Η δύναμη της θέλησης…

Τους βλέπουμε πολύ συχνά στο δρόμο ή ακόμη και δίπλα μας. Μπορεί να είναι ένοικοι του απέναντι διαμερίσματος, συνάδελφοι, συγγενείς ή ακόμη και προσωπικοί μας φίλοι. Η επίσημη πολιτεία τους χαρακτηρίζει ανθρώπους «με ειδικές ανάγκες», «με ειδικές ικανότητες» και με ένα σωρό άστοχους χαρακτηρισμούς, σε μια προσπάθεια να καλύψει το γεγονός ότι αυτός ο κόσμος είναι φτιαγμένος για οποιονδήποτε άλλον παρά για εκείνους…

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, δώσαμε το λόγο στον κύριο Νίκο Βουλγαρόπουλο, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του περιοδικού «Αναπηρία τώρα» και ιστοσελίδας «Disabled.gr», με την ευχή η φωνή αυτών των ανθρώπων να ακούγεται περισσότερες από μία ημέρα το χρόνο.

– Ποιος είναι αυτή τη στιγμή ο αριθμός των ατόμων με ειδικές ανάγκες στην Ελλάδα και ποιος ο μέσος όρος ηλικίας αυτών;

«Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσουμε τον αριθμό των ανθρώπων που ζουν κάτω από συνθήκες αναπηρίας στην Ελλάδα. Βασική δυσκολία είναι ο καθορισμός αυτού που θεωρούμε αναπηρία ή ανικανότητα ή ειδική ανάγκη ή ειδική εκπαιδευτική ανάγκη. Στο πλαίσιο της νομοθεσίας τα ίδια φυσικά πρόσωπα αλλού φέρονται ως ανάπηροι, αλλού ως άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλού ως πολίτες με αναπηρίες, αλλού υπολογίζεται το ποσοστό αναπηρίας ή ανικανότητας.

Υπάρχει ένα κενό στην ελληνική νομοθεσία που σύντομα πρέπει να καλυφθεί. Ήδη το Σύνταγμα έχει αλλάξει, με την εισαγωγή του ορθότερου όρου ‘πολίτες με αναπηρίες’.

Ποτέ μέχρι σήμερα δεν καταμετρήθηκαν οι πολίτες με αναπηρίες ή οι ανάγκες τους. Ακόμη και η πιο πρόσφατη απογραφή του πληθυσμού δεν περιελάμβανε την αναπηρία ως διαφορά συνθηκών και όρων ζωής και κατά συνέπεια ως αξιόλογο δημογραφικό στοιχείο.

Σύμφωνα με τις στατιστικές του εξωτερικού, το 10% του πληθυσμού ζει κάτω από συνθήκες περιστασιακής ή μόνιμης αναπηρίας ή ανικανότητας.

Αυτό όμως που εμείς στην Ελλάδα θεωρούμε ως ανθρώπους με αναπηρίες σίγουρα δεν υπερβαίνει το 4% του πληθυσμού. Στη χειρότερη περίπτωση το ποσοστό μπορεί να είναι 5% του πληθυσμού.
Πρέπει, ωστόσο, να πούμε ότι αυτό που θεωρούν τα Ηνωμένα Έθνη και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ως disability ή ως handicap ή ως impairment δεν αντιστοιχεί σε αυτό που στην Ελλάδα ορίζουμε ως αναπηρία, ανικανότητα ή ειδική ανάγκη».

– Θεωρείτε ότι η επίσημη πολιτεία υποστηρίζει τα εν λόγω άτομα και με ποιο τρόπο;

«Εδώ προκύπτει ένα ζήτημα ορισμού της έννοιας ‘πολιτεία’. Εάν με τον όρο εννοούμε τα κόμματα ή την ακαδημαϊκή κοινότητα, τότε δεν υπάρχει καμία στήριξη, διότι πρέπει να τονίσουμε ότι πολλές φορές η αναπηρία και η ανικανότητα αποτελούν σοβαρό εμπόδιο για την ανάδειξη των στελεχών που ζουν κάτω από τις εν λόγω συνθήκες.

Εάν με τον όρο ‘πολιτεία’ εννοούμε τα δικαιώματα τότε η απάντηση είναι επίσης όχι. Τα δικαιώματα προκύπτουν από τις υποχρεώσεις του Δημοσίου, των νομικών προσώπων, των κοινωφελών οργανισμών, της τοπικής αυτοδιοίκησης κ.ο.κ. Επειδή δεν έχουν περιγραφεί οι υποχρεώσεις των διαφόρων φορέων του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα επαρκώς γι’ αυτό δεν προκύπτουν σαφή δικαιώματα.

Εάν, τέλος, με τον όρο ‘πολιτεία’ εννοούμε την κυβέρνηση, τότε μπορούμε να πούμε ανεπιφύλακτα πως η αναπηρία και η ανικανότητα δεν αποτελούν πρώτη προτεραιότητα και κατά συνέπεια η υιοθέτηση νέων πολιτικών μεθόδων προς όφελος των ατόμων με ειδικές ανάγκες μετατίθεται πάντα για το μέλλον.

Η επίσημη πολιτεία δεν υποστηρίζει τους μεμονωμένους πολίτες αλλά τους λεγόμενους ‘αναπηρικούς φορείς’ έστω και αν αυτοί έχουν μειωμένη συμμετοχή και μειωμένο βαθμό συσπείρωσης. Εάν δηλαδή θεωρείται έγκυρο ότι το 10% του πληθυσμού ζει κάτω από συνθήκες αναπηρίας τότε όλοι μαζί θα έπρεπε να έχουν 1.200.000 μέλη. Επειδή, όμως δεν έχουν τόσα μέλη, καλό είναι να ομιλούν μόνο για τα μέλη τους μια και ο αριθμός δεν υπερβαίνει συνολικά τις 20.000.

Η πολιτεία, όπως και αν την ορίσουμε, πρέπει να αντιληφθεί πως οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν είναι κοπάδι επειδή η αναπηρία θα είναι πάντα μόνο μία ιδιωτική προσωπική εμπειρία και θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ως διαφορά συνθηκών και όρων ζωής».

– Περιγράψτε με συντομία μία καθημερινή ημέρα ενός ατόμου με ειδικές ανάγκες σε μία μεγαλούπολη. Πόσο εύκολη ή πόσο δύσκολη είναι η διαβίωση για έναν άνθρωπο που δεν διαθέτει τις ίδιες κινητικές ικανότητες με έναν άλλο συμπολίτη του;

«Με τον ίδιο τρόπο που δεν περιγράφεται η καθημερινότητα ενός αρτιμελούς ατόμου αν του ζητούσαν να τη φανταστεί δίχως μέσα μαζικής μεταφοράς, δρόμους, λεωφορεία, ταξί, καταστήματα, χρήματα, διασκέδαση κ.λπ., κατά τον ίδιο τρόπο η καθημερινότητα των ατόμων με τις λεγόμενες ειδικές ανάγκες δεν περιγράφεται.

Βέβαια, υπάρχει μία μειονότητα ανθρώπων με αναπηρίες που ‘κουτσά στραβά’ επιβιώνει αντιστεκόμενη. Αυτή όμως η μειονότητα δεν υπερβαίνει τους 30.000 ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα.

Στην Ελλάδα μπορούν να επιβιώσουν μόνο οι μαχητές. Δεν χρειαζόμαστε μόνο κέντρα αποκατάστασης, χρειαζόμαστε κυρίως κέντρα εκπαίδευσης των ανθρώπων για να αντιμετωπίσουν έναν ακήρυχτο πόλεμο ενάντια σε καθετί που υπερβαίνει την ‘κανονικότητα’ της ομοιομορφίας και την ανθρωπομετρική κλίμακα του νέου ανδρός του ικανού να φέρει όπλα. Με απλά λόγια ό,τι αποκλίνει από το ‘αποδεκτό’ και το ‘κανονικό’ στην Ελλάδα δεν μπορεί να πραγματωθεί. Γι’ αυτό ποτέ στο δρόμο δεν βλέπουμε χειριστές αναπηρικών καθισμάτων ή ανθρώπους με εμφανείς αναπηρίες και ανικανότητες».

– Όσον αφορά την αγορά εργασίας ποιες είναι οι δυσκολίες που υπάρχουν; Υπάρχει κάποιο θεσμικό πλαίσιο που να αφορά την απορρόφηση των εν λόγω ατόμων; Πόσο αποτελεσματικό είναι;

«Το ζήτημα της εργασίας είναι πολύπλοκο επειδή συνδέεται με πολλά πράγματα, όπως τη σταδιοδρομία, την επιτυχία, το όνειρο, την επικράτηση και την εξουσία.

Στην Ελλάδα είναι νωρίς ακόμη να μιλούμε για εργασία μολονότι υπάρχει ένα αρκετά επαρκές νομικό πλαίσιο για την προστασία των ειδικών κατηγοριών. Το ‘φιλοξενούμε’ και στην ιστοσελίδα www.disabled.gr αλλά εξακολουθεί να έχει αρκετά κενά.

Μολονότι ουσιαστικά από την Ελλάδα απουσιάζει η αρχή της ‘ίσης μεταχείρισης’ δεν απουσιάζει το ‘φιλότιμο’. Όμως και πάλι οι πολιτικές που έχουν θεσπιστεί μέχρι σήμερα υπέρ των πολιτών με αναπηρίες και με ανικανότητες είναι ‘πνιγμένες’ στο συναισθηματισμό, με μοναδικό στόχο να εξυπηρετήσουν ανάγκες πολιτικού marketing.

– Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι ελλείψεις που πρέπει να καλυφθούν όσον αφορά τα άτομα με ειδικές ανάγκες τόσο σε επίπεδο περίθαλψης όσο και σε γενικότερη βάση; Πώς πιστεύετε ότι πρέπει να ενεργήσει το κράτος προς αυτή την κατεύθυνση;

«Η αναπηρία δεν είναι ασθένεια, ούτε προκύπτει πάντα εξαιτίας κάποιας ασθένειας. Η αναπηρία και η ανικανότητα δεν μπορούν να ερμηνευτούν με όρους ιατρικούς, είναι κάτι πολύ περισσότερο που αφορά και επηρεάζει όλες τις ανθρώπινες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές δραστηριότητες.

Το κράτος πρέπει να αντιλαμβάνεται τον πολίτη με αναπηρία ως πολίτη αυτεξούσιο, με βούληση, επιθυμίες, ανάγκες, φιλοδοξίες και όνειρα. Πρέπει να μην τον εμποδίζει. Πρέπει να του δίνει τη δυνατότητα να κάνει επιλογές ανεξαρτησίας. Να του δίνει τη δυνατότητα να επιλέγει και να υλοποιεί αυτό που θεωρεί προσωπικό τρόπο ζωής.

Αυτό που χρειάζεται είναι καινούργιες πολιτικές που να απελευθερώνουν τον άνθρωπο που ζει κάτω από συνθήκες αναπηρίας και ανικανότητας από τα κοινωνικά και επαγγελματικά στερεότυπα. Τα άτομα αυτά δεν πρέπει να γίνονται τρόφιμοι ιδρυμάτων, ούτε αποδέκτες κοινωνικών παροχών, πολύ περισσότερο δεν πρέπει να αισθάνονται αδύναμοι, ασθενείς ή εξαρτημένοι διότι έχουν τις ίδιες δυνατότητες με όλους τους άλλους».

health.in.gr