Στις 5 Ιανουαρίου, την παραμονή των Θεοφανίων, ομάδες παιδιών τριγυρίζουν στους δρόμους χτυπώντας τα κουδούνια που την επομένη θα φορέσουν γύρω από τη μέση τους οι Αράπηδες. Την ημέρα της μεγάλης γιορτής οι δρόμοι του χωριού θα γεμίσουν από τις φωνές των μεταμφιεσμένων. Πρωί: ο αγερμός της Τσέτας Η ομάδα των μεταμφιεσμένων, η λεγόμενη Τσέτα, […]
Στις 5 Ιανουαρίου, την παραμονή των Θεοφανίων, ομάδες παιδιών τριγυρίζουν στους δρόμους χτυπώντας τα κουδούνια που την επομένη θα φορέσουν γύρω από τη μέση τους οι Αράπηδες. Την ημέρα της μεγάλης γιορτής οι δρόμοι του χωριού θα γεμίσουν από τις φωνές των μεταμφιεσμένων.
Πρωί: ο αγερμός της Τσέτας Η ομάδα των μεταμφιεσμένων, η λεγόμενη Τσέτα, και οι οργανοπαίχτες ξεκινούν από τα χαράματα τις επισκέψεις στα σπίτια συγχωριανών με τραγούδια, ευχές και πειράγματα. Η μαύρη μεταμφίεση των Αράπηδων και τα κουδουνίσματα διώχνουν μακριά το κακό. Στην ομάδα της Τσέτας υπάρχουν και δύο άτομα που δεν είναι μεταμφιεσμένα, οι Τσεταμπάσηδες. Αυτοί συγκεντρώνουν χρήματα για το ολονύχτιο γλέντι της Τσέτας, ενώ ένα μέρος των χρημάτων δίνεται στην εκκλησία. Μέχρι το μεσημέρι, η Τσέτα έχει σκορπίσει το κέφι σε όλο το χωριό προετοιμάζοντας τους συγχωριανούς για το μεγάλο χορό.
Μεσημέρι: ο χορός της Τσέτας Γύρω στις τρεις το μεσημέρι, οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και περιμένουν τον ερχομό της Τσέτας και των οργανοπαιχτών. Ο ήχος των κουδουνιών προαναγγέλλει τον ερχομό των Αράπηδων που εισβάλλουν θεαματικά στην πλατεία χτυπώντας τα ξύλινα σπαθιά τους και σκορπώντας στάχτες. Ακολουθούν οι Τσολιάδες χορεύοντας με τους ήχους της λύρας και του νταϊρέ. Οι Τσολιάδες χορεύουν, ενώ οι Αράπηδες περιφέρονται στην πλατεία εμποδίζοντας οποιονδήποτε πιθανό εισβολέα στο χώρο του δρώμενου. Αλλά και κάτοικοι του χωριού δεν αργούν να μπουν στο χορό. Ο χορός επιδιώκει και συντελεί στην ενότητα και τη σύμπνοια μεταξύ των κατοίκων του χωριού. Πρωτοστατεί ο πρόεδρος του χωριού και ακολουθούν οι γεροντότεροι, οι νεότεροι άνδρες, έπονται οι ηλικιωμένες γυναίκες, στη συνέχεια οι νεότερες και, τέλος, τον κύκλο κλείνουν τα παιδιά. Κατά τη διάρκεια του χορού μια Γκιλίγκα ρίχνει στον ώμο ενός χορευτή το μαντίλι της. Εκείνος το παίρνει και γίνεται πρωτοχορευτής. Ο χορός διαρκεί πολλές ώρες και στα διαλείμματά του, δύο μεταμφιεσμένοι που παριστάνουν την αρκούδα και τον αρκουδιάρη σκορπίζουν γέλιο και χαρά με τους σατιρικούς τους μιμητισμούς.
Βράδυ: όργωμα με σπορά Όταν ο ήλιος βασιλέψει, στο κέντρο της πλατείας δύο Αράπηδες σέρνουν ένα ξύλινο άροτρο, ενώ ένας Τσολιάς παριστάνει το ζευγολάτη και ένας παλιός γεωργός του χωριού το σπορέα. Η αναπαράσταση συμβολίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να επενεργήσει στην καρποφορία της φύσης και να ενισχύσει την παραγωγή της.
Νύχτα: το γλέντι Με το τέλος της αναπαράστασης έχει έλθει πια η νύχτα. Ακολουθεί ολονύχτιο γλέντι κάτω από τους ήχους των νταϊρέδων και των κεμενέδων. Με το ξημέρωμα τα δρώμενα των Αράπηδων σταματούν, ενώ το γλέντι συνεχίζεται μέχρι τις 18 Ιανουαρίου, όταν τελειώνει το χτύπημα του νταϊρέ.
Από την επομένη, οι κάτοικοι επιστρέφουν στην καθημερινότητά τους, έχοντας τόσα να αναπολούν μέχρι τα επόμενα Χριστούγεννα, όταν θα ξεκινήσουν και πάλι τις ετοιμασίες για μια καινούρια αναβίωση του εθίμου.
Αικαερινίδης Γεώργιος, Τα Αναστενάρια στη Μαυρολεύκη Δράμας. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δράμας (2001)