Ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ, η φορολογική εξορία και τα όπλα του καπιταλισμού

Όταν ο Γάλλος ηθοποιός Ζεράρ Ντεπαρντιέ πήγε αυτή την εβδομάδα να παραλάβει το ρωσικό διαβατήριό του, ο αγγλόφωνος Τύπος αντέδρασε με έκπληξη και ειρωνεία. Ένας σχολιαστής τον αποκάλεσε ξεδιάντροπο, αφού, όπως υποστήριξε, έγινε «υπήκοος μιας δικτατορίας» μόνο και μόνο για να αποφύγει τους φόρους.

Η φορολογική εξορία δεν είναι φυσικά κάτι καινούργιο, γράφει στους New York Times ο Βαντίμ Νικίτιν, δημοσιογράφος και μπλόγκερ με έδρα το Λονδίνο.

Οι ευρωπαϊκές χώρες πάντα προσπαθούσαν να προσελκύσουν τους πλούσιους άλλων χωρών προσφέροντας μεγαλύτερους μισθούς και λιγότερη κυβέρνηση. Πέρυσι, ο Bρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον δήλωσε ότι ήταν έτοιμος να στρώσει κόκκινο χαλί για όποιον Γάλλο επιχειρηματία ήθελε να επωφεληθεί από τη χαμηλή φορολογία στη Βρετανία.

Αν όμως η απόφαση πολλών Γάλλων επιχειρηματιών να μετακινήσουν τις οικογένειές τους (και τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς) στη Βρετανία έγινε δεκτή με αδιαφορία, η αντίστοιχη κίνηση του Ντεπαρντιέ φαίνεται να διέσχισε μια φανταστική κόκκινη γραμμή στο μυαλό πολλών ανθρώπων.

Αν ο δημοφιλής ηθοποιός μετακόμιζε στο Βέλγιο ή τη Βρετανία, το μόνο που θα μπορούσαν να του καταλογίσουν είναι ότι βάζει το χρήμα πάνω από την πατρίδα. Μετακομίζοντας όμως στη Ρωσία, φαίνεται να βάζει το χρήμα πάνω κι από την ίδια τη δημοκρατία. Και να προδίδει όχι πια τη χώρα του, αλλά τη θεμελιώδη δυτική αρχή σύμφωνα με την οποία τα δικαιώματα και οι ελευθερίες είναι αλληλένδετα και μη διαπραγματεύσιμα.

Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτό που έκανε ο Ντεπαρντιέ δεν είναι και τόσο περίεργο. Φεύγοντας από μια ακριβή δημοκρατία για να εγκατασταθεί σε ένα φτηνότερο αυταρχικό κράτος, κάνει ό,τι κάνουν καθημερινά χιλιάδες πολυεθνικές επιχειρήσεις, όταν μετακινούν τα εργοστάσιά τους στην Κίνα και το μάνατζμεντ στα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Όταν επενδύει για παράδειγμα στην Κίνα, μια εταιρεία σαν την Apple αποκομίζει όλα τα οφέλη του ολοκληρωτισμού -χαμηλοί μισθοί, μηδενική εργατική αναταραχή- χωρίς να υπόκειται στους εξευτελισμούς και τις καταχρήσεις που υφίστανται οι Κινέζοι.

Ο Ντεπαρντιέ έκανε το ίδιο πράγμα. Χάρις στην προσωπική του φιλία με τον πρόεδρο Πούτιν, θα επωφεληθεί από τη χαμηλή φορολογία και τα άλλα προνόμια που προσφέρει ένα σύστημα που δεν υπακούει σε δημοκρατικούς κανόνες, όπως το να αποδίδεται με συνοπτικές διαδικασίες η ρωσική υπηκοότητα σε έναν ξένο πολίτη, ενώ την ίδια ώρα οι Ρώσοι πρέπει να περιμένουν χρόνια για να παραλάβουν τα διαβατήριά τους.

Η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι φτηνά. Δεν είναι έτσι περίεργο που χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα έχουν ένα πλεονέκτημα έναντι των δυτικών ανταγωνιστών τους.

Ορισμένοι από τους αριστερούς επικριτές του Ντεπαρντιέ στην πατρίδα του τον κατηγόρησαν για απληστία. Αντίστοιχες επικρίσεις έχουν δεχθεί τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ. Όπως επισημαίνει όμως ο φιλόσοφος Μάικλ Σάντελ στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα», οδεύουμε προς μια κοινωνία όπου όλα διατίθενται προς πώληση. Η λογική της αγοραπωλησίας δεν αφορά πλέον μόνο τα υλικά αγαθά, αλλά διέπει βαθμιαία το σύνολο της ζωής μας. Και αυτό περιλαμβάνει τόσο την υπηκοότητα όσο και τα εργατικά δικαιώματα.

Αυτό που έχει επεκταθεί έτσι πέρα απ’ όλα τα όρια, σημειώνει ο Βαντίμ Νικίτιν, είναι οι αγορές, όχι η ανθρώπινη απληστία ή το στομάχι του Ντεπαρντιέ. Όσο όλο και περισσότερα πράγματα όπως η υπηκοότητα σε ένα φορολογικό καταφύγιο ή τα εργατικά δικαιώματα σε μια ολοκληρωτική χώρα διατίθενται προς πώληση, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να κατηγορούμε έναν άνθρωπο ή μια εταιρεία που μπορούν να τα αγοράσουν, ότι κάνουν ακριβώς αυτό.

* Τη δική του εκδοχή για την υπόθεση Ντεπαρντιέ έδωσε και ο Γάλλος κινηματογραφιστής Ματιέ Κασοβίτς, ο οποίος επίσης ανακοίνωσε πως «αφήνει» τη Γαλλία, αλλά όχι για «φορολογικούς λόγους». Ερωτηθείς σχετικά, ο 45χρονος ηθοποιός και σκηνοθέτης σημείωσε: «Ο Ζεράρ Ντεπαρντιέ κάνει αυτό που θέλει. Αλλά ο Ντεπαρντιέ ξέχασε ότι είναι ένα copyright, όπως το καμαμπέρ (τυρί της Νορμανδίας). Ο Ντιπαρντιέ αντιπροσωπεύει τη Γαλλία. Ο Ντεπαρντιέ είναι η Γαλλία».

Ως προς τα αίτια της δικής του αποχώρησης, ο Ματιέ Κασοβίτς ανέφερε ότι από δημιουργικής πλευράς δυσκολεύεται να συνεχίσει να εργάζεται σε μία χώρα που έχει φυλακίσει τον κινηματογράφο. «Πρόκειται για πιστό αντίγραφο του αμερικανικού μοντέλου» σημείωσε.

Newsroom ΑΛΤΕΡ ΕΓΚΟ,ΑΠΕ-ΜΠΕ