Ο δρόμος πέρα από τη λιτότητα

Ο Δημήτρης Τζανακόπουλος και πρωτίστως, ο Αλέξης Χαρίτσης – δύο προβεβλημένοι εκπρόσωποι της νέας γενιάς στελεχών του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης- θέλω να πιστεύω ότι γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Έτσι, θα μπορέσουν με σχετική ευκολία να διαβάσουν ένα χρήσιμο βιβλίο -αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας Ελλήνων οικονομολόγων- αρχίζοντας από τον τίτλο του. Άλλωστε, ο τίτλος – για να λέμε και την αλήθεια των πραγμάτων- είναι όλα τα λεφτά!

«Πέρα από τη λιτότητα» ο τίτλος του βιβλίου που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις φιλόξενες Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης  το 2017 και την επιμέλεια του οποίου είχε μια ομάδα 4 οικονομολόγων –  κατά αλφαβητική σειρά, Δημήτρης Βαγιανός, Νίκος Βέττας, Κώστας Μεγήρ, Χριστόφορος Πισσαρίδης (Βραβείο Νόμπελ 2010). Με λίγα λόγια, ο βασικός πυρήνας της Επιτροπής για την Ανασυγκρότηση της Ελληνικής Οικονομίας.

Το βιβλίο έχει τη δική του ιστορία. Διαβάζω στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης: «Οι συγγραφείς των κεφαλαίων του τόμου είναι έλληνες οικονομολόγοι, οι περισσότεροι καθηγητές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού ή της Ελλάδας, ή με εμπειρία στην ανάλυση οικονομικής πολιτικής και εξειδίκευση στους επιμέρους τομείς της οικονομίας τους οποίους αναλύουν. Η συγγραφή και η επεξεργασία των κεφαλαίων απαίτησε τρία και πλέον χρόνια δουλειάς, καθώς ο συνδυασμός ακαδημαϊκής έρευνας με την ανάλυση της ταχύτατα εξελισσόμενης ελληνικής

κρίσης αποδείχτηκε σημαντική πρόκληση. Ανταλλαγές απόψεων μεταξύ των συγγραφέων έλαβαν χώρα σε διάφορα χρονικά διαστήματα. Τούτο φυσικά δεν σημαίνει ότι όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν απαραιτήτως με το περιεχόμενο των άλλων κεφαλαίων πλην του δικού τους, ούτε είναι συλλογικά υπεύθυνοι για το αποτέλεσμα. Τον Μάιο του 2013 πραγματοποιήθηκε μια αρχική ημερίδα για το έργο και τον Οκτώβριο του 2017 οργανώθηκε μια δημόσια παρουσίασή του στην Αθήνα. Το υλικό εκδόθηκε στην αγγλική γλώσσα τον Σεπτέμβριο του 2017 από το MIT Press, υπό τον τίτλο Beyond Austerity: Reforming the Greek Economy. Στην κοινή γνώμη στο εξωτερικό έχουν εδραιωθεί δύο σημαντικές παρανοήσεις: ότι η Ελλάδα δεν έχει θέση στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα και ότι η ελληνική οικονομία δεν επιδέχεται μεταρρύθμισης και είναι καταδικασμένη να κινείται σε χαμηλό επίπεδο. Το βιβλίο μας επιχειρηματολογεί προς την αντίθετη κατεύθυνση».

Οι πολίτες – και μαζί τους, οι πολιτικοί και κυρίως τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ- που θα ήθελαν να είναι πλήρως ενημερωμένοι για τα κλειδιά ανάγνωσης του Προσχεδίου της Επιτροπής που έχει ήδη αναρτηθεί στο διαδίκτυο και θα δοθεί και σε δημόσια διαβούλευση στη συνέχεια θα χρειαστεί να διαβάσουν συγκεκριμένα μέρη του βιβλίου «Πέρα από τη λιτότητα». Και αυτό γιατί δεν είναι ένα συνηθισμένο ακαδημαϊκό πόνημα αλλά μια ανοικτή πλατφόρμα ανίχνευσης στη βάση πραγματικών δεδομένων της οικονομίας και της αγοράς και διαμόρφωσης δημόσιων πολιτικών που θα δώσουν μια νέα διέξοδο. Στο τέλος του προλόγου οι επιμελητές της έκδοσης επισημαίνουν: « Όσο βαθιά, περίπλοκη και παρατεταμένη κι αν υπήρξε η τρέχουσα κρίση στην Ελλάδα, ένας δρόμος υψηλής ευημερίας και ανάπτυξης είναι εφικτός». Και ο δρόμος αυτός δεν είναι ο δρόμος της λιτότητας, είναι ένα δρόμος πέραν αυτής.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας για το Προσχέδιο είπε, μεταξύ άλλων, «από τη μία εντοπίζει στρεβλώσεις αλλά αναδεικνύει και τα πλεονεκτήματα της χώρας, τις αιχμές της δυναμικής της. Και υποδεικνύει 15 άξονες για τη μελλοντική ευημερία της πατρίδας μας και όλων των Ελλήνων».

Αλλά, ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Χαρίτσης έσπευσε να μας ενημερώσει ότι όλα όσα προκρίνει και προτείνει το Προσχέδιο της Επιτροπής Πισσαρίδη είναι από τα περισσεύματα της αποθήκης υλικού του επάρατου «νεοφιλελευθερισμού». Ο ίδιος κληθείς να σχολιάσει το προσχέδιο της έκθεσης υποστήριξε ότι «η κυβέρνηση, με χαρακτηριστική καθυστέρηση και εν μέσω θέρους, επιχειρεί να επαναφέρει μια συνταγή από τα παλιά, συνταγή νεοφιλελεύθερων πολιτικών που “ξέμειναν” και δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν, όπως η ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης».

Με άλλα λόγια, τα στελέχη του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης επιστρατεύουν για μια ακόμη φορά σκιάχτρα αντί για μια σκληρή, επίμονη και επίπονη μάχη επιχειρημάτων.

Ο Αλέξης Χαρίτσης και τα άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ επιμένουν να πετούν τη μπάλα στην εξέδρα, αδιαφορώντας για την διαιώνιση των μύθων που έχουν επιβληθεί ως κατάρα πάνω στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας.

Αν θέλετε διαβάστε στο βιβλίο «Πέρα από τη λιτότητα» το τι γράφουν για τους Μύθους: «Πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης αναπτύχθηκαν και καλλιεργήθηκαν αρκετοί μύθοι. Αρχικά, πως η ελληνική οικονομία ήταν δήθεν προστατευμένη και δεν θα επηρεαζόταν από τις διεθνείς αναταράξεις. Η εσωστρέφεια της οικονομίας και η μεγαλύτερη εξάρτησή της από το κράτος είχε ως συνέπεια να αργήσει να εκδηλωθεί η κρίση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες, περισσότερο ανοικτές, ευρωπαϊκές οικονομίες. Όταν όμως τελικά η κρίση έφτασε, έλαβε σχεδόν υπαρξιακά χαρακτηριστικά: μετά την εκδήλωσή της, αμφισβητήθηκε αν μια οικονομία με τη δομή της ελληνικής μπορεί να συμπορεύεται με τις άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες και αν θα ήταν εφικτές οι απαραίτητες δομικές προσαρμογές.

Ένας δεύτερος μύθος ήταν πως η κρίση μπορούσε να ξεπεραστεί χωρίς ύφεση, την οποία δήθεν επέφεραν απλώς τα προγράμματα προσαρμογής –τα μνημόνια–,που ήταν εύκολο να αποφευχθούν. Η ύφεση θα ήταν μικρότερη αν είχαν γίνει διαφορετικές επιμέρους επιλογές, όμως, δεδομένων των ελλειμμάτων, ήταν αναπόφευκτη. Επίσης, όταν λόγω των υψηλών ελλειμμάτων και του υψηλού χρέους χάθηκε η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, η υπαγωγή σε πρόγραμμα προσαρμογής και επιτήρησης ήταν επίσης αναπόφευκτη. Το ζήτημα ήταν ποια

επιμέρους χαρακτηριστικά θα είχαν τα προγράμματα, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμόζονταν στην πράξη.

Ένας τρίτος μύθος ήταν πως την κρίση την προκάλεσε η υιοθέτηση του ευρώ και πως τη λύση θα την έδινε η επιστροφή στο προηγούμενο νόμισμα, τη δραχμή. Η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος επέτρεψε την ταχύτερη άνοδο των εισοδημάτων και τη μεγέθυνση της οικονομίας και, ως συνέπεια, η προσαρμογή που ακολούθησε ήταν πιο έντονη. Όμως τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν βαθύτερα και προϋπήρχαν της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος. Η έξοδος από το ευρώ, εκτός από την περαιτέρω βίαιη μείωση των αξιών όλων των περιουσιακών στοιχείων στη χώρα, θα δυσχέραινε την άσκηση αξιόπιστης οικονομικής πολιτικής για μακρό χρονικό διάστημα, και ειδικότερα την πραγματοποίηση των απαραίτητων παραγωγικών επενδύσεων και την ενδυνάμωση των θεσμών.

Ένας τέταρτος μύθος ήταν πως το οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας ήταν απλώς το μεγάλο δημόσιο χρέος, και πως, εάν αυτό διαγραφόταν, η κρίση θα τελείωνε. Όμως, ούτε τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας θα έλυνε μια υποθετική διαγραφή χρέους ούτε οι πιστωτές θα δέχονταν τέτοια διαγραφή χωρίς αυστηρούς όρους. Και βέβαια, η μονομερής διαγραφή του χρέους θα είχε μακροχρόνιες καταστροφικές συνέπειες, τόσο οικονομικές όσο και πολιτικές.

Τέλος, αντίστοιχος με τον μύθο πως για την κρίση ευθύνονται τα «μνημονιακά» προγράμματα είναι και ο μύθος ότι αρκεί η λήξη τους για να ξεπεραστεί η κρίση. Η ελληνική οικονομία θα βρίσκεται σε αυστηρή επιτήρηση από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και από τις αγορές στο ορατό μέλλον και, σε κάθε περίπτωση, η χώρα δεν θα μπει σε τροχιά βιώσιμης ανάπτυξης αν δεν συντελεστούν ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των αγορών και του κράτους».

Να ξεμπερδέψουμε μια και καλή με τους μύθους που μας ταλαιπωρούν. Αλλά, πως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Μόνο με ένα ρεαλιστικό αναπτυξιακό πρόγραμμα που θα έχει στον πυρήνα του τις επενδύσεις με ισχυρό οικονομικό και κοινωνικό αντίκτυπο. Επενδύσεις που θα μπορούν να αντιστρέψουν την πορεία της ελληνικής κοινωνίας προς την παρατεταμένη φτώχεια και τη μιζέρια. Και όπως λένε και οι συγγραφείς του συλλογικού έργου «Πέρα από τη λιτότητα» και μέλη της Επιτροπής για τη ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας «ένας δρόμος υψηλής ευημερίας και ανάπτυξης είναι εφικτός». Αρκεί να… Και το μεγαλύτερο και δυσκολότερο «αρκεί να…» είναι εκείνο που αφορά τις μεταρρυθμίσεις – τις μεταρρυθμίσεις στο Κράτος και τους θεσμούς, στην αγορά, στη καθημερινότητα των πολιτών.