απολογείται σήμερα ο 30χρονος για συνέργεια
- Φοινικούντα: «Ήταν σαν να μιλούσε κάποιος άλλος, ήταν φοβισμένος» – Τι αποκαλύπτει ανιψιός του ιδιοκτήτη
- Stoiximan GBL: O Παναθηναϊκός κοντράρεται με τον Ηρακλή στο ΟΑΚΑ, ματσάρα στο Αλεξάνδρειο
- Χριστουγεννιάτικο bazaar για τις γατούλες του Βοτανικού
- Κλιματική αλλαγή: Οι πλημμύρες απειλούν τους υπόγειους σιδηροδρόμους – Το παράδειγμα της Νέας Υόρκης
- Τα Ελληνικά στην Αγγλία και την Ουαλία: πού μιλιούνται περισσότερο
- Η μάχη χάθηκε, ο πόλεμος συνεχίζεται: Η Αντζελίνα Τζολί, ο Μπραντ Πιτ και Château Miraval των 500 εκατ. δολαρίων
- Aegean Airlines: Where Greeks Travel for Christmas Holidays
Ακολουθήστε το in.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
![Άκρως Ζωδιακό: Τα Do’s και Don’ts στα ζώδια σήμερα [Σάββατο 20.12.2025]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/samuel-quek-cD4pt47I4JY-unsplash-1-315x220.jpg)
![Airbnb: Πάνω από 90% οι πληρότητες για Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά [πίνακας]](https://www.in.gr/wp-content/uploads/2025/12/shutterstock_2395408901-315x220.jpg)
Αριθμός Πιστοποίησης Μ.Η.Τ.232442