Παιδιά υψηλής… τεχνολογίας

Παιδιά υψηλής… τεχνολογίας

Το κομπιούτερ είναι ο καλύτερός τους φίλος, δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς Internet και κινητό, τα παιχνίδια τους είναι ηλεκτρονικά με… μυστήρια ονόματα, επικοινωνούν με τους φίλους τους με e-mail και το λεξιλόγιό τους έχει εμπλουτιστεί με άγνωστες λέξεις, όπως menu, format, ringtones. Η καινούργια βελτιωμένη γενιά είναι εδώ, απόλυτα εξοικειωμένη με την τεχνολογία και πιο έξυπνη από κάθε προηγούμενη!

Της Δρ. Λίζας Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγου-Ψυχοθεραπεύτριας

Βλέπετε το πιτσιρίκι σας να… παίζει στα δάχτυλα το κομπιούτερ, να παίζει πολύπλοκα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το θαυμάζετε για τις ικανότητές του. Και είναι λογικό. Κάθε προηγούμενη γενιά, αυτή των γονιών και των παππούδων, βλέπει με καμάρι τη νέα γενιά -τα παιδιά ή τα εγγόνια- που έχει περισσότερες ευκαιρίες μόρφωσης, ψυχαγωγίας και ενασχόλησης, πολλά ερεθίσματα στη διάθεσή της, που διαμορφώνει νέα χαρακτηριστικά. Αυτό κάνει τους παλαιότερους να βλέπουν τους νεότερους ως μια «βελτιωμένη» έκδοσή τους.

«Μαμά πάρε μου κινητό!», «Μπαμπά θέλω σύνδεση με το Ίντερνετ», «Αχ, πάρε μου κι αυτό το βιντεοπαιχνίδι που δεν το έχω!» είναι επιθυμίες μικρών παιδιών τις οποίες ακούτε όλο και συχνότερα. Σήμερα το χάσμα των γενεών πήρε διαφορετική μορφή απ’ ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα: δεν σχετίζεται τόσο με τα ήθη, τη μόδα, το στυλ, τη μουσική, που διαφοροποιούσαν τη νέα γενιά από την προηγούμενή της, όσο με τη χρήση της τεχνολογίας. Η μαμά που ζητά από τον 7χρονο γιο της να της δείξει πώς λειτουργεί το κινητό της ή ο παππούς που βασίζεται στην 6χρονη εγγονή του για να του δείξει τη λειτουργία του τηλεχειριστηρίου είναι εικόνες οικείες σε όλους.

Παιδιά σύγχρονα και διαφορετικά

Όταν ήσασταν εσείς παιδιά, διαβάζατε από το βιβλίο που ήταν φτιαγμένο με χαρτί, γράφατε τα μαθήματά σας σε κόλλες χαρτιού ή στο τετράδιο, ψάχνατε πληροφορίες για εργασίες στην εγκυκλοπαίδεια ή ρωτούσατε τους γονείς σας και αλληλογραφούσατε με τους φίλους σας χρησιμοποιώντας κόλλες αλληλογραφίας, φακέλους και γραμματόσημα. Ακούγατε μουσική από δίσκους βινυλίου που παίζατε στο πικ-απ, βλέπατε ασπρόμαυρη τηλεόραση και δεν είχατε βίντεο, βιντεοκάμερες και βιντεοπαιχνίδια. Τα δικά σας παιδικά παιχνίδια ήταν ομαδικά παιχνίδια κίνησης στη γειτονιά ή παιχνίδια, όπως κούκλες και τρενάκια, που χρειάζονταν ικανότητες προσποίησης «θα είμαι τάχα η μαμά, τάχα οδηγώ το φορτηγό…».

Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα έχουν αλλάξει και τα σύγχρονα παιδιά δεν έχουν καμία σχέση με τα παιδιά των προηγούμενων εποχών. Τα σημερινά τεχνολογικά επιτεύγματα είναι αποτελεσματικά, ευέλικτα, εύκολα στη χρήση τους γι αυτό και εισβάλλουν στη ζωή των παιδιών και τη διαμορφώνουν ως προς την εκπαίδευση αλλά και στην καθημερινότητά της.

Όταν ένα παιδί κάθεται να διαβάσει ένα βιβλίο, αυτό μπορεί να είναι ένα ζωντανό βιβλίο σε CD-ROM.

Όταν γράφει σε κάποιον φίλο μπορεί να χρησιμοποιεί τις ευκολίες της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, για να στείλει ψηφιακές φωτογραφίες και άλλες πληροφορίες που πιθανόν έχει βρει στο Διαδίκτυο.

Για την εκπόνηση μιας σχολικής εργασίας, είτε μέσα στην τάξη είτε στο σπίτι, η χρήση του Διαδικτύου, η πληθώρα πηγών που μπορεί κανείς να βρει σε αυτό αλλά και οι διάφοροι διαδικτυακοί τόποι συζήτησης επικεντρωμένης σε επιλεγμένα θέματα μπορεί να ανοίξει εντελώς νέους ορίζοντες στον τρόπο και ποιότητα δουλειάς των παιδιών.

Τα παιχνίδια είναι ηλεκτρονικά, αλλάζουν ανάλογα με τις ικανότητες του παίκτη και προσφέρουν διαφορετικές δυνατότητες στο κάθε παιδί, ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, τα βιντεοπαιχνίδια και η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ανοίγουν νέους ορίζοντες στην επικοινωνία και το παιχνίδι των παιδιών. Τώρα πια το παιχνίδι δεν χρειάζεται μόνο καλή διάθεση και παρέα, αλλά χρειάζεται τεχνολογικό υπόβαθρό, γνώσεις και δεξιότητες που τα παιδιά προηγούμενων γενιών δεν διέθεταν. Κάτι τέτοιο μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Κι όμως, οι τεχνολογικές εξελίξεις ήδη άρχισαν να χρησιμοποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο -και ακόμα βρισκόμαστε στην αρχή, όπως μας λένε οι ειδικοί!

Καινούργιο μυαλό, καινούργιες ικανότητες!

Σήμερα τα άλματα της τεχνολογίας και οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά διαμορφώνουν μια εντελώς έξω από τα συνηθισμένα πλαίσια γενιά παιδιών: τα βιονικά παιδιά της ηλεκτρονικής εποχής. Τι σημαίνει όμως κάτι τέτοιο;

Στα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού ο εγκέφαλος διαπλάθεται και ανταποκρίνεται σε ποικίλα ερεθίσματα. Περνώντας τόσο χρόνο μπροστά στην οθόνη που παρέχει γρήγορα οπτικά ερεθίσματα, ο παιδικός εγκέφαλος προσαρμόζεται. Ο εγκέφαλος του παιδιού είναι εύπλαστος, που σημαίνει ότι διακρίνεται από ευκολία προσαρμογής σε νέα ερεθίσματα και καταστάσεις, με λίγα λόγια, μπορεί και αλλάζει εύκολα.

Έτσι, μια νευροψυχολογική έρευνα στο πανεπιστήμιο Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης έδειξε ότι οι φοιτητές που ασχολούνταν συστηματικά με βιντεοπαιχνίδια δράσης πέτυχαν υψηλότερα σκορ κατά 30% σε τεστ που μετρούσαν την οπτική προσοχή και αντίληψη σε σχέση με φοιτητές που δεν είχαν παρόμοια ασχολία με βιντεοπαιχνίδια. Ανάλογα με τη φύση των ερεθισμάτων, διαμορφώνεται και ο εγκέφαλος και τα νευρωνικά μονοπάτια του.

Οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν διαφορετικές ευκαιρίες εξέλιξης στον εύπλαστο παιδικό εγκέφαλο. Η πληθώρα των ηλεκτρονικών ερεθισμάτων διαμορφώνει μια γενιά παιδιών εντελώς διαφορετική από τις προηγούμενες. Τα σημερινά παιδιά αναπτύσσουν ικανότητες πολύ διαφορετικές από αυτές που χαρακτήριζαν τις προηγούμενες γενιές. Δηλαδή, διαθέτουν:

Οπτικό εγκέφαλο: Τα σημερινά παιδιά αποκτούν ιδιαίτερες ικανότητες χειρισμού, ταξινόμησης κι επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών.

Πολυεπεξεργαστικό εγκέφαλο: Μέσω της τεχνολογίας τα παιδιά μαθαίνουν να προσλαμβάνουν πολλές παραστάσεις και πληροφορίες και να καλούνται να κάνουν κάτι με αυτές. Ο εγκέφαλός τους συνηθίζει από μικρή ηλικία να θέτει προτεραιότητες στο τι και πώς πρέπει να γίνει και μπορεί να χειρίζεται πολλά έργα ταυτόχρονα.

Οπτική προσοχή: Τα πιτσιρίκια μαθαίνουν από πολύ νωρίς να προσέχουν οπτικές λεπτομέρειες και να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε οπτικά ερεθίσματα, τα οποία τους προσφέρονται σε αφθονία από τα ποικίλα τεχνολογικά… γκάτζετ με τα οποία ασχολούνται καθημερινά.

Οπτική αντίληψη: Παράλληλα με την οπτική προσοχή, αυξάνεται και η αντίληψη που έχει το παιδί για τα πράγματα γύρω του. Μαθαίνει να εξετάζει το χώρο, να εστιάζει στις σημαντικές λεπτομέρειες, να παραβλέπει τις ασήμαντες και να κάνει γρήγορες αξιολογήσεις για το τι πρέπει να κάνει στη συνέχεια.

Πιο γρήγορες αντιδράσεις: Αυξάνεται ο χρόνος αντίδρασης και αυτό οδηγεί σε γρήγορες αντιδράσεις και σε καλό συντονισμό της αντίληψης και της ενέργειας.

Πιο «έξυπνο» εγκέφαλο: Μέσα από τις παραπάνω διαδικασίες, πάντα σε σχέση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, ο εγκέφαλος του παιδιού «διεγείρεται» και έτσι το παιδί μαθαίνει να δείχνει περιέργεια, να ψάχνει για το καινούργιο και το διαφορετικό και να περιμένει ότι οι τεχνολογικές συσκευές ή παιχνίδια τού επιφυλάσσουν εκπλήξεις ή αινίγματα τα οποία θα πρέπει να λύσει.

Δυνατότητα για πολύπλοκη μάθηση σε μικρή ηλικία: Αυτές οι διεργασίες δίνουν στον παιδί τη δυνατότητα για πολύπλοκη και πολυσύνθετη πλατιά μάθηση, που ξαφνιάζει τους μεγαλύτερους σε ηλικία, οι οποίοι αποκτούσαν αντίστοιχη γνώση και πνευματική συνθετότητα σε μεγαλύτερη ηλικία.

Ανώτερη σκέψη: Η ενασχόληση με σύνθετα ερεθίσματα και ποικιλία πληροφοριών βοηθά τον εγκέφαλο του παιδιού να προσαρμοστεί σε αυτές και να μάθει να χρησιμοποιεί πολυσύνθετους τρόπους σκέψης. Το παιδί μαθαίνει να σχεδιάζει νέες στρατηγικές, νέους τρόπους επίλυσης προβλημάτων και περιμένει ότι, αν επεξεργαστεί σωστά τις πληροφορίες, θα βρει κάτι. Έτσι, ξεφεύγει γρήγορα από τη συγκεκριμένη σκέψη και προχωράει στην αφηρημένη σκέψη.

Κίνητρο για μάθηση χωρίς ορίζοντες: Τα χαρακτηριστικά των νέων τεχνολογιών που ευθύνονται για τη μεγάλη απήχηση που έχουν στα παιδιά, ευθύνονται επίσης και για το γεγονός ότι αποτελούν πρόκληση για το παιδί: πρόκληση να κατακτήσει τη νέα στρατηγική και κίνητρο για να τα πάει ακόμα καλύτερα και να ανακαλύψει τι υπάρχει παραπέρα.

Συνεχή δυνατότητα για καινούργια ερεθίσματα: Μέσα σε ένα τέτοιο πολυσύνθετο περιβάλλον, με ερεθίσματα σε γρήγορα εναλλασσόμενο ρυθμό και με ποικιλία έντασης και δυσκολίας, ο εγκέφαλος του παιδιού δεν προλαβαίνει να κορεσθεί και το παιδί δεν παραπονιέται ότι βαριέται.

Τα βιβλία στο ράφι… Ζήτω τα P.C. και τα κινητά!

Το βιβλίο ως παραδοσιακός -και μέχρι πρότινος μοναδικός- τρόπος μάθησης αρχίζει να χάνει την πρωτιά. Ολοένα σε μεγαλύτερο βαθμό τα παιδιά αντλούν γνώσεις και πληροφορίες μέσω ηλεκτρονικών μέσων, τα οποία επίσης χρησιμοποιούν για πρακτική εξάσκηση των ικανοτήτων τους. Οι δύο βασικές τάσεις της τεχνολογίας μπορούν να συνοψιστούν στα εξής: α) στα βιντεοπαιχνίδια και β) στα ηλεκτρονικά μηνύματα (είτε πρόκειται για μηνύματα σε κινητό τηλέφωνο, είτε για γραπτά μηνύματα (e-mail) στο Διαδίκτυο).

Βιντεοπαιχνίδια: Νούμερο ένα στην προτίμηση των παιδιών, γνωστά και με τον αγγλικό όρο videogames, έχουν κλέψει την καρδιά μικρών παιδιών κι εφήβων. Το βασικό χαρακτηριστικό των βιντεοπαιχνιδιών είναι ο γρήγορος ρυθμός τους και το γεγονός ότι κατακλύζουν τις αισθήσεις με πληροφορίες που έρχονται από κάθε κατεύθυνση. Οι οπτικές και ακουστικές αυτές πληροφορίες συχνά προσομοιάζουν στην πραγματικότητα: όμως, η ποσότητα, η ένταση και ο ρυθμός τους είναι στον υπερθετικό βαθμό. Από την άλλη, βιντεοπαιχνίδια που δημιουργούν την ψευδαίσθηση στον παίκτη τους ότι συμμετέχει στα δρώμενα και καθορίζει την έκβαση της μάχης (μια που συνήθως έχουν πολεμικό χαρακτήρα) έχουν κατακλύσει την αγορά

Ηλεκτρονικά μηνύματα. Τα παιδιά καλωδιώνονται και επανα-καλωδιώνονται, καθώς η τεχνολογία δημιουργεί νέους τρόπους πρόσβασης σε πληροφορίες. Τα γραπτά μηνύματα στα κινητά βρήκαν ένθερμους υποστηρικτές στη νέα γενιά. Η τεχνολογική αυτή καινοτομία γρήγορα εξελίχθηκε και τώρα τα νέα κινητά έχουν ενσωματωμένη κάμερα ώστε να στέλνουν φωτογραφίες και εικονομηνύματα, ενώ στην Ασία, έναντι μικρού χρηματικού αντίτιμου, τα παιδιά μπορούν να «κατεβάζουν» τραγούδια από το κινητό τους.

Τα σημερινά παιδιά είναι καλύτερα, γιατί…

Η ενασχόλησή τους με τα επιτεύγματα της τεχνολογίας τους προσφέρει μια αρχική γνωριμία αλλά και εξάσκηση μαζί τους, πράγμα απαραίτητο στις σημερινές και, ακόμα περισσότερο, στις αυριανές απαιτήσεις της ζωής.

Η φαντασία τους διεγείρεται με τη συνεχή ενασχόληση με την ηλεκτρονική τεχνολογία.

Όπως δείχνουν οι επιστημονικές έρευνες τα παιδιά της εποχής των ηλεκτρονικών υπολογιστών και παιχνιδιών είναι πιο έξυπνα.

Είναι πιο κοινωνικά! Αυτό δείχνουν τα αποτελέσματα ερευνών για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών που ασχολούνται με τα διάφορα τεχνολογικά προϊόντα και κυρίως με την αποστολή μηνυμάτων (τηλέφωνα, κομπιούτερ). Τα παιδιά που συμμετείχαν στις έρευνες επέλεγαν ήρωες στα βιντεοπαιχνίδια, οι οποίοι έμοιαζαν με την προσωπικότητα και είχαν τα ενδιαφέροντά τους! Αλλά και έρευνες σε φοιτητές δεν έδειξαν συσχέτιση ανάμεσα σε πολύωρη χρήση του Διαδικτύου και κατάθλιψη, μοναξιά και κοινωνικό άγχος.

Τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα όμως έρχονται από έρευνες που δείχνουν ότιτα παιδιά χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να προσεγγίσουν συμμαθητές και συμμαθήτριές τους που αλλιώς δεν θα τολμούσαν να τους μιλήσουν! Η προσέγγιση του αντίθετου φύλου γίνεται ευκολότερη με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Βέβαια, η ελευθερία της ανωνυμίας αποτελεί ευχή και κατάρα μαζί κι επαφίεται στην καλή θέληση του χρήστη να τη χρησιμοποιήσει με το σωστό τρόπο.

Μαθαίνουν να οργανώνουν και να εκτελούν πολλά καθήκοντα μαζί, όπως απαιτούν τα βιντεοπαιχνίδια ή τα άλλα τεχνολογικά προϊόντα.

Μαθαίνουν να δέχονται και να επεξεργάζονται με γρήγορο ρυθμό ποικίλα οπτικο-ακουστικά ερεθίσματα.

Μέσω της χρήσης του Διαδικτύου αποκτούν πάρα πολλές γνώσεις αφού μπαίνουν στο μαγικό κόσμο των πληροφοριών και των εκπλήξεων που φέρνει η αναζήτηση διαφόρων θεμάτων σε αυτό.

Γιατί προβληματίζονται οι γονείς

Οι πιο απαισιόδοξοι φαντάζονται σενάρια, σύμφωνα με τα οποία η υπερ-απασχόληση με τις νέες τεχνολογίες οδηγεί τα παιδιά σε αποξένωση και απομόνωση, τους στερεί τις κοινωνικές τους ικανότητες και τα μετατρέπει σε εγωκεντρικά, ακοινώνητα όντα. Οι πιο αισιόδοξοι θεωρούν ότι η ενασχόληση των παιδιών με τα προϊόντα της τεχνολογίας τα προετοιμάζει για το νέο ψηφιακό κόσμο της υψηλής τεχνολογίας. Η ζυγαριά των επιστημονικών ερευνών δεν έχει γείρει ακόμα αποφασιστικά προς τη μία ή την άλλη πλευρά. Ωστόσο είναι φανερό το γεγονός ότι τα σημερινά παιδιά αναπτύσσουν διαφορετικές ικανότητες από αυτές που συναντούσαμε στους συνομήλικούς τους μία ή δύο γενιές πριν. Πιθανόν αυτό έχει να κάνει τόσο με τα ερεθίσματα όσο και με τις απαιτήσεις του σύγχρονου περιβάλλοντος.

Πείτε «Ναι» στη νέα τεχνολογία, αλλά…

Φροντίστε να ενημερώνεστε, ώστε να μην καταδικάζετε με τη μία όλα τα ηλεκτρονικά τεχνολογικά επιτεύγματα.

Να βρίσκεστε σε επικοινωνία με τα παιδιά σας, ν’ ακούτε τις επιθυμίες τους και να κρίνετε με αντικειμενικά κριτήρια τι θα ωφελήσει το παιδί και τι όχι.

Μην ενδίδετε στην αγορά κάθε νέας τεχνολογίας χωρίς πριν να ελέγχετε τι είναι αυτό που σας ζήτησε το παιδί.

Επιλέξτε για τα παιδιά σας ό,τι είναι κατάλληλο για την ηλικία τους.

Διδάξτε στα παιδιά πώς να χρησιμοποιούν με λογικό τρόπο τις νέες τεχνολογίες, θέτοντας όρια στο χρόνο ενασχόλησής τους με αυτές.

Αντί να απαγορεύσετε τα βίαια βιντεοπαιχνίδια (και με αυτό τον τρόπο να τα κάνετε ακόμα πιο επιθυμητά), μπορείτε να δώσετε στο παιδί σας την επιλογή να διαλέξει ανάμεσα σε δύο βιντεοπαιχνίδια τα οποία εσείς εγκρίνετε.