Μνήμη και Δράση

Πριν λίγες μέρες η Ελλάδα τίμησε την 70^η επέτειο του «Όχι», ημέρα που η Ελλάδα μπήκε στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για να υποστεί τεράστιες απώλειες αργότερα. Την παραμονή της επετείου βρέθηκα στο Υπουργείο Εξωτερικών στα εγκαίνια μιας μικρής αλλά τεκμηριωμένης έκθεσης για τον αποφασιστικό ρόλο της Ελλάδας στον πόλεμο. Τα συγχαρητήριά μου στην κα Θωμαή Κωνσταντοπούλου και την ομάδα της.

Για μένα υπάρχει μια διαρκής υπόμνηση της στενής σχέσης Ελλάδας και Βρετανίας κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς το κτήριο της Βρετανικής Πρεσβείας, νύν Πρεσβευτικής Κατοικίας, διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της εποχής εκείνης καθώς φιλοξένησε σημαντικές συναντήσεις που καθόρισαν ως ένα βαθμό το μέλλον της Ευρώπης. Σε ένα από τα δωμάτια υπάρχει η φωτογραφία του Γουίστον Τσώρτσιλ και του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού τον Δεκέμβριο 1944.

Αυτό το Σαββατοκύριακο θα υπάρξει μια ακόμα οδυνηρή υπόμνηση της θυσίας εκείνων των ημερών κατά την επιμνημόσυνη εκδήλωση στο Συμμαχικό Κοιμητήριο του Παλαιού Φαλήρου, ένα από τα 22 συμμαχικά κοιμητήρια που υπάρχουν στην Ελλάδα, από το Πολύκαστρο ως την Κρήτη, για τους 18.000 πολίτες της Βρετανίας και χωρών της Κοινοπολιτείας που έδωσαν τη ζωή τους πολεμώντας στο πλευρό των Ελλήνων συναγωνιστών τους και στους δύο παγκόσμιους πολέμους και που τώρα αναπαύονται σε χώμα ελληνικό. Αυτό ίσως να είναι το πιο σημαντικό σύμβολο της στενής σχέσης των δύο χωρών μας αλλά και των κοινών μας αξιών και πεποιθήσεων.

Εκτός από την απόδοση τιμής που αρμόζει σε εκείνους που μας προσέφεραν τόσα πολλά, τί άλλο σημαίνει η τελετή μνήμης; Πρώτα απ’ όλα ίσως μας θυμίζει πόσα πολλά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο τα τελευταία 70 χρόνια, ειδικά για μας τους Ευρωπαίους που έχουμε πλέον αποτελεσματικούς τρόπους επίλυσης διαφορών χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουμε σε συρράξεις. Παρ’όλα αυτά ο κόσμος είναι ακόμα επικίνδυνος και μερικές φορές δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να πολεμήσουμε για τις κοινές μας αξίες. Γι’ αυτό και εμείς στη Βρετανία αποδίδουμε τιμή και σε εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους σε πιο πρόσφατους πολέμους, όπως για παράδειγμα στους 308 Βρετανούς που έχασαν τη ζωή τους στο Αφγανιστάν για να μη γίνει ξανά η χώρα λίκνο της διεθνούς τρομοκρατίας.

Γι’ αυτό και οι δικές μας εκδηλώσεις μνήμης δεν κοιτούν μόνο το παρελθόν. Μας θυμίζουν πως πρέπει διαρκώς να δείχνουμε το σεβασμό για τις θυσίες των άλλων και να κατανοούμε γιατί πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για αυτές τις σταθερές αξίες. Στην πρόσφατη ομιλία του για τα ανθρώπινα δικαιώματα ο βρετανός υπουργός εξωτερικών Γουίλιαμ Χέιγκ κάνει λόγο για μια «εξωτερική πολιτική με συνείδηση» που πρέπει να εφαρμόζεται με ρεαλισμό και ταπεινοφροσύνη. Αυτή η ιδέα δεν είναι ούτε απλή, ούτε εξαντλείται σε συνθήματα – είναι πρόκληση για να φανούμε αντάξιοι των ανθρώπων που θυσιάστηκαν για μας στο παρελθόν. Γι’ αυτό κι εμείς πρέπει να διασφαλίσουμε πως οι πολιτικές μας και οι πράξεις μας αντέχουν στον έλεγχο, γεγονός που εξηγεί γιατί η νέα βρετανική έχει ξεκινήσει έρευνα για το κατά πόσο υπήρξε βρετανική εμπλοκή στην παράτυπη μεταχείριση κρατουμένων σε άλλες χώρες μετά τις βομβιστικές επιθέσεις της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001.

Μπορούμε να κάνουμε πολλά περισσότερα – ο Γουίλιαμ Χέιγκ στην ομιλία του περιγράφει λεπτομερώς τη βρετανική προσέγγιση. Το τελευταίο του επιχείρημα είναι ίσως το πιο σημαντικό: χρειάζεται να ενισχύσουμε ένα διεθνές σύστημα βασισμένο σε αρχές και να στηρίξουμε ενεργά τους διεθνείς οργανισμούς που προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα , συμπεριλαμβανομένης βεβαίως και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όταν αξιοποιείται σωστά η δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μεγάλη, ειδικά όταν χρησιμοποιεί τις σχέσεις της για να ενθαρρύνει αλλαγές. Το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα αυτής δύναμης είναι η διεύρυνση όπου η έλξη της Ένωσης ενθαρρύνει την ολοκλήρωση αλλαγών πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά από όσο ποτέ στο παρελθόν.

Με μια πρώτη ματιά το 1940 ίσως και να μη μοιάζει πολύ με το 2010. Όμως οι γενναίοι άνδρες και γυναίκες εκείνης της εποχής, το τι πολέμησαν και το τι υπερασπίστηκαν, ίσως να είναι ένας καλός οδηγός για μας σήμερα._

Δρ. Ντέιβιντ Λάντσμαν