Μια τροπική ασθένεια, ένα Νόμπελ Ιατρικής και η έννοια της φιλανθρωπίας

Το φετινό βραβείο Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε μεταξύ άλλων στον Δρ Ουίλιαμ Κάμπελ, για την ανακάλυψη που οδήγησε στη θεραπεία για την τύφλωση των ποταμών (ογκοκερκίαση). Η εύρεση της αβερμηκτίνης από τον Δρ Κάμπελ, αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη της ιβερμηκτίνης, που είναι η μοναδική θεραπεία για την αντιμετώπιση της νόσου και παρέχεται δωρεάν σε όποιον τη χρειάζεται.

Το πρόγραμμα δωρεάν διάθεσης της ιβερμηκτίνης, Mectizan Donation Program, παρουσιάστηκε προ ημερών σε δημοσιογράφους απ’ όλη την Ευρώπη. Το in.gr είχε την ευκαιρία να μιλήσει με τον Κεν Γκουσταβσεν, εκτελεστικό διευθυντή του Τμήματος Εταιρικής Ευθύνης της MSD και τον Δρ Άντριαν Χοπκινς, διευθυντή του μεγαλύτερου φιλανθρωπικού προγράμματος υγείας, παγκοσμίως.

Δρ Χοπκινς, η τύφλωση των ποταμών είναι άγνωστη στη Δύση. Πείτε μας περί τίνος πρόκειται;

H τύφλωση των ποταμών, γνωστή και ως ογκοκερκίαση, είναι μια παρασιτική μόλυνση που μπορεί να προκαλέσει έντονο κνησμό, αποχρωματισμό του δέρματος, εξανθήματα και μόλυνση των ματιών που πολύ συχνά μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη τύφλωση. Μεταδίδεται μέσω του τσιμπήματος ενός είδους μαύρης μύγας και απαντάται σε αγροτικές περιοχές της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Υεμένης.
Η MSD, βασισμένη στην σημαντική ανακάλυψη του Δρ Καμπελ, ανέπτυξε τη θεραπεία της ιβερμηκτίνης και μέσω ενός εκτεταμένου χορηγικού προγράμματος δωρεάς της θεραπείας, έχει καλύψει από το 1987 περισσότερους από 250 εκατομμύρια ανθρώπους στις περιοχές της Λατινικής Αμερικής, Αφρικής και Υεμένης με 2 δισεκατομμύρια θεραπείες. Το 1998, η MSD επέκτεινε το πρόγραμμα για να εξαλείψει και τη νόσο της λεμφικής φιλαρίασης, γνωστής και ως ελεφαντίασης.

Τι καρπούς έχει αποφέρει μέχρι σήμερα το Mectizan Donation Program;

Στις επιδημικές χώρες, ετησίως, προλαμβάνονται 40.000 περιπτώσεις τύφλωσης, που σημαίνει ότι έχει «σπάσει» η αλυσίδα της μετάδοσή της και η θεραπεία έχει ήδη σταματήσει σε τέσσερις από τις έξι χώρες της Αμερικής, όπου ήταν αναγκαία.
Η Κολομβία είναι η πρώτη φορά που ολοκλήρωσε επιτυχώς το πρόγραμμα τριετούς μετα-θεραπευτικής παρακολούθησης και τελικά το 2013 ανακηρύχθηκε ελεύθερη της νόσου. Ακολούθησε το 2014 το Εκουαδόρ, ενώ το Μεξικό έχει υποβάλλει ανάλογο αίτημα και το ίδιο κάνει και η Γουατεμάλα.
Στην Αφρική, αρκετές περιοχές της Ουγκάντα το 2012 ανακοίνωσαν την εξάλειψη της μετάδοσης ογκοκερκίασης, ενώ εφικτή θεωρείται και η εξάλειψη της μετάδοσης στη Νιγηρία, καθώς και στη Σενεγάλη, το Μάλι και το Σουδάν.
Στόχος μας είναι η εξάλειψη της νόσου το 2020, καθώς το Τόγκο έγινε η πρώτη αφρικανική χώρα που δεν χρειάζεται πια θεραπεία και έχει ολοκληρώσει επιτυχώς το μετά-θεραπευτικό σκέλος παρακολούθησης.

Κύριε Γκουσταβσεν, δεδομένης της έκτασης του προγράμματος εύλογα προκύπτει το ερώτημα πως αποφασίσατε να επενδύσετε σε αυτό, όταν μάλιστα δεν προκύπτει κέρδος για σας.

Η MSD πιστεύει στην πρόσβαση στη θεραπεία και για κάθε φάρμακο μας έχουμε και ένα διαφορετικό μοντέλο πρόσβαση σ’ αυτό. Σε κάποιες η πρόσβαση βασίζεται σε καθαρά εμπορική βάση, σε άλλες περιλαμβάνει μια ευέλικτη τιμολογιακή πολιτική και φυσικά υπάρχει και η φιλανθρωπία, όπως στην περίπτωση της ιβερμηκτίνης.
Πριν αποφασίσουμε να δωρίσουμε το φάρμακο, λάβαμε υπόψη μας παραμέτρους, όπως που είναι αναγκαίο, αν υπάρχουν άλλες θεραπείες για τη νόσο και αν απαιτούνται άλλα θεραπευτικά μέσα. Όταν, λοιπόν, ανακαλύφθηκε η ιβερμηκτίνη, αναγνωρίσαμε αμέσως ότι επρόκειτο για μοναδική θεραπεία μιας νόσου που αφορά πολύ φτωχιές χώρες. Συζητώντας με φορείς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, καταλήξαμε στην απόφαση να δώσουμε τη θεραπεία δωρεάν σε όποιον τη χρειάζεται, για όσο χρόνο χρειαστεί, δομώντας το κατάλληλο σύστημα πρόσβασης.

Παράγετε λοιπόν ένα φάρμακο από το οποίο δεν έχετε κέρδος. Τι ζητήσατε ως αντάλλαγμα;

Πράγματι, για το συγκεκριμένο φάρμακο δεν έχουμε εμπορικό κέρδος, επειδή το παράγουμε για να το δωρίσουμε. Αλλά ως εταιρεία πρέπει να είμαστε κερδοφόρος για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε. Και συνεχίζουμε να είμαστε φιλάνθρωποι, επειδή είμαστε κερδοφόρος επιχείρηση.
Ανταλλάγματα δεν ζητήσαμε, αν και έχουμε το ανταποδοτικό όφελος της φήμης της εταιρείας που ενδιαφέρεται και φροντίζει τους ασθενείς, αναζητώντας πάντα τρόπους να είναι οι θεραπείες μας διαθέσιμες σε όσους τις έχουν ανάγκη. Επιπλέον, μας χαροποιεί να αισθάνονται οι εργαζόμενοι μας υπερήφανοι για το φιλανθρωπικό μας προφίλ.

Το 2020 καλώς εχόντων των πραγμάτων η τύφλωση των ποταμών θα έχει εξαλειφθεί. Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σας;

Πράγματι, μέχρι το 2020 η ογκοκερκίαση θα έχει σε μεγάλο μέρος της εξαλειφθεί. Εμείς, όμως, θα συνεχίσουμε το πρόγραμμα όπου αυτό είναι αναγκαίο. Μεταξύ των νέων στόχων μας είναι η διεύρυνση της πρόσβασης σε άλλα φάρμακα, όπως για παράδειγμα, το εμβόλιο για τον ιό Έμπολα που βρίσκεται προς το παρόν σε στάδιο κλινικών δοκιμών στην Αφρική, σε συνεργασία με μια άλλη εταιρεία. Έχουμε ήδη δεσμευθεί ότι θα το καταστήσουμε διαθέσιμο, όπου είναι αναγκαίο, όχι απαραίτητα με τη μορφή δωρεάς, αλλά με άλλους τρόπους.

Εκπονείτε άλλα προγράμματα που δεν αφορούν μόνο φτωχιές χώρες;

Ναι, δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση και επιμόρφωση του κοινού σε ότι αφορά θέματα υγείας. Εδώ και δεκαετίες εκδίδουμε ειδικά εγχειρίδια, όπως αυτά που θα βρείτε στη χώρα σας στο σύστημα UNIVADIS, με τα οποία δίνουμε πρόσβαση σε συγκεκριμένη και εξειδικευμένη γνώση. Και αυτά είναι προσβάσιμα σε όλους, διότι πιστεύουμε ότι όταν ο ασθενής και ο γιατρός είναι ενημερωμένοι προκύπτουν καλύτερες αποφάσεις για την υγεία.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και το Πρόγραμμα MSD For Mothers, που αφορά και την Ελλάδα;

Σωστά. Πρόκειται για ένα δεκαετές πρόγραμμα που στόχο έχει να καταπολεμήσει τη μητρική θνησιμότητα, σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι επιμορφωτικό, εστιάζει στις παρεχόμενες υποδομές και στις ελλείψεις προϊόντων σχετικών με την αναπαραγωγική υγεία της γυναίκας. Σε συνεργασία με ένα ευρύ δίκτυο εταίρων, αντιμετωπίζουμε αυτές τις ελλείψεις και παράλληλα επενδύουμε στην Έρευνα και Ανάπτυξη σε τομείς, όπως η μεταγεννητική αιμορραγία, καθώς μετά τον τοκετό πολλές γυναίκες εμφανίζουν ακατάσχετη αιμορραγία, που μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή τους.
Το πρόβλημα εστιάζεται στο γεγονός ότι το φάρμακο για την αιμορραγία, carbetocin, είναι ευάλωτο στις υψηλές θερμοκρασίες. Οπότε αν μιλάμε για την Αφρική, τότε το φάρμακο πρέπει να συντηρείται σε ιδιαίτερες συνθήκες, κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό. Εμείς μαζί με άλλους ερευνητικούς εταίρους προσπαθούμε να αναπτύξουμε μια νέα μορφή του carbetocin που να μην επηρεάζεται από τη ζέστη και έτσι να είμαστε αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση των αιμορραγιών.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, η MSD συνεργάζεται με τους Γιατρούς του Κόσμου, σε μια ευρωπαϊκή εκδοχή του προγράμματος, για την αντιμετώπιση των αναγκών των μητέρων που αντιμετωπίζουν άλλα προβλήματα, όπως η έλλειψη ασφαλιστικής κάλυψης, ή η μη πρόσβαση σε δομές υγείας και σύντομα θα σας ανακοινώσουμε λεπτομερώς κάποιες ενέργειες για ένα πρόγραμμα εθελοντικής δράσης στον τομέα αυτό.

Μαίρη Μπιμπή

health.in.gr