Η εικόνα του AIDS στην Ελλάδα του 2000

Το AIDS, όπως παραδέχονται όλοι σήμερα, είναι μια ασθένεια που δυνητικά πλήττει
όλους τους ανθρώπους. Παλαιότερα, επικρατούσε η άποψη ότι η νόσος αφορά μόνο
σε περιθωριακές πληθυσμιακές ομάδες «υψηλού κινδύνου». Σήμερα, αυτό έχει καταρριφθεί από την επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση ότι για τη μετάδοση του ιού απαιτούνται συμπεριφορές υψηλού κινδύνου. Το AIDS αφορά σε όλους. Καμία κοινωνία δε μένει ανέγγιχτη, κανένα κοινωνικό σύνολο ανεπηρέαστο. Δεν είναι προσωρινό φαινόμενο και δεν πρόκειται να εξαφανιστεί εύκολα. Είναι μία τρομακτική και συνεχιζόμενη τραγωδία, της οποίας κορύφωση αποτελεί ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός παιδιών με AIDS. Οι νεότερες εξελίξεις στον τομέα των χορηγούμενων φαρμάκων και των θεραπευτικών σχημάτων έχουν καταφέρει ώστε το AIDS να θεωρείται μία χρόνια ασθένεια και όχι ο δρόμος προς ένα σύντομο θάνατο.

Με αυτές τις λέξεις, επιλέγει να περιγράψει την εικόνα του AIDS το 2000 η Μαρία
Καρά, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και

διευθύντρια του Εργαστηρίου Παθολογικής Ανατομικής του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.

Μέχρι σήμερα και μέχρι το τέλος του 1999, 54.000.000 άνθρωποι έχουν μολυνθεί
από το AIDS σε όλο τον κόσμο. Από αυτούς, τα 18.000.000 έχουν ήδη πεθάνει. Μέσα
στο 1999 αναφέρθηκαν 5,5 εκατομμύρια νέα κρούσματα, από τα οποία, τα 4 εκατομμύρια ήταν στην Αφρική. Στη συνομιλία μας μαζί της, η κ. Καρά τόνισε ότι το επιδημιολογικό προφίλ της ασθένειας σήμερα καθορίζεται κύρια από τον αριθμό των φορέων της νόσου και όχι από τον αριθμό των κρουσμάτων. Οι φορείς είναι άτομα που έχουν προσβληθεί από τον ιό, χωρίς να έχουν εκδηλώσει συμπτώματα της λοίμωξης, ενώ τα κρούσματα αφορούν σε περιπτώσεις που η νόσος του AIDS έχει προκαλέσει κλινκά συμπτώματα.

Σήμερα, στη χώρα μας τα κρούσματα παρουσιάζουν σαφείς τάσεις μείωσης σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό οφείλεται στην έγκαιρη ανίχνευση των φορέων, λόγω της εγρήγορσης για τη νόσο, και στην άμεση λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής, ώστε να μην εκδηλωθούν συμπτώματα. Όσον αφορά

στους φορείς, η διαχρονική τάση και στη χώρα μας είναι αυξητική και στα δύο
φύλα και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με μια μεγαλύτερη προτίμηση όμως στους
άνδρες. Οι άνδρες, λόγω της ανάπτυξης προτύπων συμπεριφοράς με περισσότερους
σεξουαλικούς συντρόφους αλλά και εξαιτίας του ότι φέρουν μεγαλύτερο μερίδιο
της ευθύνης για την ασφάλεια της σεξουαλικής επαφής, προσβάλλονται περισσότερο, ανεξάρτητα από το αν έχουν ομοφυλοφιλικές ή αμφιφυλοφιλικές προτιμήσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του κ. Α.Χατζάκη, καθηγητή της Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η χώρα μας για το 1998 καταλαμβάνει την 3η θέση, αναλογικά με το πληθυσμό της, στην κατηγορία της μετάδοσης της νόσου σε ομοφυλόφιλους/αμφιφυλόφιλους άνδρες. Εάν μάλιστα συνεκτιμηθεί ότι τα στοιχεία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας, που καταλαμβάνουν την πρώτη και τη δεύτερη θέση αντίστοιχα, είναι σχεδόν πλήρη, ενώ στη χώρα μας υπάρχει υποεκτίμηση κατά 50%, αντιλαμβάνεται κανείς το μέγεθος του προβλήματος. Με βάση αυτά τα δεδομένα και τις τάσεις που παρουσιάζονται στην επιδημιολογία της νόσου παγκοσμίως, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας αφιερώνει την Παγκόσμια Ημέρα για το AIDS, που γιορτάζεται την 1η Δεκεμβρίου, στους άνδρες και τη στάση τους απέναντι στη νόσο, ανεξάρτητα από τις σεξουαλικές προτιμήσεις τους.

Ο κυριότερος τρόπος μετάδοσης της νόσου ακόμα και σήμερα παραμένει η σεξουαλική επαφή, τόσο μέσω της ομοφυλόφιλης όσο και μέσω της ετεροφυλόφιλης σεξουαλικής πράξης. Οι σύγχρονες τεχνικές που έχουν

χρησιμοποιηθεί στην ανίχνευση του ιού στα προϊόντα του αίματος, καθώς και η
χρησιμοποίηση αποστειρωμένων υλικών μιας χρήσεως από τους χρήστες ενδοφλεβίων
ναρκωτικών, έχουν περιορίσει κατά πολύ αυτούς τους τρόπους μετάδοσης. Όσον αφορά στα παιδιά που μολύνονται από τη μητέρα τους κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής, σήμερα σε όλες τις εγκύους γίνονται έλεγχοι για τη νόσο, ώστε να έχουμε έγκαιρη διάγνωση του προβλήματος και να ξεκινήσει η κατάλληλη θεραπεία.

Το μεγάλο ερώτημα που δημιουργείται είναι αν το επιδημιολογικό προφίλ της νόσου, όπως περιγράφεται σήμερα από τους ειδικούς, υπογραμμίζει την ανάγκη για λήψη περισσότερων μέτρων στον τομέα της πρόληψης από την πλευρά της πολιτείας. Σύμφωνα πάντα με την κ. Καρά, η υποδομή των μέτρων πρόληψης στη χώρα μας είναι ακόμα ελλιπής. Ο ανεπαρκής συντονισμός και οι αποσπασματικές προσπάθειες των κρατικών φορέων έχουν "μείνει στον αέρα". Προσπάθειες που είχαν γίνει και σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη για την προώθηση

εκπαιδευτικού υλικού σχετικού με τη νόσο έμειναν χωρίς συνέχεια. Τα μηνύματα
που πρέπει να περάσει η ενημέρωση για το AIDS δεν είναι καθόλου πολύπλοκα. Η
ενημέρωση και η εκπαίδευση με στόχο την πρόληψη είναι μία αμφίδρομη διαδικασία.
Μπορεί να παρέχεται από τους ειδικούς (σχολεία, συμβουλευτικοί σταθμοί, ειδικοί
φορείς), αλλά απαιτεί και τη συμμετοχή του καθενός από εμάς. Ο ρόλος των γονέων
στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην περίπτωση του
AIDS. Η σωστή ενημέρωση των παιδιών από μικρή ηλικία αναπαράγεται με τον πιο
κατάλληλο τρόπο στους αυριανούς νέους. Τα μηνύματα υγείας βρίσκουν γόνιμο έδαφος στα παιδιά, όταν αυτά διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους και δεν έχουν ακόμα αποκτήσει σταθερές συνήθειες και συμπεριφορές. Η Ελλάδα στερείται των δομών που θα μπορούσαν να ευνοήσουν τέτοια προγράμματα πρόληψης, παρ΄ όλα τα θετικά βήματα που γίνονται προς όλες τις κατευθύνσεις.

Πέρα από την πρόληψη, εστία προβληματισμού αποτελεί και η ποιότητα της περίθαλψης που απολαμβάνουν οι ασθενείς με AIDS στη χώρα μας. Η κ. Καρά τονίζει ότι το επιστημονικό προσωπικό της Ελλάδας είναι αρκετά καταρτισμένο και η παροχή ιατρικής υποστήριξης βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο. Ευτυχώς, οι σύγχρονες θεραπείες επιμηκύνουν την επιβίωση των ασθενών με AIDS και τοποθετούν το κέντρο βάρους της περίθαλψής τους στις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Οι ελλείψεις που παρατηρούνται αφορούν κυρίως στις δυνατότητες περίθαλψης των ασθενών στο σπίτι, ειδικά όσοι από αυτούς είναι οικονομικά ασθενέστεροι. Το πλέγμα των κοινωνικών λειτουργών, των συμβουλευτικών ομάδων ή των φορέων αλλά και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, που πρέπει να αναπτυχθεί για τη στήριξη των ασθενών με AIDS, στη χώρα μας απλά υπολειτουργεί.

Ταυτόχρονα, οι Έλληνες ασθενείς αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα με τη χορήγηση των φαρμάκων από τα ασφαλιστικά τους ταμεία. Η Ελλάδα είναι από τις χώρες που χορηγούν όλα τα φάρμακα για την αντιμετώπιση της νόσου δωρεάν, μέσω των ασφαλιστικών φορέων των ασθενών. Το κόστος της αντιμετώπισης της νόσου είναι μεγάλο και πολλές φορές γραφειοκρατικές καθυστερήσεις αναγκάζουν τους ασθενείς να πληρώνουν στην αρχή ένα μέρος της θεραπείας από τα δικά τους έσοδα, μέχρι ο γραφειοκρατικός μηχανισμός να μπορέσει να τους επιστρέψει τα χρήματά τους.

Η νότα ελπίδας που έρχεται από τις διεθνείς έρευνες αφορά σαφώς στην ανάπτυξη ενός εμβολίου. Πέρα από τις αναπτυγμένες υγειονομικά χώρες, η διασπορά του AIDS είναι πολύ μεγαλύτερη και αφορά πολύ περισσότερο στις χώρες της Αφρικής κάτω από τη Σαχάρα, καθώς και σε άλλες υπανάπτυκτες περιοχές. Η οικονομική κατάσταση τέτοιων χωρών αλλά και η διαφαινόμενη αποσάρθρωση του κοινωνικού τους ιστού από το AIDS υπογραμμίζουν την ανάγκη για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου.
Τα νέα από το μέτωπο της ανάπτυξης ενός εμβολίου είναι ενθαρρυντικά και δίνουν
ελπίδες για τη μελλοντική εκρίζωση της επιδημίας του αιώνα.

Επιδημιολογικά στοιχεία

Στο πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους στην Ελλάδα, βάσει των στατιστικών στοιχείων του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, παρατηρήθηκε αύξηση των μολύνσεων στους ετεροφυλόφιλους, γεγονός που οφείλεται κυρίως στις γυναίκες που μολύνθηκαν από το σύντροφό τους. Ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων του AIDS που δηλώθηκαν στην Ελλάδα μέχρι τις 30 Ιουνίου 2000 ανέρχεται σε 2.107, ενώ αυτός των ΗΙV+ ατόμων (συμπεριλαμβανομένων των κρουσμάτων του AIDS) το ίδιο διάστημα φτάνει τους πέντε χιλιάδες διακόσιους δεκαεπτά.

Πάντως, με βάση τα στοιχεία που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα το ΚΕΕΛ, από το 1997 έως και το 1999 μειώθηκαν κατά 32% τα κρούσματα στις ομάδες των ομοφυλόφιλων και των αμφιφυλόφιλων ανδρών. Το 87% των οροθετικών είναι άνδρες και το 13% γυναίκες. Στο σύνολο των 2.107 κρουσμάτων του AIDS, αναφέρθηκαν 1.223 (58%) θάνατοι. Το εξάμηνο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2000 δηλώθηκαν 84 νέα κρούσματα (έφηβοι/ενήλικοι), εκ των οποίων το 77% είναι άνδρες και το 23% γυναίκες. Ο συνολικός αριθμός των δηλωμένων παιδικών κρουσμάτων του AIDS στη χώρα μας παραμένει χαμηλός. Στο σύνολο των 32 παιδιών που έχουν δηλωθεί, το 59% έχει μολυνθεί από τη μητέρα τους.

Τα συμπεράσματα που πρέπει να εξαχθούν από τη μελέτη των παραπάνω στατιστικών
αποτελεσμάτων πρέπει να διατυπωθούν με ιδιαίτερη προσοχή και να συνεκτιμήσουν
τα παρακάτω:

Η μείωση του αριθμού των νέων κρουσμάτων και των θανάτων από AIDS οφείλεται
στα καινούρια ισχυρά φάρμακα κατά του ιού.

Η μείωση του αριθμού των κρουσμάτων δεν σημαίνει ότι ο αριθμός των μολύνσεων
μειώνεται.

Τα στοιχεία του στατιστικού δελτίου προέρχονται από την ειδική εκδήλωση του Κέντρου Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων σχετικά με την επιδημιολογική παρατήρηση του AIDS στην Ελλάδα. Ευχαριστούμε για την χορήγηση του πληροφοριακού υλικού, καθώς και για την άδεια χρήσης του το Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων, όλο το προσωπικό του και ιδιαίτερα την κ. Ζαχαρούλη.

Αν έχεις αναπάντητα ερωτήματα για το AIDS, μπορείς να απευθυνθείς στην ειδική
τηλεφωνική γραμμή 01-7222222, 031-422021

health.in.gr