Ένα βήμα παρακάτω για τον Light

Ας το βγάλουμε εξαρχής από τη μέση: οι στίχοι του “Polo” του Light που προκάλεσαν το κύμα καταγγελιών στα social media όντως επιβεβαιώνουν σχεδόν κάθε επίθετο που χρησιμοποιήθηκε για να τους καταγγείλει. Είναι σίγουρα μισαναπηρικοί, αδιαμφισβήτητα σεξιστικοί, παιδιάστικοι και εν τέλει, κακοί. Ούτε θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς φυσικά ότι ο στιγματιστικός λόγος κάθε είδους αναπαράγει τους κοινωνικούς αποκλεισμούς που τον γέννησαν – και από αυτή την άποψη η καταγγελία του μάλλον είναι αναγκαία.

Πολύς κόσμος δήλωσε ότι δεν εξεπλάγη κιόλας από τη στιχουργική: κάποιοι άρχισαν να ξεψαχνίζουν το σύνολο του έργου του ράπερ αναζητώντας άλλα διαμάντια να μπολιάσουν την καταγγελία· άλλοι στράφηκαν στο καθαρό ad hominem, υπενθυμίζοντας τον καβγά του με τον Snik στα VMA Awards ή τη διαπόμπευση του ράπερ Lamanif από τον ίδιο· πάρα πολλοί έκαναν την αντιπαραβολή με τους πρέποντες και ενσυνείδητους στίχους των ενάρετων ράπερ ενάντια στους κακούς «τράπερ»· κάποιοι -με μεγαλύτερη παρρησία- ξεσπάθωσαν κατά του μουσικού είδους εν γένει ως «πολιτιστικό υποπροϊόν» με όλον τον αέρα χουντικού γυμνασιάρχη που δυσφορεί με τις νέες τάσεις που εμφανίζονται στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970· και οι καλύτεροι όλων ήταν αυτοί που χρησιμοποίησαν τους στίχους για να καταγγείλουν… τον ΛΕΞ ως ένοχο δια του συσχετισμού επειδή συμμετείχε σε άλλο κομμάτι του δίσκου.

Από εκεί και πέρα, το να περάσουμε μία-δύο μέρες στα κοινωνικά δίκτυα ξεσπαθώνοντας κατά του Light (λες και βρήκαμε τη ρίζα του κακού) και λίγο μετά να έχουν μείνει πίσω ασαφείς ηθικισμοί, ενίοτε πιο ύπουλοι απ’ ό,τι θέλουν να παρουσιάζονται, αλλά και υπόγειες αιχμές για τη δικαίωση χρεοκοπημένων πολιτιστικών αντιπροτάσεων είναι η χειρότερη δυνατή κατάληξη για όλη αυτή την ιστορία. Δυστυχώς, είναι και το επικρατέστερο ενδεχόμενο.

Το πραγματικά ενδιαφέρον ερώτημα που φαίνεται να μην απασχολεί κανέναν στη συγκυρία είναι το «γιατί» αυτών των στίχων. Ερώτημα που γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον αν αναλογιστεί κανείς ότι ο ίδιος άνθρωπος που καταφέρνει να χωρέσει τόσες προσβολές απέναντι σε ολόκληρες κοινωνικές ομάδες μέσα σε τόσους λίγους στίχους, εκφράζει μία στο τόσο πιο προοδευτικές απόψεις και μάλιστα ακούγεται κυρίως από ηλικιακές ομάδες που σε όλες τις σχετικές έρευνες δείχνουν να θεωρούν πολύ σημαντικό τον συμπεριληπτικό λόγο.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι να διευρύνουμε το ερώτημα: γιατί μία σειρά καλλιτεχνών που εξυμνούν τη χλιδή αποδείχθηκαν τόσο δημοφιλείς σε εποχές που ο κόσμος δεν είχε να φάει; Γιατί «απελευθερώθηκε» τόσο ο σεξιστικός, ομοφοβικός και γενικότερα στιγματιστικός λόγος ενώ το ακροατήριο φαίνεται να έχει άλλα χαρακτηριστικά; Και γιατί το είδος γίνεται ταυτόχρονα αντικείμενο απόλαυσης και βδελυγμίας τόσο από τα δεξιά, όσο κι από τα αριστερά του πολιτικού φάσματος;

Και για αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν διαθέσιμες προκάτ απαντήσεις: γιατί οι άνθρωποι είναι αντιφατικοί, γιατί το νέο αυτό ραπ ήρθε για να διαφθείρει μία κατά τ’ άλλα προοδευτική νεολαία, γιατί οι ακροατές είναι υποκριτές, γιατί η πατριαρχία είναι παντοδύναμη, γιατί ένας κόσμος που είναι πατημένος κάτω γαντζώνεται από τα success stories κ.ο.κ.

Την πιο ενδιαφέρουσα απάντηση παραδόξως δίνουν οι δικηγόροι που υπερασπίζονται τους καλλιτέχνες του είδους στις δικαστικές έδρες ή εσχάτως στη χώρα μας, απέναντι στο ΕΣΡ: γιατί η τέχνη είναι μυθοπλασία. Και ως τέτοια, μπορεί ακόμα και από ανορθόδοξες οδούς και προφίλ αντι-ηρώων να κυοφορεί σημασίες σε δεύτερο επίπεδο που να μπορούν να βιωθούν από τους θεατές και τους ακροατές, αλλά να μην είναι τόσο προφανείς.

Τι είναι αυτό, λοιπόν, που σε δεύτερο επίπεδο συνέχει τον καταναλωτισμό, την αντικειμενοποίηση προσώπων και ομάδων, την casual σχέση με τη βία και όλες τις άλλες θεματικές που εμφανίζονται στους στίχους που θορυβούν τους απανταχού κήνσορες; Η απάθεια. Η αποστασιοποίηση. Η δυνατότητα να καταλάβει κανείς για τη διάρκεια ενός τραγουδιού μία θέση χωρίς αναστοχασμό, χωρίς να επενδύει συναισθηματικά στον κόσμο γύρω του, απαλλαγμένος από το βάρος της εμπλοκής με αυτόν και της επίπονης διαχείρισης των σχέσεων που τον διαμορφώνουν. Είναι η απελευθερωτική επίδραση ενός μελαγχολικού ηδονισμού που δρα όλο και πιο καταπραϋντικά απέναντι σε έναν κόσμο αυξανόμενης πολυπλοκότητας. Μία στιγμιαία ψυχεδελική απόδραση προς ένα «έξω» όπου γεμίζει η μπαταρία προτού επιστρέψει κανείς σε έναν κόσμο υπερπληροφόρησης, βίας, βιοπάλης και γενικότερης φρίκης.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα σεξιστικά, ομοφοβικά ή μισαναπηρικά λεγόμενα δεν ακούγονται από πραγματικά αυτιά με πραγματικές εμπειρίες. Ούτε ότι δεν συμβάλλουν στην αναπαραγωγή κύκλων βίας, καταπίεσης και αποκλεισμού κατά ολόκληρων κοινωνικών ομάδων. Απλά σημαίνει ότι δεν έχει βρεθεί ακόμα η γλώσσα που να μην αναπαράγει αυτή τη βία, αλλά να προσφέρει την ίδια απελευθερωτική αποστασιοποίηση από τα πράγματα. Γι’ αυτό και πολλές φορές, οι προσπάθειες για ένα «ενάρετο» ραπ υστερούν σε αυτό το αίσθημα: καταλήγουν διδακτικές ή παγιδεύονται στον ίδιο ενδοσκοπικό και επίπλαστο συναισθηματισμό που χαρακτηρίζει άλλα μουσικά είδη – οι εκπρόσωποι των οποίων δεν χάνουν ευκαιρία να δηλώσουν τον αποτροπιασμό τους για αυτή ακριβώς την απάθεια που εκφράζουν πολλοί σύγχρονοι ράπερ.

Η δημοφιλία του είδους δείχνει ότι κάποια πολύ συγκεκριμένη χορδή αγγίζεται από αυτή την αποστασιοποίηση απέναντι στα πράγματα και όσο κι αν ενοχλείται από τα άσχημα συμπαρομαρτούντα, ένα υπολογίσιμο κοινό θα ήθελε να τη δει να επιβιώνει με άλλες επεξεργασίες. Το καλό είναι ότι ουκ ολίγα άτομα, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και ΛΟΑΤΚΙ ράπερ, έχουν αρχίσει να συντάσσουν αυτή τη νέα γλώσσα. Και είναι ίσως λόγω της επίγνωσης της δυσκολίας που έχει αυτή η διαδικασία παραγωγής, που δεν τους ακούμε να πλειοδοτούν σε καταγγελίες απέναντι στις κακοτοπίες των ομότεχνών τους.