Γουίλιαμ Φρίντκιν: «Έχω μια σχέση αγάπης-μίσους με τις ταινίες μου»

«Αγαπώ την εμπειρία της δημιουργίας ταινιών» δήλωσε ο Γουίλιαμ Φρίντκιν στους Times το 1989. «Λατρεύω τη λάσπη. Λατρεύω το χώμα. Λατρεύω όλες τις ενοχλήσεις. Γι’ αυτό το κάνεις. Αν το κάνεις επειδή θέλεις να γίνεις ο Μεγάλος Αμερικανός κινηματογραφιστής, είναι πιθανό να βιώσεις την απογοήτευση. Εγώ δεν έχω βιώσει ποτέ απογοήτευση σε καμία από τις ταινίες μου, γιατί όλες έχουν μεγάλες αναμνήσεις για μένα, ακόμα και κάποιες από αυτές που πήγαν λιγότερο καλά από άλλες».

Ο Φρίντκιν ξεκίνησε την καριέρα του στο χώρο της ψυχαγωγίας τη δεκαετία του 1950 στο ταχυδρομείο του τηλεοπτικού σταθμού WGN του Σικάγο, όπου ανέβηκε ταχύτατα τα σκαλιά της ιεραρχίας. Κατά τη διάρκεια των πρώτων οκτώ ετών στην τηλεόραση, ο Φρίντκιν σκηνοθέτησε περίπου 2.000 ζωντανές εκπομπές.

Photo: YouTube

«Με γοητεύει η εγκληματική συμπεριφορά»

Ήταν επίσης γνωστός για τα ντοκιμαντέρ του, συμπεριλαμβανομένης της τηλεοπτικής ταινίας του 1962 «The People vs. Paul Crump», η οποία παρουσίαζε έναν θανατοποινίτη που ο Φρίντκιν υποπτευόταν ότι μπορεί να ήταν αθώος.

Ο σκηνοθέτης έκανε, τελικά, το μπαμ στη μεγάλη οθόνη στα τέλη της δεκαετίας του ’60. Ακολούθησε την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, «Good Times», με πρωταγωνιστές τους Σόνι και Σερ, με έργα όπως η κωμωδία «The Night They Raided Minsky’s» και το πρωτοποριακό δράμα «The Boys in the Band», προσαρμοσμένο από την πολύκροτη θεατρική παραγωγή του Mart Crowley.

Όμως δεν έλαβε οσκαρική αναγνώριση μέχρι το «Ο άνθρωπος από τη Γαλλία» (The French Connection) του 1971, το οποίο περιείχε σκανδαλώδη εγκλήματα, ένα ζευγάρι σκληροτράχηλων φίλων αστυνομικών και μια διάσημη καταδίωξη στους σκληρούς δρόμους της Νέας Υόρκης.

«Με γοητεύει η εγκληματική συμπεριφορά» δήλωσε ο Φρίντκιν σε συνέντευξή του το 1985.

Σκηνοθέτης-εγκληματολόγος

«Ανακαλύπτοντας τι είναι αυτό που ωθεί κάποιους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα όρια. Κάποιοι σκηνοθέτες τηλεφωνούν στους ατζέντηδες τους για να μάθουν τα κουτσομπολιά -εγώ, τηλεφωνώ σε φίλους μου στις αστυνομικές αρχές για να βρω την αλήθεια πίσω από τα εγκλήματα».

Ο Φρίντκιν πέθανε τη Δευτέρα 7 Αυγούστου του 2023, στο Λος Άντζελες, όπως επιβεβαίωσε η γυναίκα του, Σέρι Λάνσινγκ, στους Los Angeles Times. Είπε ότι ο Φρίντκιν πέθανε στο σπίτι του από καρδιακή ανεπάρκεια και πνευμονία. Ήταν 87 ετών.

Εμπνευσμένος κινηματογραφιστής, ο Φρίντκιν ήταν γνωστός για το ότι κρατούσε το κοινό γαντζωμένο στην άκρη του καθίσματος με κλασικές ταινίες τρόμου που προκαλούσαν αυτόματες κραυγές, καθώς και για τα γρήγορης δράσης αστυνομικά δράματα όπως το θρυλικό «Ο άνθρωπος από τη Γαλλία».

Η ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούσαν οι Τζιν Χάκμαν και Ρόι Σάιντερ, απέσπασε πέντε Όσκαρ το 1972 – μεταξύ των οποίων τα βραβεία ερμηνείας και σκηνοθεσίας για τους Χάκμαν και Φρίντκιν, αντίστοιχα, καθώς και για την καλύτερη ταινία.

Photo: YouTube

Και μετά ήρθε ο «Εξορκιστής»

Ο «Εξορκιστής», ο οποίος έκανε εισπράξεις σχεδόν 200 εκατομμυρίων δολαρίων το 1973 και απέσπασε 10 υποψηφιότητες για Όσκαρ, συμπεριλαμβανομένου ενός ακόμη υποψηφίου σκηνοθεσίας για τον Φρίντκιν, έχει μείνει στην ποπ κουλτούρα ως μέγα σημείο αναφοράς.

Κατέληξε να κερδίσει δύο Όσκαρ, τελικά, ενώ εξακολουθεί να διατηρεί μια σημαντική λατρεία μέχρι σήμερα, ενθαρρύνοντας spin-offs, συνέχειες και μια επερχόμενη τριλογία επανεκκίνησης.

Παρά τις επιτυχίες του, ο Φρίντκιν – ο οποίος αντιμετώπιζε προβλήματα με την καρδιά του για αρκετό καιρό πριν από το θάνατό του – δεν είχε ποτέ στόχο να γίνει ένας από τους μεγάλους. Νοιαζόταν για την ουσία.

«Το πρώτο πράγμα που αναζητώ σε έναν ηθοποιό είναι η εξυπνάδα. Δεν με νοιάζει πραγματικά τι έχουν κάνει ή δεν έχουν κάνει στο παρελθόν, αρκεί να είναι σωματικά κατάλληλοι για τον ρόλο, ή να μπορούν να γίνουν κατάλληλοι, και να έχουν την ευφυΐα να εντρυφήσουν και να ανακαλύψουν ποιος είναι ο χαρακτήρας» θα πει.

Δείτε το βίντεο 

«Ήταν αναμφίβολα μια ιδιοφυΐα»

Εκτός από τα βραβεία της Ακαδημίας, ο «Εξορκιστής» απέσπασε επίσης τρεις Χρυσές Σφαίρες, μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας.

Ο Φρίντκιν θα είχε άλλη μια καρποφόρα σεζόν βραβείων δύο χρόνια αργότερα με τον «Εξορκιστή», που έγραψε ιστορία ως η πρώτη ταινία τρόμου που απέσπασε υποψηφιότητα για Όσκαρ καλύτερης ταινίας και κάποτε κατείχε τον τίτλο της ταινίας με τα υψηλότερα έσοδα όλων των εποχών.

«Στο πλατό, ήξερε τι ήθελε, θα έκανε τα πάντα για να το πετύχει και ήταν σε θέση να το αφήσει να περάσει αν έβλεπε κάτι καλύτερο να συμβαίνει» δήλωσε σε δήλωσή της η πρωταγωνίστρια του «Εξορκιστή», η Έλεν Μπέρστιν. «Ήταν αναμφίβολα μια ιδιοφυΐα».

Ο Γουίλιαμ Πίτερ Μπλάτι, ο οποίος έγραψε το σενάριο για το blockbuster, καθώς και το μυθιστόρημα στο οποίο βασίστηκε, επαίνεσε τον Φρίντκιν σε συνέντευξή του το 1974 για τον χειρισμό της ιστορίας, λέγοντας ότι «δεν είχε δουλέψει ποτέ με πιο ευσυνείδητο σκηνοθέτη». Και ο Τζέισον Μίλερ, ο οποίος υποδύθηκε τον άτυχο ιερέα που εκτελεί τον εξορκισμό, αναγνωρίζει στον σκηνοθέτη ότι του έδωσε το έναυσμα για την καριέρα του, προσφέροντας την ευκαιρία για έναν άγνωστο ηθοποιό.

«Οι οκτώ μήνες που δούλεψα με τον Μπίλι ήταν ίσως η πιο παραγωγική περίοδος της ζωής μου», δήλωσε ο Μίλερ. «Σέβεται τους ηθοποιούς. Τους δίνει την ελευθερία να χτίσουν έναν χαρακτήρα. Πολλοί σκηνοθέτες λένε: ‘Πήγαινε εδώ, κοίταξε το γρασίδι και πες την ατάκα’. Ο Γουίλιαμ σε αφήνει να δημιουργήσεις».

Photo: YouTube

«Δεν κράτησε ποτέ το ταλέντο του για τον εαυτό του»

«Όταν πρόκειται για σκηνοθετική επιρροή, ο Μπίλι ήταν ένας τιτάνας – τόσο στην οθόνη όσο και πίσω από τη σκηνή» ανέφερε σε δήλωσή της η πρόεδρος της Ένωσης Σκηνοθετών Αμερικής, Λέσλι Λίνκα Γκλάτερ, προσθέτοντας ότι ο Φρίντκιν «δεν κράτησε ποτέ το ταλέντο του για τον εαυτό του».

Υπηρέτησε αρκετές θητείες στο Εθνικό Συμβούλιο της συντεχνίας και εργάστηκε εθελοντικά όλα αυτά τα χρόνια σε μυριάδες σεμινάρια, πάνελ και εκδηλώσεις της DGA.

Ο Φρίντκιν συνέχισε να ακολουθεί το πάθος του για το έγκλημα και τους βασανισμένους χαρακτήρες αργότερα στην καριέρα του με έργα όπως το θρίλερ «Ο άνθρωπος από το Λος Άντζελες» του 1985, με πρωταγωνιστές τους Γουίλιαμ Πίτερσεν και Γουίλεμ Νταφόε. Σε όλες τις ταινίες του, ο Φρίντκιν ήταν διαβόητος για το εστιασμένο, συχνά σκοτεινό σκηνοθετικό του όραμα – το οποίο μερικές φορές οδηγούσε σε διαφωνίες στα γυρίσματα με μέλη του καστ, όπως ο Νταφόε.

«Ενοχλούμαι όταν σου λένε να είσαι επιθετικός ή σαδιστής, ενώ ο χαρακτήρας δεν απαιτείται πάντα να είναι» δήλωσε ο ηθοποιός το 1985, αναφερόμενος στην εμπειρία του να δουλεύει με τον Φρίντκιν. «Πρότεινα ένα πιο ελαφρύ άγγιγμα και ο Γουίλιαμ είπε: «Είναι ακατάλληλο». Και καθώς παρακολουθούσα την ταινία, υπήρχαν στιγμές που πίστευα ότι ήταν πιο έντονο από ό,τι είχα σκοπό να το παίξω, και αυτό με αηδίασε κάπως».

Άνθρωποι που ζουν στα όρια

Οι συγκρουσιακοί χαρακτήρες ήταν αυτοί που ο Φρίντκιν ξεκαθάρισε ότι του άρεσαν περισσότερο. Ο σκηνοθέτης συχνά απαντούσε σε ερωτήσεις σχετικά με τη φαινομενική του προτίμηση στις σκοτεινές και διεφθαρμένες προσωπικότητες.

«Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι που ζουν χωρίς εναλλακτικές λύσεις, που βρίσκονται με την πλάτη στον τοίχο» είπε ο Φρίντκιν. «Αυτό που ενώνει όλες τις ταινίες μου είναι ότι όλες περιλαμβάνουν ανθρώπους που ζουν στα όρια πολύ έντονων καταστάσεων που τους αναγκάζουν σε παράλογη συμπεριφορά και σε ένα είδος αντίδρασης της τελευταίας ευκαιρίας στη ζωή. Υποθέτω ότι αυτό συμβαίνει επειδή βρίσκω πολύ συχνά αυτή την κατάσταση στην προσωπική μου ζωή».

Το 1991, ο Φρίντκιν παντρεύτηκε τη Λάνσινγκ, την πρώτη γυναίκα που διετέλεσε επικεφαλής μεγάλου στούντιο του Χόλιγουντ. Θα παρέμεναν μαζί για 32 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του. Προηγουμένως ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Ζαν Μορό από το 1977 έως το 1979, την ηθοποιό Λέσλι-Αν Ντάουν από το 1982 έως το 1985 και την παρουσιάστρια ειδήσεων Κέλι Λανγκ από το 1987 έως το 1990.

Ο Φρίντκιν συνέχισε να εξερευνά ηθικά διλήμματα και υπερφυσικά φαινόμενα με έργα όπως το «Μικρόβιο του φόβου», το «Killer Joe» και μια άλλη ταινία με επίκεντρο τον εξορκιστή, το «The Devil and Father Amorth». Επέστρεψε επίσης στις ρίζες του στην τηλεόραση, κερδίζοντας μια υποψηφιότητα για σκηνοθεσία Emmy για τη διασκευή του «Οι 12 ένορκοι» το 1997.

Photo: Wikimedia Commons

Η τελευταία του ταινία

Η τελευταία ταινία του Φρίντκιν – «The Caine Mutiny Court-Martial», με πρωταγωνιστές τους Κίφερ Σάδερλαντ, Τζέισον Κλαρκ, Τζέικ Λέισι, Μόνικα Ρέιμουντ και Λανς Ρέντικ – αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας το 2023.

«Το να δουλέψω με τον Γουίλιαμ Φρίντκιν ήταν μια από τις μεγαλύτερες τιμές της καριέρας μου» δήλωσε ο Σάδερλαντ τη Δευτέρα σε δήλωσή του. «Τα συλλυπητήριά μου στη Σέρι και την οικογένειά του».

Μετά από μεγάλη επιτυχία στην οθόνη, ο σκηνοθέτης έστρεψε τελικά το ταλέντο του στη σκηνή, καθοδηγώντας πολλές όπερες, όπως το «Wozzeck», το «Κάστρο του Δούκα Κυανοπώγωνα», την «Αριάδνη στη Νάξο» και τη «Σαλώμη» του Ρίχαρντ Στράους.

Ο Φρίντκιν γεννήθηκε στο Σικάγο στις 29 Αυγούστου 1935 και μεγάλωσε σε μια ζεστή οικογένεια. Η μητέρα του ήταν νοσοκόμα και ο πατέρας του εμπορικός ναυτικός και ημιεπαγγελματίας παίκτης του μπέιζμπολ. Αν και ήταν αστέρι του μπάσκετ στο λύκειο, αντί γι’ αυτό στράφηκε προς την ψυχαγωγία, δουλεύοντας στο WGN-TV, τελικά ως σκηνοθέτης.

Μετακόμισε στο Χόλιγουντ το 1965, αφού κέρδισε ένα βραβείο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Φρανσίσκο και σκηνοθέτησε ένα από τα τελευταία επεισόδια του «The Alfred Hitchcock Hour»». Ο Χίτσκοκ λέγεται ότι τον επέπληξε επειδή δεν φορούσε γραβάτα στη δουλειά.

«Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο θα έπρεπε να είμαι σκηνοθέτης» δήλωσε ο Φρίντκιν στους Times το 2012. «Δεν σπούδασα ποτέ κινηματογράφο, δεν πήγα ποτέ στο κολέγιο. Απλώς ασχολήθηκα με τον κινηματογράφο επειδή εκείνη την εποχή τα δικά μου ενδιαφέροντα συνέπιπταν με εκείνα του κοινού και ήμουν νέος. Κατάφερα να αντέξω χάρη σε ίσα μέρη φιλοδοξίας, τύχης και της χάρης του Θεού».

Ο Φρίντκιν αφήνει πίσω του την Λάνσινγκ και τους δύο γιους τους, τον Σέντρικ και τον Τζάκσον.