Αγορά εργασίας: Το προνόμιο της ομορφιάς ως προϋπόθεση καριέρας – Πόσο «πληρώνεται» το pretty privilege;

Σε μια ανταγωνιστική αγορά εργασίας δεν αρκεί να είσαι ικανός στη δουλειά σου, αλλά χρειάζεται να δείχνεις ότι διαθέτεις «όλο το πακέτο». Σε αυτό περιλαμβάνεται και η εξωτερική εμφάνιση, υπογραμμίζει δημοσίευμα του Business Insider. «Το να δείχνεις hot είναι πλέον προαπαιτούμενο στην αγορά εργασίας», διαπιστώνει με μια δόση ειρωνείας άρθρο του οικονομικού περιοδικού.

Μπορεί τυπικά να απαγορεύονται οι διακρίσεις στην εργασία, λόγω φυλής, φύλου, ηλικίας ή αρτιμέλειας, αλλά οι έμμεσες διακρίσεις λόγω ύψους, βάρους, εμφάνισης ζουν και βασιλεύουν, ακόμα και όταν δεν το συνειδητοποιούμε.

Κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας έρευνες που δείχνουν ότι τα άτομα με πιο ελκυστική εμφάνιση ή πιο συμβατή με τα καθιερωμένα πρότυπα ομορφιάς, τείνουν να έχουν μεγαλύτερους μισθούς, πιο γρήγορη επαγγελματική εξέλιξη, υψηλότερες θέσεις στην εταιρική ιεραρχία.

Η ομορφιά πληρώνεται

Κλασικό στο είδος του θεωρείται το βιβλίο «Βeauty Pays» (2011), του Αμερικανού οικονομολόγου Ντάνιελ Χάμερμες, που προσπαθεί να αποτιμήσει με μετρήσιμους όρους πόσο παραπάνω «πληρώνεται» η ομορφιά στην αγορά εργασίας.

Έρευνα ευρωπαίων οικονομολόγων αναφέρει ότι οι άνθρωποι με πιο ελκυστικά χαρακτηριστικά μπορεί να πληρώνονται ως και 15% υψηλότερους μισθούς από τους λιγότερο ευπαρουσίαστους συναδέλφους τους. Στην ίδια έρευνα αναφέρεται ότι ανάμεσα στους CEOs των μεγάλων αμερικανικών τραπεζών, υπάρχει ένα «premium ομορφιάς», της τάξης του 25% επί του συνόλου των αποδοχών, για στελέχη με εξωτερική εμφάνιση που θεωρείται «άνω του μετρίου», έναντι των ομολόγων τους με εμφάνιση «κάτω του μετρίου».

Στην Ευρώπη έχουν γίνει αρκετές έρευνες για τις διακρίσεις λόγω σωματικού βάρους, ιδίως απέναντι στις γυναίκες εργαζόμενες. Για παράδειγμα στην Ισπανία, εκτιμάται ότι μια παχύσαρκη γυναίκα που αποφοίτησε από τη μέση εκπαίδευση το 2022 και ξεκίνησε να δουλεύει αμέσως,  θα πληρώνει κάθε χρόνο μισθολογικό «πέναλτι» λόγω βάρους της τάξης των 1718 ευρώ. Ως τη συνταξιοδότησή της θα έχει χάσει 110.000 ευρώ.

Η επαγγελματική εξέλιξη ως ζήτημα ύψους

Αν για τις γυναίκες μετράει περισσότερο η εμφάνιση και το σωματικό βάρος, για τους άντρες σε υψηλόβαθμες θέσεις, η επαγγελματική εξέλιξη είναι και ζήτημα ύψους. Μια από τις πιο διάσημες σχετικές έρευνες αφορά το ύψος των CEOs στη λίστα του Fortune 500, των πιο ισχυρών εταιρειών των ΗΠΑ. Διαπιστώθηκε ότι το 39% έχει ύψος μπασκετμπολίστα,  από 1.88 μ. και πάνω. Το αντίστοιχο ποσοστό των σχεδόν δίμετρων αντρών στον γενικό πληθυσμό είναι μόλις 3%. Aντίστοιχα, το 58% των CEOs του Fortune 500 είναι πάνω από 1.82 μ, έναντι 14% στον γενικό πληθυσμό.

Tο προνόμιο της ομορφιάς στην αγορά εργασίας

Στην εποχή του Οzempic και του Μοunjaro, των πανάκριβων, αποτελεσματικών αλλά αμφιλεγόμενων φαρμάκων αδυνατίσματος και των «microlifts» – των θεραπειών άμεσης σύσφιξης προσώπου, το χάσμα του «προνομίου της ομορφιάς» διευρύνεται.

O όρος «προνόμιο ομορφιάς» (pretty privilege), υπονοεί ότι όσοι είναι πιο εμφανίσιμοι, τείνουν να έχουν περισσότερες ευκαιρίες, επαγγελματικές, κοινωνικές, ερωτικές, από τους λιγότερο εμφανίσιμους. Η συζήτηση για το pretty privilege έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο με αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδίως στην πλατφόρμα του ΤikTok.

Καθρέφτη καθρεφτάκι μου, πόσο θα αντέξει η καριέρα μου;

Το άγχος της ομορφιάς είναι πιο πιεστικό για τις γυναίκες εργαζόμενες, ιδίως σε επαγγέλματα που η εμφάνιση θεωρείται «επαγγελματικό κεφάλαιο», τονίζει η ανάλυση του οικονομικού περιοδικού. Φέρνει το παράδειγμα της  44άχρονης Έμιλυ διευθύντριας σε εταιρεία δημοσίων σχέσεων. Δείχνει νεότερη από την ηλικία της, επειδή έχει επενδύσει στην εμφάνισή της: Botox, fillers, λέιζερ προσώπου, ακριβά προϊόντα περιποίησης, εντατική γυμναστική με personal trainers. Ως γυναίκα καριέρας προσπαθεί να βρει τη χρυσή τομή: να φαίνεται αρκετά ώριμη ώστε να δείχνει την εμπειρία της ως στελέχους, αλλά και αρκετά νέα για να παραμένει «μέσα στα πράγματα».

«Για πόσο καιρό ακόμα θα θεωρούμαι ελκυστική;» αναρωτιέται. «Και όταν δεν θα είμαι, τι θα απογίνω επαγγελματικά; Αυτό σκέφτομαι καθημερινά»

Ζητείται νέα, εμφανίσιμη…

Μπορεί η συζήτηση να ακούγεται μακρινή για τις εργαζόμενες στην Ελλάδα, που κερδίζουν 200 ευρώ λιγότερα κατά μέσο όρο από τους άντρες συναδέλφους τους. Όμως το άγχος της ομορφιάς και της νεότητας δεν εξαντλείται στα εταιρικά στελέχη, αλλά και σε επαγγέλματα πολύ πιο ταπεινά και κακοπληρωμένα. Η εστίαση και ο τουρισμός είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα. Οι αγγελίες εργασίας του τύπου «ζητούνται εμφανίσιμες νέες…» είναι πολύ πιο σπάνιες από ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά δεν έχουν εκλείψει. Εξάλλου ό,τι δεν διατυπώνεται ρητά, συχνά εννοείται.

Καταρρίπτοντας τα στερεότυπα

Το φαινόμενο του ageism, που αποδίδεται ως ηλικιακός ρατσισμός, το στίγμα του βάρους και το προνόμιο της ομορφιάς είναι από τις πλέον επίμονες προκαταλήψεις, που δύσκολα καταρρίπτονται. Δεν μπορείς να τις απαγορεύσεις με νόμους, διατάγματα και εσωτερικούς κανονισμούς. Είναι όμως θέμα παιδείας, εργασιακής κουλτούρας και ίσων ευκαιριών.

Για να ξεπεράσουμε τις προκαταλήψεις, χρειάζεται να αναλογιστούμε εμείς οι ίδιοι συνειδητούς και υποσυνείδητους τρόπους που έχουμε μάθει να αξιολογούμε και ερμηνεύουμε το τι σημαίνει «να είσαι όμορφος», κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Χρειάζεται να αντιμετωπίζουμε τη γήρανση και τη θνητότητα, χωρίς φόβο, καταλήγει η αναλύτρια. Εύκολο να το λες, δύσκολο να το κάνεις.