ΗΠΑ: ο εφιάλτης του φοιτητικού χρέους επιστρέφει

Ήταν από τα μέτρα στα οποία είχε κατεξοχήν επενδύσει πολιτικά ο Τζο Μπάιντεν γιατί γνώριζε καλά ότι θα ήταν δημοφιλές με μια κρίσιμη κοινωνική κατηγορία που τον έχει υποστηρίξει περισσότερο από ό,τι τους Ρεπουμπλικάνους: τους πτυχιούχους πανεπιστημιακής εκπαίδευσης που προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα. Και τώρα έρχεται το Ανώτατο Δικαστήριο, ύστερα από προσφυγές έξι Πολιτειών, όλων με Ρεπουμπλικάνο κυβερνήτη, και δύο πολιτών, να ακυρώσει αυτό ακριβώς το μέτρο.

Ο λόγος για την πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που έκρινε αντισυνταγματική την απόφαση της αμερικανικής κυβέρνησης να κάνει χρήση μιας νομοθεσίας που προϋπήρχε για τη δυνατότητα παρέμβασης σε κρίσιμες στιγμές και να δώσει τη δυνατότητα να διαγραφεί ένα σημαντικό μέρος του φοιτητικού χρέους, συνολικού ύψους ακόμη και 400 δισεκατομμυρίων ευρώ. Είχαν προηγηθεί, στη διάρκεια της πανδημίας, αποφάσεις και της κυβέρνησης Τραμπ και της κυβέρνησης Μπάιντεν για προσωρινή παύση πληρωμών στο φοιτητικό χρέος, όμως τώρα μιλούσαμε για διαγραφή μέρους τους χρέους με βάση εισοδηματικά κριτήρια.

Η πολεμική ενάντια σε αυτό το μέτρο ήταν κατά βάση ότι μετέφερε ένα δυσβάσταχτο κόστος στις πλάτες των φορολογουμένων, παρότι υπήρξαν και φωνές που αμφισβήτησαν αυτές τις εκτιμήσεις, υπογραμμίζοντας τους πολιτικούς λόγους πίσω από τις προσφυγές και την απόφαση του Δικαστηρίου.

Η ανοιχτή πληγή του φοιτητικού χρέους στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ το φοιτητικό χρέος είναι ένα πραγματικό κοινωνικό πρόβλημα εδώ και αρκετά χρόνια. Πολύ μεγάλος αριθμός των φοιτητών καλύπτει τα δίδακτρα των σπουδών του με δανεισμό. Υποτίθεται ότι όταν τελειώσουν τις σπουδές τους και πιάσουν εργασία – τα δάνεια αυτά έχουν μια περίοδο χάριτος – θα αρχίσουν την αποπληρωμή τους και στο βαθμό που η κατοχή πανεπιστημιακού τίτλου επιτρέπει καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας αυτό δεν θα αποτελεί βάρος.

Το αποτέλεσμα είναι αυτή τη στιγμή το συνολικό ύψος του φοιτητικού χρέους στις ΗΠΑ, είτε σε ομοσπονδιακούς φορείς είτε προς ιδιωτικές τράπεζες να αγγίζει το 1,78 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Τα προβλήματα ξεκινούν ότι οι πτυχιούχοι δεν κατορθώνουν να βρουν μια εργασία που να είναι αρκετά καλοπληρωμένη ώστε να μπορούν άνετα να πληρώσουν και τις δόσεις του δανείου τους. Αυτό το πρόβλημα επιδεινωνόταν επειδή τα δίδακτρα, ιδίως σε καλά πανεπιστήμια, έχουν αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό με αποτέλεσμα μετά η αποπληρωμή τους να γίνεται πραγματικά δυσβάσταχτη.

Δεν είναι τυχαίο ότι το ζήτημα αυτό είχε έρθει έντονα στο προσκήνιο και λίγο μετά από την οικονομική κρίση του 2008 όταν αρκετοί πτυχιούχοι αισθάνθηκαν το βάρος του κόστους αποπληρωμής.

Αυτό είναι σήμερα ιδιαίτερα έντονο ιδίως σε ειδικότητες που συχνά καταλήγουν σε θέσεις όχι ιδιαίτερα κακοπληρωμένες ή επισφαλείς, όπως είναι για παραδείγματα οι πτυχιούχοι που καταλήγουν να διδάσκουν σε σχολεία.

Το σχέδιο του Μπάιντεν δεν αφορούσε τη συνολική διαγραφή του χρέους, όμως έδινε τη δυνατότητα για διαγραφή έως και 20.000 δολαρίων χρέους για περίπου 40 εκατομμύρια δικαιούχους. Αυτό το ποσό σε αρκετές περιπτώσεις φάνταζε ικανό να «κάνει τη διαφορά».

Άλλωστε, ήδη παρότι σε γενικές γραμμές το μεγαλύτερο μέρος του χρέους των νοικοκυριών αποπληρώνεται στις ΗΠΑ, στα πιο φτωχά εισοδήματα καταγράφεται ήδη σημαντικό ποσοστό ανθρώπων που δεν μπορούν να πληρώσουν έγκαιρα όλες τις δόσεις των σπουδαστικών δανείων τους. Για παράδειγμα στις οικογένειες με εισόδημα ετήσιο κάτω των 50.000 δολαρίων το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 20%.

Και βέβαια εάν δεν προχωρήσει το σχέδιο του Μπάιντεν τότε θα είναι αρκετοί αυτοί που δεν θα μπορούν να αποπληρώσουν το φοιτητικό τους δάνειο και αυτό θα μπορούσε να συμπαρασύρει και άλλες οικονομικές υποχρεώσεις, όπως είναι οι πιστωτικές κάρτες και τα δάνεια για αγορά αυτοκινήτου, δημιουργώντας μια συνολικότερη αρνητική οικονομική δυναμική.

Επιπλέον, επειδή είχε θεωρηθεί δεδομένο ότι το σχέδιο θα προχωρούσε κανονικά – άλλωστε, είχε προηγηθεί η αναστολή πληρωμών – αρκετοί είχαν προχωρήσει σε άλλα δάνεια, π.χ. στεγαστικά. Τώρα υπάρχει κίνδυνος να πρέπει να διαλέξουν ποιο τμήμα τους χρέους τους να αποπληρώσουν και ποιο όχι, κάτι που θα επέτεινε μια συνολικότερη αναστάτωση στο τραπεζικό σύστημα.

Αναζητώντας εναλλακτικές λύσεις

Πλέον εκατομμύρια δανειολήπτες φοιτητικών δανείων εξετάζουν πώς μπορούν να αναζητήσουν άλλους τρόπους αναδιάρθρωση των δανειακών δόσεων για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν, την ώρα που και η κυβέρνηση Μπάιντεν αναζητά τρόπο να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο, που ήρθε μάλιστα την ώρα που σε λίγο ξεκινά ουσιαστικά η εκστρατεία για τις εκλογές του 2024.

Από την άλλη μεριά, αποδεικνύεται ότι η όλη μεθόδευση, που κορυφώθηκε επί των ημερών Τραμπ, για τη διαμόρφωση μιας ιδιαίτερα συμπαγούς πλειοψηφίας (6-3) σε συντηρητική κατεύθυνση στο Ανώτατο Δικαστήριο αποδίδει καρπούς ως προς την προώθηση μια ιδιαίτερα δεξιάς ατζέντας, που συμπίπτει με κεντρικές θέσεις και των Ρεπουμπλικάνων.

Σε αυτό το πλαίσιο ήδη είχαμε την αναίρεση της ιστορικής απόφασης που ουσιαστικά είχε επιτρέψει σε πανεθνικό επίπεδο τις αμβλώσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για την απαγόρευσή τους ουσιαστικά σε αρκετές χώρες, αλλά και την πρόσφατη απόφαση με την οποία ένα βασικό μέτρο «θετικών διακρίσεων» υπέρ των παιδιών που δεν είναι λευκά, δηλαδή η δυνατότητα των πανεπιστημίων κατά την επιλογή φοιτητών να συνυπολογίζουν παραμέτρους όπως είναι η φυλή ώστε να δίνουν περισσότερες ευκαιρίες στις μειονότητες.