John Waters: «Οι ταινίες μου είναι ένα χτύπημα ενάντια στην τυραννία του καλού γούστου»

Ο Αμερικανός συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός και καλλιτέχνης μοιάζει θετικά ζαλισμένος καθώς κάθεται στην άκρη της καρέκλας του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Provincetown και γελάει στον Peter Debruge του Variety καθώς θυμάται τις κακές κριτικές που του είχε δώσει το Variety κάποτε.

Θυμάμαι ένα από τα σχόλια του 1974 για την ταινία του «Female Trouble» και αναφωνεί:  «Η λέξη Camp είναι πολύ κομψή για να τα περιγράψει όλα αυτά» ενώ γουρλώνει τα μάτια του στη λέξη «camp».

«Κανείς δεν λέει πια αυτή τη λέξη» γελάει. «Για μένα, το ‘camp’ είναι σαν δύο ηλικιωμένοι γκέι κύριοι που μιλάνε για αμπαζούρ Tiffany σε ένα κατάστημα με αντίκες. Εμείς δεν ήμασταν ποτέ τέτοιοι. Χρησιμοποιούσαμε το ‘trash’ ή το ‘filth’, που ήταν πιο punk, για να περιγράψουμε το στυλ μας».

Αυτόγραφο πάνω στο τζιν τζάκετ / Photo: Wikimedia Commons

Η άθλια κωμωδία για ξεδιάντροπους διεστραμμένους

Ο Τζον Γουότερς θα έπαιρνε τις υποτιμήσεις και θα τις έστρεφε προς όφελός του στις αρχές της δεκαετίας του ’70, μετατρέποντας τα κακά σχόλια σε καλή διαφήμιση για τα gonzo κόλπα του. Όταν η Fine Line επανακυκλοφόρησε την πιο διαβόητη ταινία του Γουότερς, το «Pink Flamingos» του 1972, για την 25η επέτειό της, η αφίσα ανέφερε περήφανα το Variety: «Μια από τις πιο χυδαίες, ηλίθιες και αποκρουστικές ταινίες που γυρίστηκαν ποτέ».

Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, η άθλια κωμωδία για ξεδιάντροπους διεστραμμένους που ανταγωνίζονται για τον τίτλο του «πιο βρώμικου εν ζωή ανθρώπου» εντάχθηκε στο Εθνικό Μητρώο Ταινιών της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.

O 77χρονος σκηνοθέτης βλέπει τον κόσμο να προλαβαίνει το υπόγειο πνεύμα του. Αυτόν τον μήνα, το Μουσείο της Ακαδημίας ανοίγει μια αναδρομική έκθεση που καλύπτει την καριέρα του και ονομάζει τον Γουότερς «Ο Πάπας του trash» -ένας τίτλος που τον συνοδεύει καιρό τώρα. Στη συνέχεια θα πάρει το αστέρι του στο Walk of Fame του Χόλιγουντ, ανάμεσα στο αστέρι του Ray Bradbury και του Gene Autry.

Από την αρχή, η ιδέα ήταν να σοκάρει και να προσβάλει, να διαπεράσει τις όποιες αντιλήψεις αξιοπρέπειας είχε το ευρύ κοινό.

Photo: Wikimedia Commons

Η εποχή ήρθε σε αυτόν όχι αυτός στην εποχή

«Δεν έχω αλλάξει» λέει ο Γουότερς. «Είναι η κουλτούρα που έχει αλλάξει». Ή μήπως όχι; «»Το να βλέπεις τώρα το ‘Pink Flamingos’ είναι χειρότερο λόγω της πολιτικής ορθότητας» λέει. «Δεν μπορείς πια να πεις ‘χοντρός’. Δεν μπορείς να κάνεις τίποτα».

Και προσθέτει: «Αλλά δεν θέλω να αποσυρθώ. Είμαι πιο απασχολημένος από ό,τι ήμουν ποτέ σε όλη μου τη ζωή».

Ο Γουότερς ταξιδεύει για περίπου 45 ομιλίες κάθε χρόνο, συμπεριλαμβανομένων των παράξενων χριστουγεννιάτικων και πασχαλινών παραστάσεων. Διοργανώνει το John Waters Summer Camp, όπου οι θαυμαστές του έρχονται ντυμένοι ως αγαπημένοι χαρακτήρες, και κάνει φωνητική δουλειά για καρτούν της Disney και παιδικές σειρές.

Η περσόνα της Divine

Ο συγγραφέας-σκηνοθέτης έχει περάσει σχεδόν κάθε καλοκαίρι από το 1964 στην P-Town (Προβινστάουν), αλλά το πραγματικό του σπίτι είναι η Βαλτιμόρη. Αυτός και ο Μπάρι Λέβινσον είναι οι δύο πιο διάσημοι σκηνοθέτες που έχουν βγει από αυτή την πόλη, αλλά μόνο ο Γουότερς φέρει ένα λεπτό μουστάκι, το οποίο περιποιείται με μάσκαρα, Maybelline Velvet Black, κάθε πρωί. Επίσης, ο Λέβινσον δεν ζήτησε ποτέ από τον σταρ του να φάει μια φρέσκια κουράδα σκύλου, όπως έκανε ο παιδικός του φίλος Χάρις Γκλεν Μίλστεντ – γνωστός και ως Divine – στο «Ροζ Φλαμίνγκο».

«Έμαθα την κινηματογραφική βιομηχανία από το Variety» θα ξεκαθρίσει.

Σε ηλικία 14 ή 15 ετών, είχε πάρει συνδρομή (οι γονείς του Γουότερς πλήρωσαν γι’ αυτό). Καταβρόχθιζε τους πίνακες εισπράξεων και ενθουσιαζόταν με ολοσέλιδες διαφημίσεις για ταινίες των Russ Meyer και Herschell Gordon Lewis, απολαμβάνοντας τα νέα για άγνωστα έργα που κανείς άλλος δεν είχε ακούσει.

Έτσι ανακάλυψε τον Αρμάντο Μπο («ο Αργεντινός Ρας Μέγιερ») και την αισθησιακή μούσα του, την Ιζαμπέλ Σάρλι, διαβάζοντας για το «Carne» και το «Fuego» στις σελίδες του Variety. Ήταν το υπερβολικό υποκριτικό στυλ της Sarli, διασταυρωμένο με την πιο κομψή προσωπικότητα της Elizabeth Taylor στην οθόνη, που αποτέλεσε το κίνητρο για τις πρώτες ερμηνείες της Divine.

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη John Waters Divine Trash Page (@john_waters_divine_trash_page)

Φλερτ με το underground

«Αυτές οι ταινίες ήταν πολύ hip και με επηρέασαν πολύ» λέει ο Γουότερς. Το ίδιο και ο Andy Warhol και οι αδελφοί Kuchar, οι underground ταινίες των οποίων ενέπνευσαν τον μακρυμάλλη, τότε, επαναστάτη να μαζέψει τους φίλους του – τον Mink Stole, τον Steve Yeager και την «Egg Lady» Edith Massey – και να τους αναγκάσει να κάνουν τρελά πράγματα στην κάμερα.

«Όπως κάθε παιδί που κάνει την πρώτη του ταινία» γελάει. «Τώρα την κάνουν με το κινητό τους τηλέφωνο. Εγώ έπρεπε να την κάνω με μια από εκείνες τις τεράστιες, βαριές κάμερες με τα αυτιά του Μίκυ Μάους που χρησιμοποιούσαν τότε για να γυρίζουν τις ειδήσεις. Η ηθοποιία είναι τσιριχτή και δυνατή επειδή είχαμε τόσο κακό ηχητικό εξοπλισμό και ήθελα απλώς να βεβαιωθώ ότι οι άνθρωποι άκουγαν τους διαλόγους μου».

Από την αρχή, η ιδέα ήταν να σοκάρει και να προσβάλει, να διαπεράσει τις όποιες αντιλήψεις αξιοπρέπειας είχε το ευρύ κοινό. «Στη Βαλτιμόρη, είχαμε μια επιτροπή λογοκρισίας που ήταν διεθνώς διάσημη, την οποία διοικούσε η Μαίρη Αβάρα. Ήταν ένας σπουδαίος εκπρόσωπος Τύπου για μένα, χωρίς να το καταλαβαίνω» λέει. Σε σύγκριση με εκείνη, η υποβολή των ταινιών του στην MPAA (Ένωση Εταιρειών Κινηματογράφου της Αμερικής) ήταν παιχνιδάκι. «Δεν τσακώθηκα μαζί τους, ποτέ. Εκτός από το όνομα του «Pecker», το οποίο κέρδισα, και το «A Dirty Shame», το οποίο έχασα».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη John Waters Divine Trash Page (@john_waters_divine_trash_page)

Τσακωμένος με το άνευρο

Ο εξοργισμένος σκηνοθέτης ρώτησε την υπεύθυνη της MPAA, την Τζόαν Γκρέιβς, τι ακριβώς έπρεπε να κόψει από το «A Dirty Shame» και εκείνη του είπε: «Σταματήσαμε να κρατάμε σημειώσεις». Στο τέλος, έφτιαξε μια «ουδέτερη» περικοπή, που αποτελούνταν αποκλειστικά από τις αθώες υποκατάστατες ατάκες που είχε υποχρεωθεί να γυρίσει για την αεροπορική έκδοση. «Είναι η τέλεια ταινία» λέει «αν κάνεις πάρτι γενεθλίων σε παιδιά και θέλεις να τους δείξεις μια ταινία για τους εθισμένους στο σεξ».

Η καθολική μητέρα του Γουότερς και ο συντηρητικός πατέρας του μπορεί να μην συμμερίζονταν την αίσθηση του χιούμορ του, αλλά υποστήριζαν το έργο του. Ο Γουότερς αναπαρήγαγε τη δολοφονία Κένεντι για το «Eat Your Makeup» του 1968, μια από τις πρώτες του μικρού μήκους ταινίες, και γύρισε το «Lady Divine’s Cavalcade of Perversions» στο γκαζόν των γονιών του για το σοκαριστικό «Multiple Maniacs» του 1970.

«Ήμουν τόσο αποφασισμένος να το κάνω αυτό» λέει. «Τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν; Με τον ίδιο τρόπο που δεν με ρώτησαν ποτέ αν ήμουν γκέι. Πάντα πίστευαν ότι η απάντηση θα μπορούσε να είναι χειρότερη».

«Εδώ είναι το θέμα: Όλα τα πράγματα που κορόιδευα ήταν πράγματα που είχα ως είδωλο. Δεν κορόιδευα πράγματα που μισούσα, όπως οι ρομαντικές κωμωδίες».

Η έγκριση του μπαμπά και της μαμάς

Οι γονείς του μπορεί να χρηματοδότησαν το «Ροζ φλαμίνγκο», αλλά αρνήθηκαν να το δουν όταν τελείωσε. Χρόνια αργότερα, αφού είδε το «A Dirty Shame» (η τελευταία ταινία του Waters, αλλά ελπίζουμε όχι η τελευταία του), ο πατέρας του του είπε: «Ήταν αστείο. Ελπίζω όμως να μην το ξαναδώ ποτέ».

Αλλά ο Γουότερς δεν αναζητούσε την έγκριση της μαμάς και του μπαμπά του. Κάθε άλλο. «Προσπαθούσαμε απλώς να κάνουμε τους φίλους μας να γελάσουν» λέει. «Η ιδέα ήταν να κοροϊδεύεις πρώτα τον εαυτό σου και μετά ίσως μπορείς να κοροϊδέψεις τους άλλους. Και οι κανόνες – κοροϊδεύαμε τους κανόνες. Στο ‘Multiple Maniacs’, ήταν οι κανόνες των χίπις. Κάναμε μια βίαιη ταινία στο ύψος της ειρήνης και της αγάπης».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη John Waters Divine Trash Page (@john_waters_divine_trash_page)

Τίποτα δεν ενοχλεί τον Γουότερς όσο το να του λένε οι άλλοι τι είναι σωστό

«Κοιτάζω πίσω στη δουλειά μου και ήταν σχεδόν μια πολιτική πράξη, ένα χτύπημα ενάντια στην τυραννία του καλού γούστου. Πάντα λέω ότι δεν θα μπορούσα να το είχα κάνει αυτό αν οι γονείς μου δεν μου είχαν διδάξει αυτούς τους κανόνες».

Η μαμά και ο μπαμπάς πήγαιναν τον Γουότερς σε ταινίες της Disney. Αργότερα, αυτός και η Divine έριχναν LSD στο αναψυκτικό τους και παρακολουθούσαν ταινίες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. «Εδώ είναι το θέμα: Όλα τα πράγματα που κορόιδευα ήταν πράγματα που είχα ως είδωλο. Δεν κορόιδευα πράγματα που μισούσα, όπως οι ρομαντικές κωμωδίες».

Στη δεκαετία του ’70, ο Γουότερς έπεισε τον ιερέα μιας τοπικής εκκλησίας να προβάλει τις X-rated ταινίες του. Και οι άνθρωποι που έρχονταν δεν ήταν μέρος της αντικουλτούρας, λέει, αλλά εκείνοι που επαναστατούσαν ενάντια στους κανόνες της αντικουλτούρας. «Ήταν θυμωμένοι άνθρωποι που δεν ταίριαζαν ούτε στη δική τους μειονότητα. Την πρώτη φορά που πήγα σε ένα γκέι μπαρ, σκέφτηκα: «Μπορεί να είμαι αδερφή, αλλά δεν είμαι αυτό. Αυτό είναι τόσο τετράγωνο». Ήταν λοιπόν γκέι που δεν ταίριαζαν με τους γκέι, χίπις που δεν ταίριαζαν με τους χίπις. Οι μηχανόβιοι πάντα με συμπαθούσαν. Σήμερα θα ήταν οι Proud Boys».

Ο Τζον Τραβόλτα ως drag

Τελικά, ο Γουότερς έπεισε τον Bob Shaye, ιδρυτή της New Line, να διανέμει τις ταινίες του. Ο σκηνοθέτης του έδειξε το «Multiple Maniacs» και ο Shaye είπε: «Ελάτε ξανά όταν θα έχετε κάτι πιο γυαλισμένο».

«Αν μπορείτε να φανταστείτε, αυτό ήταν τα «Ροζ φλαμίνγκος»» δηλώνει σαρκαστικά ο Γουότερς, ο οποίος πιστώνει στον Shaye ότι βρήκε ένα ευρύτερο κοινό για την outsider ευαισθησία του.

«Τσακώθηκα μαζί του, αλλά τον αγαπώ» λέει ο Γουότερς. Ο Shaye ήταν αυτός που υποστήριξε το «Hairspray», τη μοναδική ταινία του Γουότερς που χαρακτηρίζεται ως κατάλληλη, και αυτή που έγινε η πιο κερδοφόρα ταινία του, δημιουργώντας ένα μιούζικαλ στο Μπρόντγουεϊ και ένα ριμέικ σε μεγάλο στούντιο, στο οποίο ο Τζον Τραβόλτα εμφανίστηκε ντυμένος drag.

«Η RuPaul έχει κάνει σπουδαία δουλειά. Έχει κάνει το drag αποδεκτό για τη μέση Αμερική. Δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω»

Photo: Wikimedia Commons

Τι μπορεί να κάνει η επόμενη γενιά για να σοκάρει τον κόσμο;

Ο Γουότερς δέχεται συχνά αυτή την ερώτηση. «Το όλο θέμα των τρανς/μη δυαδικών» λέει «σπάει τα νεύρα όλων, αριστερά και δεξιά. Τώρα έχουν βρει έναν νέο τρόπο να κάνουν και τις δύο πλευρές νευρικές».

Και φυσικά, ο Γουότερς ήταν εκεί, ανοίγοντας το δρόμο, με την Divine: «Ήθελε να παίξει τα πάντα» λέει ο Γουότερς. «Και οι φορές που πήρε σπουδαίες κριτικές ήταν όταν πήγαινε κόντρα στον τύπο, κάτι που συμβαίνει πάντα. Αυτό λέγεται «υποκριτική»».

Και προσθέτει: «Νομίζω ότι ένας άνδρας ή μια γυναίκα ή ένας τρανς πρέπει να μπορεί να υποδυθεί οποιοδήποτε φύλο, ένα ζώο, ένα δέντρο, ό,τι θέλει».

Όταν λέει τέτοια πράγματα, είναι ξεκάθαρο ότι ο Γουότερς δεν έχει χάσει την ψυχραιμία του. Όπως το βλέπει ο ίδιος «η αιχμή ήταν πάντα: Πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε για να είμαστε αστείοι; Ο Λένι Μπρους το ξεκίνησε αυτό, ή ο Νταγκ Κλαρκ και οι Hot Nuts. Ο Λένι Μπρους πήγε φυλακή επειδή είπε «γαμώτο», και τώρα το «γαμώτο» είναι στην τηλεόραση».

Ο Γουότερς θεωρεί τον εαυτό του παραβάτη ίσων ευκαιριών. Σε ό,τι τον αφορά, η ιστορία φαίνεται να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ακόμη και με τους συντηρητικούς να προσπαθούν να περιορίσουν το τράβελινγκ σε ορισμένες πολιτείες.

«Η RuPaul έχει κάνει σπουδαία δουλειά. Έχει κάνει το drag αποδεκτό για τη μέση Αμερική. Δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω» καταλήγει.

*Με στοιχεία από variety.com