Δύο ένοπλοι ληστές πραγματοποίησαν το μεσημέρι της Κυριακής μία από τις πιο τολμηρές κλοπές έργων τέχνης των τελευταίων ετών στη Βραζιλία, αφαιρώντας συνολικά δεκατρία σπάνια έργα – οκτώ γκραβούρες του Ανρί Ματίς και πέντε του Κάντιντου Πορτινάρι – από τη δημοτική βιβλιοθήκη Μάριου ντ’ Αντράτζι στο κέντρο του Σάο Πάολο.

Σύμφωνα με την αστυνομία, οι δύο άνδρες ακινητοποίησαν τον φρουρό ασφαλείας και ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που επισκεπτόταν την έκθεση εκείνη την ώρα, προχωρώντας χωρίς αντίσταση προς τη γυάλινη προθήκη όπου φυλάσσονταν οι γκραβούρες και το αρχειακό υλικό. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά η αστυνομία στο Γαλλικό Πρακτορείο: «Υπέταξαν φρουρό και ζευγάρι ηλικιωμένων που επισκεπτόταν την έκθεση».


Στη συνέχεια «κατευθύνθηκαν σε γυάλινη βιτρίνα όπου είχαν τοποθετητεί» τα έργα και τα έγγραφα, τα τοποθέτησαν σε «τσάντα από καμβά» και «βγήκαν από την κεντρική είσοδο», απομακρυνόμενοι σαν απλοί επισκέπτες.

Ο δήμος επιβεβαίωσε άμεσα την κλοπή, εξηγώντας ότι τα έργα ανήκαν στην έκθεση «Από το βιβλίο στο μουσείο», μια συνεργασία της βιβλιοθήκης με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σάο Πάολο (MAM).

«Πρόκειται για σπάνια έργα, είναι ελάχιστα πιθανό να τα αγοράσει κάποιος»

Τι έκλεψαν

Η έκθεση, η οποία συγκέντρωνε σπάνια βιβλία και εικαστικά τεκμήρια της περιόδου 1940–1950, είχε εγκαινιαστεί τον Οκτώβριο και ολοκληρωνόταν την ίδια ημέρα. Σε προηγούμενη ανακοίνωση του δήμου αναφερόταν ότι το υλικό προερχόταν από τη συλλογή του MAM, χωρίς όμως να προσδιορίζεται ποια συγκεκριμένα έργα είχαν δοθεί.

Οι αρχές δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιήσει επίσημο κατάλογο των κλεμμένων έργων· ωστόσο, ο ιστότοπος G1 μετέδωσε ότι οι δράστες έχουν αναγνωριστεί χάρη σε πλάνα των καμερών ασφαλείας. Σύμφωνα με τη Folha de São Paulo, μεταξύ των κλεμμένων περιλαμβάνονται κολάζ από το άλμπουμ Jazz του Ματίς, που δημοσιεύτηκε στη Γαλλία το 1947.

Το άλμπουμ περιγράφεται από τους επιμελητές της έκθεσης ως μέρος «σπάνιων», «θεμελιωδών» βιβλίων, τα οποία αντιπαραβάλλονταν με «βραζιλιάνους καλλιτέχνες και ερευνητές του ευρωπαϊκού μοντερνισμού». Εκτιμάται ότι παγκοσμίως δεν υπάρχουν πάνω από 300 αντίτυπα, γεγονός που ενισχύει τη σπανιότητα και τη σημασία των έργων που εκλάπησαν.

Ο κριτικός τέχνης και συντηρητής Ταντέου Κιαρέλι υπογράμμισε στη Folha ότι «η πολιτισμική και καλλιτεχνική αξία τους είναι ανεκτίμητη» και χαρακτήρισε την κλοπή «πολύ λυπηρή». Παράλληλα σημείωσε ότι πρόκειται για τόσο σπάνια έργα που είναι «ελάχιστα πιθανό να τα αγοράσει κάποιος», καθώς η αναγνώρισή τους είναι σχεδόν άμεση από ειδικούς και επιμελητές.

The circus, από το εικονογραφημένο βιβλίο Jazz, 1947, Πηγή: artgallery. nsw.gov.au

«Πρόκειται για σπάνια έργα»

Υπενθυμίζεται πως τον Οκτώβριο περίπου εξήντα σκίτσα του Ματίς είχαν εκποιηθεί έναντι 2,5 και πλέον εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία του Christie’s, ενώ το ρεκόρ για έργο του δημιουργού καταγράφηκε το 2018, όταν ο πίνακας Odalisque couchée aux magnolias (1923) πωλήθηκε για 80,8 εκατομμύρια δολάρια.

Όσο για τα πέντε έργα του Κάντιντου Πορτινάρι, ο δήμος διευκρίνισε ότι κοσμούσαν το βιβλίο Menino de Engenho («Το αγόρι της φυτείας», 1959) του Ζοζέ Λινς ντο Ρέγκο, ένα από τα σημαντικότερα έργα της βραζιλιάνικης λογοτεχνίας.

«Η κλοπή αυτή δεν αφορά μόνο εμάς, αλλά το ίδιο το παγκόσμιο πολιτιστικό αποτύπωμα»

Κάντιντου Πορτινάρι, Homens com Facas – της σειράς Menino de Engenho, Other on Paper, 36 x 28 cm (ME) | 18 x 16 cm (MI), Πηγή: art.blombo.com

Η κλοπή τους, σημειώνει ο Κιαρέλι, εντείνει την ανησυχία για την προστασία των πολιτισμικών συλλογών με το περιστατικό να αναζωπυρώνει τη συζήτηση για τα κενά ασφαλείας σε πολιτιστικά ιδρύματα της Λατινικής Αμερικής. Το 2007 είχε κλαπεί από το Μουσείο Τέχνης του Σάο Πάολο (MASP) πίνακας της σειράς O labrador de café («Εργάτης σε φυτεία καφέ») του Πορτινάρι.

Την ίδια στιγμή, η πρόσφατη ληστεία στο μουσείο του Λούβρου, όπου αφαιρέθηκαν κοσμήματα και διάδημα αξίας τουλάχιστον 88 εκατομμυρίων ευρώ, δείχνει ότι ακόμη και οι πιο φυλασσόμενοι θεσμοί παραμένουν ευάλωτοι· παρότι έχουν συλληφθεί τέσσερα μέλη της ομάδας, τα κλοπιμαία – και ο εγκέφαλος της επιχείρησης – δεν έχουν ακόμα εντοπιστεί.

Στη Βραζιλία, η υπόθεση έχει τεθεί σε ύψιστη προτεραιότητα. Οι αρχές εξετάζουν όλα τα ενδεχόμενα: από οργανωμένο κύκλωμα διακίνησης έργων τέχνης μέχρι στοχευμένη κλοπή κατόπιν παραγγελίας.

Η καλλιτεχνική κοινότητα εκφράζει όλο και μεγαλύτερη ανησυχία για την τύχη των έργων, με τον Κιαρέλι να σημειώνει ότι «η κλοπή αυτή δεν αφορά μόνο εμάς, αλλά το ίδιο το παγκόσμιο πολιτιστικό αποτύπωμα».

*Με πληροφορίες από: AΠΕ- ΜΠΕ, Kεντρική Φωτογραφία: Ανρί, Ματίς, Le clown, από το εικονογραφημένο βιβλίο Jazz, 1947, Πηγή: artgallery. nsw.gov.au

Ειδήσεις Σήμερα: