Σχιζοφρένεια, μύθοι και αλήθειες στην αυγή μίας νέας εποχής

Η σχιζοφρένεια μίας μεγαλοφυίας είναι το κεντρικό θέμα της καλύτερης ταινίας για τη φετινή χρονιά. Ο «Ενας υπέροχος άνθρωπος» ξεγελά τον θεατή σε ένα ταξίδι ανάμεσα στην ψευδαίσθηση και την πραγματικότητα. Η μεγαλοφυία του πρωταγωνιστή στέκεται ανίσχυρη μπροστά σε αυτό το δίλημμα, κάτι που συμβαίνει ταυτόχρονα σε πολλούς συνανθρώπους μας. Η σχιζοφρένεια είναι μία κοινή ιατρική κατάσταση που προσβάλλει περίπου 1 στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο και κοινωνική κατάσταση, αλλά με διαφορετική βαρύτητα. Που στέκεται όμως σήμερα η επιστήμη για την κατανόησή της και πώς την προσεγγίζει; Πώς μπορούμε να καταλάβουμε πρώιμα ανησυχητικά σημεία και να βοηθήσουμε τους πάσχοντες;

Ο όρος σχιζοφρένεια εισήχθη στην ψυχιατρική το 1911 από τον Eugene Bleuler, Ελβετό ψυχίατρο. Ο Bleuler ήθελε να καταδείξει το διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτό που προσλαμβάνεται και κατανοείται σε σχέση με το πραγματικό.

Η σχιζοφρένεια είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας αναπηρίας των νέων ανθρώπων. Η ηλικία έναρξης είναι συνήθως μεταξύ 16 και 25 ετών ενώ τα ποσοστά αυτοκτονίας στους πάσχοντες είναι αρκετά υψηλά. Παρατηρείται σε όλες τις φυλές, τα έθνη και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και είναι αρκετά συχνότερη από ότι πολλοί πιστεύουν. Προσβάλλει 1 στους 100 ανθρώπους σε όλο τον κόσμο

Η σχιζοφρένεια είναι μία διαταραχή του εγκεφάλου που χαρακτηρίζεται από ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες και διαταραχή της ικανότητας για σκέψη και επικοινωνία με αποτέλεσμα κοινωνική δυσλειτουργία και αναπηρία. Ο μύθος ότι η σχιζοφρένεια είναι κάτι ανάλογο με τη διχασμένη προσωπικότητα επικρατεί και είναι πολύ διαδεδομένος ακόμα και στις μέρες μας. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν λανθασμένα ότι είναι κάτι σαν τον Δρ Τζέκυλ και Κύριο Χάιντ. Ταυτόχρονα, κάθε κατά συρροή δολοφόνος και βίαιος εγκληματίας ονομάζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σχιζοφρενής, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο όρος σχιζοφρένεια περιγράφει το διχασμό των διαδικασιών σκέψης και συναισθημάτων ενός ανθρώπου και όχι τη διαίρεση του σε δύο προσωπικότητες. Πολύ διαδεδομένος είναι επίσης και ο μύθος ότι η σχιζοφρένεια προκαλείται από μαγεία, κακά πνεύματα ή είναι μία τιμωρία του Θεού.

Κύρια συμπτώματα της σχιζοφρένειας
Ψευδαισθήσεις (ο ασθενής ακούει φωνές ή βλέπει οράματα)
Παραληρηματικές ιδέες (για παράδειγμα τα σήματα των φαναριών ερμηνεύονται σαν μηνύματα από εξωγήινους)
Αποδιοργάνωση της σκέψης (αδυναμία εξαγωγής λογικών συμπερασμάτων)
Διαταραγμένη αίσθηση του εγώ
Έλλειψη κινήτρου και διάθεσης
Επιπέδο και απρόσφορο συναίσθημα
Κατάθλιψη
Κοινωνική απάθεια και αδιαφορία

Ένα ακόμα στερεότυπο που σχετίζεται με τη σχιζοφρένεια είναι η βία.

Οι σχιζοφρενείς θεωρούνται κατεξοχήν βίαια άτομα και απειλητικά τόσο για το κοινωνικό σύνολο όσο και για τους δικούς τους ανθρώπους αλλά και τον ίδιο τους τον εαυτό.
Η θεραπεία μειώνει δραματικά τον κίνδυνο βίαιης συμπεριφοράς.
Ο κίνδυνος εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς συνήθως δεν οφείλεται στη νόσο αλλά σε αντιδράσεις του περιβάλλοντος ή και σε άλλους παράγοντες.
Η συμμετοχή των σχιζοφρενών στο συνολικό ποσοστό εγκλημάτων είναι σχετικά μικρό.
Ο κίνδυνος βίαιης συμπεριφοράς στους σχιζοφρενείς είναι παρόμοιος με αυτόν του υγιούς πληθυσμού, εάν εξαιρέσουμε τις περιπτώσεις κατάχρησης διάφορων ουσιών.

Ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα των ανθρώπων με ψυχική νόσο;

Οι πιο πολλοί πιστεύουν ότι είναι το γεγονός πώς ακόμα και όταν αισθάνονται καλά οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν τους αποδέχονται. Σκεφτείτε τι θα συνέβαινε αν μπαίνατε στο νοσοκομείο για μία επέμβαση. Φίλοι και συγγενείς θα σας επισκέπτονταν για να δουν πώς πάτε και να σας συμπαρασταθούν. Αν όμως μπαίνατε σε μία ψυχιατρική κλινική; Οι άνθρωποι που πάσχουν από μία ψυχική νόσο κουβαλούν ένα στίγμα, απομονώνονται από τον περίγυρό τους και την κοινωνία και χρειάζονται βοήθεια. Σύμφωνα με έναν πάσχοντα, πολλοί άνθρωποι ανάμεσά μας, δεν καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για μία ασθένεια. Λένε, «… μα καλά δεν μπορείς να πειθαρχήσεις τη σκέψη σου;…» Κι όμως ποιος μπορεί να πειθαρχήσει σε ένα σπασμένο πόδι ή μία ίωση;

Ο πιο κατάλληλος τρόπος να βοηθήσουμε κάποιον που η συμπεριφορά του παρουσιάζει ανησυχητικά συμπτώματα και για τον οποίο ανησυχούμε είναι να τον φέρουμε σε επαφή με έναν ειδικό ψυχίατρο ή έστω με κάποιο ιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο ασθενής στην αρχή δε θα θέλει να επισκεφτεί έναν ιατρό. Είναι λοιπόν ανούσιο να προσπαθείτε να τον πείσετε καταδεικνύοντας την παράδοξη συμπεριφορά του. Μπορείτε να πείτε κάτι σαν «… γνωρίζω ότι δεν κοιμάσαι καλά τη νύχτα και αισθάνεσαι λίγο κουρασμένος. Γιατί να μην δεις λίγο τον ιατρό να το συζητήσεις;» Πολύ σημαντικό είναι μάλιστα ο ιατρός να είναι από πριν ενημερωμένος. Μπορείτε να τον δείτε μόνοι σας από πριν. Με τη βοήθεια του και τη σωστή του καθοδήγηση μπορείτε να αντιμετωπίσετε πιο εύκολα την κατάσταση.

Μερικά από τα ανησυχητικά συμπτώματα τα οποία πρέπει να σας θέτουν σε εγρήγορση
Αδυναμία ύπνου, ασυνήθιστες ώρες ύπνου
Κοινωνική απομόνωση, απάθεια, αδιαφορία
Υπερδραστηριότητα με εναλλαγές απάθειας
Αδυναμία συγκέντρωσης, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
Ασυνήθιστη εμμονή με το μεταφυσικό ή και το θείο με παράδοξες εκδηλώσεις
Εχθρικότητα, παράλογες υποψίες
Αδιαφορία για την προσωπική υγιεινή
Ασυνήθιστες συναισθηματικές αντιδράσεις
Επίμονη ενασχόληση με πράξεις όπως το γράψιμο χωρίς σαφές νόημα
Ασυνήθιστη ευαισθησία στα ερεθίσματα όπως το φως και οι ήχοι

Τι μπορείτε να κάνετε σε μία κρίση
Πολλές οικογένειες αναφέρουν ένα χρόνο ή λίγους μήνες μετά την έναρξη της παράδοξης συμπεριφοράς το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο. Τότε ο ασθενής εμφανίζει όλα τα συμπτώματα που αναφέραμε όπως τις ψευδαισθήσεις και τις διαταραχές του συναισθήματος στον υπερθετικό βαθμό. Όση προετοιμασία και αν έχει κάποιος για την αντιμετώπισή του συνήθως δεν τα καταφέρνει να μην νιώσει σοκ και πανικό. Κατανοήστε ότι ο ασθενής μπορεί να είναι όσο και σεις τρομαγμένος από τη συμπεριφορά του. Ζει σε ένα κόσμο όπου ακούγονται παράξενες φωνές, βλέπει παντού κινδύνους.

Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι. Κλείστε άλλες πηγές θορύβου όπως η τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Μιλάτε αργά και καθαρά με ήσυχη φωνή. Προσπαθήστε να τον πείσετε ότι θέλετε να καθήσετε ήρεμα και να συζητήσετε. Αφήστε στον ασθενή αρκετό χώρο στο δωμάτιο ώστε να μην αισθάνεται ότι απειλείται.
Μην φωνάζετε. Αν φαίνεται να μην σας ακούει μπορεί οι άλλες φωνές να είναι δυνατότερες. Μην κριτικάρετε και μην επιπλήτετε. Αποφύγετε συνεχή επαφή με τα μάτια του και μην του φράζετε τις εξόδους από το δωμάτιο.

Να θυμάστε ότι γνωρίζετε τον άνθρωπο που είναι απέναντι σας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο και εμπιστευθείτε το ένστικτό σας για το πώς πρέπει να του φερθείτε. Στην περίπτωση που χρειαστεί εισαγωγή σε κάποιο ψυχιατρικό ίδρυμα θυμηθείτε ότι μπορεί να γίνει με δύο τρόπους. Με τη θέλησή και χωρίς τη θέλησή του ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερο να πείσετε τον ασθενή ότι έχει ανάγκη τη βοήθεια σας προτού δώσετε την άδεια σας για πράξεις που δεν έχουν την έγκρισή του. Σε όλες τις περιπτώσεις η εισαγωγή σε κάποια ψυχιατρική κλινική σημαίνει ότι ο ασθενής είναι είναι σε θέση να βλάψει είτε τη ζωή και την υγεία του είτε τη ζωή και την ασφάλεια άλλων για αυτό και είναι προς όφελός του.

Για κάθε περίπτωση επείγουσας ψυχωτικής κρίσης
Έχετε πρόχειρα τα τηλέφωνα του ψυχιάτρου, της αστυνομίας και του νοσοκομείου στο οποίο θα μπορούσε να εισαχθεί
Να γνωρίζετε ποιοί συγγενείς ή άλλα πρόσωπα μπορούν να σας βοηθήσουν και έχουν την εμπιστοσύνη του ασθενούς
Συννενοηθείτε με τις τοπικές αρχές ώστε να είναι ενήμερες για το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε.

Η θεραπεία των σχιζοφρενών σήμερα έχει κάνει άλματα προόδου. Η εισαγωγή των νεότερων νευροληπτικών-αντιψυχωσικών που στερούνται σημαντικών παρενεργειών έχει δώσει καινούρια ελπίδα και σε μεγάλο βαθμό έχει μεταθέσει το επίκεντρο της θεραπευτικής αντιμετώπισης των πασχόντων. Μεγαλύτερη σημασία έχει πια η πειθαρχημένη λήψη της αγωγής αλλά και η σωστή υποστήριξη των πασχόντων από το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον τους.

Μικρές συμβουλές για τη συμβίωση με έναν ασθενή στο σπίτι
Μιλάτε αργά με έναν σταθερό τόνο και χαμηλή φωνή. Χρησιμοποιείτε απλές μικρές προτάσεις για να αποφύγετε τη σύγχυση. Εάν είναι απαραίτητο χρησιμοποιείτε τις ίδιες λέξεις και στερεότυπες προτάσεις.
Πάντα να εξηγείτε καθαρά τι κάνετε και για ποιο λόγο.
Εφαρμόστε μία καλή δομημένη και τακτική ημερήσια ρουτίνα. Να είστε προβλέψιμος και σταθερός. Μην αλλάζετε εύκολα γνώμες αλλά να είστε συγκροτημένος στις απόψεις και αποφάσεις σας.
Ενθαρύνετε συνεχώς τον άνθρωπό σας, ακόμα και για πολύ απλά πράγματα
Αποφύγετε τον υπερερεθισμό, το στρες και την ένταση για οποιοδήποτε λόγο

Πείσετε τον άνθρωπο σας να παίρνει τακτικά τα φάρμακά του και να πηγαίνει τακτικά στα ραντεβού του. Υπάρχουν μερικοί βασικοί λόγοι για τους οποίους ο ασθενής αρνείται να πάρει τα φάρμακά του. Μπορεί να μην αισθάνεται άρρωστος και να μη βρίσκει λόγο να πάρει φάρμακο. Μερικοί πιστεύουν ότι τα φάρμακα προκαλούν τη νόσο. Άλλες φορές οι παρενέργειες είναι τέτοιες που ο ασθενής πιστεύει ότι τα φάρμακα προκαλούν περισσότερα προβλήματα από όσα λύνουν. Οτιδήποτε όμως και να γίνει δεν πρέπει να κρύβετε τα φάρμακα σε τρόφιμα ή αλλού. Ειδικά σε ασθενείς με παρανοϊκούς ιδεασμούς αυτό θα καταστρέψει οποιαδήποτε έννοια εμπιστοσύνης, την οποία με δυσκολία θα ξαναχτίσετε.

health.in.gr