Ποδόσφαιρο: Όταν το πάθος ξεπερνά τα όρια

Το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί ένα απλό σπορ αλλά πάθος. Ανδρες κάθε ηλικίας παθιάζονται και συχνά λειτουργούν μέσα από αυτό. Ωστόσο, μέσα στο γήπεδο η απειλή της βίας πλανιέται πάνω από τα κεφάλια των φιλάθλων. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό, ειδικά όταν οι περισσότεροι πηγαίνουν στο γήπεδο για το θέαμα και όχι για να προβούν σε βιαιοπραγίες;

Το ποδόσφαιρο είναι ένα σπορ που απαιτεί στρατηγική και καλή φυσική κατάσταση. Οι αθλητές που ασχολούνται με αυτό θεωρούνται οι γρηγορότεροι, οι πιο γυμνασμένοι και ευέλικτοι. Οιάνδρες κάθε ηλικίας παθιάζονται με το συγκεκριμένο άθλημα και συχνά λειτουργούν μέσα από αυτό. Ένας βασικός προσδιορισμός της ανδρικής ταυτότητας, για παράδειγμα, καθορίζεται από την απάντηση που δίνεται στην ερώτηση ‘Τι ομάδα είσαι;’.

Ας εξετάσουμε, κατ’ αρχάς, τα χαρακτηριστικά της ανδρικής συμπεριφοράς. Οι άνδρες, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, λειτουργούσαν ομαδικά και κινούνταν ‘κοπαδιαστά’, σε αντίθεση με τις γυναίκες. Για τη σύλληψη, για παράδειγμα, ενός μεγαλόσωμου θηράματος χρειάζονταν η συνεργασία πολλών ανδρών, ενώ για τη συλλογή καρπών κάθε γυναίκα εργαζόταν μόνη. Εκτός όμως από τις τάσεις ομαδοποίησης που διαφαίνονται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, οι άνδρες, σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας έχουν την τάση να ομαδοποιούνται, να δημιουργούν φατρίες, πολιτικά κόμματα και να παθιάζονται με ζήλο για κάτι.

Οι άνδρες διακρίνονται από την ανάγκη να λατρεύουν, να θεοποιούν κάτι έξω από αυτούς. Και αυτό το κάτι μπορεί να είναι το ποδόσφαιρο. Το πάθος με αυτό το άθλημα συχνά παίρνει θρησκευτικές διαστάσεις, όπως διαπιστώνουμε από δημοφιλείς προσφωνήσεις, στις οποίες το όνομα της ομάδας ακολουθείται από τον προσδιορισμό ‘Θεός’. Αλλά και τα ‘τροπάρια’ ή ύμνοι της κάθε ομάδας, η ομαδική ψαλμωδία στα γήπεδα, παραπέμπουν σε θρησκευτικό ζήλο. Πράγματι, ο φίλαθλος υποφέρει με την ομάδα του, ζει το κάθε λεπτό του παιχνιδιού σαν να υποφέρει ο ίδιος, συχνά με σωματικά συμπτώματα, όπως ταχυπαλμίες, και νιώθει ενωμένος με τον άγνωστο διπλανό του στις κερκίδες όταν πανηγυρίζουν το γκολ.

Μέσα στο γήπεδο, η απειλή της βίας πλανιέται πάνω από τα κεφάλια των φιλάθλων. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Ειδικά όταν η πλειονότητα των φιλάθλων πηγαίνει στο γήπεδο για το θέαμα και όχι για να προβεί σε βιαιοπραγίες;

Πού οφείλεται η βία στα γήπεδα;

1. Υπερ-επιθετικά άτομα

Ο Δρ John Bassili, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, διαβεβαιώνει ότι οι βιαιοπραγίες στα γήπεδα δεν είναι ποτέ αυθόρμητες, εξαιτίας της ‘αυτο-επιλογής’ κάποιων θεατών που έχουν τάση προς τη βία. Ο ποδοσφαιρικός αγώνας προσελκύει άτομα που θέλουν να εκδηλωθούν βίαια, αν βρουν έστω και την παραμικρή ευκαιρία. Έχει υπολογιστεί ότι ένα ποσοστό 6-12% των φιλάθλων συμμετέχει σε βιαιοπραγίες όταν γίνεται καβγάς. Συνήθως πρόκειται για νέα άτομα, ανύπανδρα που ζουν στο περιθώριο και υποαπασχολούνται. Έχουν τάσεις φυσικής βίας, είναι θυμωμένα, παρορμητικά, αποζητούν τη διέγερση και έχουν κοινωνικοπαθολογικές ή ψυχοπαθολογικές τάσεις, σύμφωνα με το Δρ Russell.

2. Τα σημάδια της βίας

Τα δύο κυριότερα σημάδια, που υποδηλώνουν ότι ένας φίλαθλος θα γίνει επιθετικός και θα συμμετάσχει σε βιαιοπραγίες, είναι τα εξής:

α. Αν το άτομο αυτό συμμετείχε σε κάποιον καβγά εκτός γηπέδου και

β. Αν το συγκεκριμένο άτομο πήγε στο γήπεδο για να δει τους παίκτες και τους φιλάθλους να εμπλέκονται σε καβγάδες.

3. Το πλήθος

Εάν οι φίλαθλοι πάνε στον αγώνα με μερικούς φίλους, ενδέχεται να εμπλακούν σε καβγά. Επίσης, σημαντική είναι η δυναμική του πλήθους, που συντελεί στην απώλεια της ατομικής ταυτότητας και στην ενσωμάτωση του ατόμου στο συλλογικό ψυχισμό. Το φαινόμενο χαρακτηρίζεται από το αίσθημα του ατόμου ότι είναι λιγότερο υπεύθυνο αν προβεί σε μια ενέργεια ως μέρος μιας μεγαλύτερης ομάδας, ενώ θα ένιωθε υπεύθυνο για την ίδια πράξη αν την είχε κάνει ατομικά. Η βασική πεποίθηση του ατόμου είναι ότι δεν θα συλληφθεί και δεν θα τιμωρηθεί ως μεμονωμένο άτομο. Οι συνέπειες αυτού του φαινομένου πολλαπλασιάζονται από το ‘κυμάτισμα της φανέλας’, την ομαδική ταυτότητα που παίρνουν οι φίλαθλοι υποστηρίζοντας τα χρώματα της φανέλας της ομάδας τους. Οι άνθρωποι νιώθουν αήττητοι όταν περιστοιχίζονται από μεγάλο αριθμό ατόμων με την ίδια ταυτότητα.

4. Ερεθίσματα και καταλύτες

Μολονότι η βία στα γήπεδα ξεκινά από ένα μικρό γεγονός, οι φλόγες της βίας
-κυριολεκτικά και μεταφορικά- συνδαυλίζονται από τη χρήση του αλκοόλ, την ομαδική παράνοια, καθώς και την ομαδική ‘κολλητικότητα’. Το αλκοόλ επηρεάζει την ικανότητα του χρήστη να αντιλαμβάνεται και να κρίνει σωστά και μεταφράζεται σε ένα είδος παράνοιας.

Οι χούλιγκαν και ορισμένα άλλα άτομα έχουν την προδιάθεση να βλέπουν απειλητικές τάσεις εκεί που άλλοι δεν θα τις διέκριναν, όπως σε βλέμματα, σε σχόλια και στη γλώσσα του σώματος των διπλανών τους, γεγονός που αποτελεί το υπόβαθρο για τις βιαιοπραγίες. Όταν θα αρχίσουν οι βιαιοπραγίες, η ‘κολλητικότητά’ τους θα επηρεάσει το πλήθος. Καθώς τα άτομα είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο, η συμπεριφορά του ενός επηρεάζει το διπλανό του άμεσα, αυτός την μιμείται, και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα η βίαιη συμπεριφορά εξαπλώνεται σαν ιός, επιταχύνοντας την αποκορύφωση των βιαιοπραγιών. Ένα πολύ μικρό επεισόδιο μπορεί να έχει απρόσμενες συνέπειες. Κάποιος λέει, για παράδειγμα, απλώς μία λεξούλα σε ένα φίλαθλο της αντίπαλης ομάδας και σε χρόνο μηδέν η σύγκρουση κορυφώνεται.

5. Να ‘καούμε’ στη φωτιά της βίας ή όχι;

Όσον αφορά στη βία στα γήπεδα, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι τα φαινόμενα του χουλιγκανισμού και της βίας δεν παρατηρούνται ανάμεσα σε αθλητές και ομάδες, αλλά μόνο ανάμεσα σε φιλάθλους αντίπαλων ομάδων. Κάποιοι πρεσβεύουν ότι δεν προκαλεί τη βία το ίδιο το άθλημα, αλλά οι θεατές που παρερμηνεύουν ορισμένα κοινωνικά σημάδια και μιμούνται βίαιες συμπεριφορές. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι το ποδόσφαιρο διακρίνεται για τη μεγάλη ένταση -όταν μπαίνει γκολ- και τη φυσική επαφή των παικτών (σκουντιές, τρικλοποδιές) που συντελούν στην πρόκληση της βίας. Το σίγουρο είναι ότι η βία στα γήπεδα αποτελεί περισσότερο τιμωρία των αντιπάλων παρά ένα είδος κάθαρσης των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτή.

health.in.gr