Το Χόλιγουντ σε σταυροδρόμι: Οι αλλαγές και οι πιθανές συνέπειες των δασμών στις ταινίες

Το Χόλιγουντ δεν είναι πια απλώς μια συνοικία του Λος Άντζελες, αλλά το σύμβολο της αμερικανικής βιομηχανίας ψυχαγωγίας. Σήμερα, όμως, το ίδιο το σύμβολο δείχνει να χάνει έδαφος.

Η παραγωγή κινηματογράφου και τηλεόρασης μετακινείται ολοένα και περισσότερο εκτός Καλιφόρνια και ακόμη περισσότερο εκτός ΗΠΑ. Μάλιστα, σύμφωνα με το CNBC, στούντιο και δημιουργοί αναζητούν φορολογικά κίνητρα και χαμηλότερο εργατικό κόστος σε πολιτείες όπως η Τζόρτζια, η Νέα Υόρκη και το Τέξας, αλλά και σε χώρες όπως ο Καναδάς, η Βρετανία, η Ουγγαρία και η Νέα Ζηλανδία.

Η πανδημία και οι πρόσφατες απεργίες σεναριογράφων και ηθοποιών έκαναν την κατάσταση πιο δύσκολη, αυξάνοντας τα έξοδα και αλλάζοντας τους κανόνες αμοιβής στο περιβάλλον του streaming.

Τα κίνητρα των πολιτειών και των χωρών

Τα τελευταία 20 χρόνια, 38 αμερικανικές πολιτείες έχουν διαθέσει πάνω από 25 δισ. δολάρια σε φοροαπαλλαγές και επιστροφές μετρητών, δημιουργώντας νέα κέντρα παραγωγής με στούντιο και εξειδικευμένο προσωπικό. Η Τζόρτζια αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, έχοντας αναπτύξει ισχυρό εργατικό δυναμικό και παράλληλα ενισχύσει τις τοπικές κοινωνίες.

Ο Καναδάς, γνωστός ως «Βόρειο Χόλιγουντ», έχει φιλοξενήσει δεκάδες σειρές και ταινίες τα τελευταία χρόνια, ενώ χώρες όπως η Βρετανία, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία προσφέρουν ακόμη πιο γενναιόδωρα πακέτα. Σύμφωνα με στοιχεία της ProdPro, από το 2022 έως το 2024, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία σημείωσαν αύξηση 14% στις μεγάλες παραγωγές, ενώ οι ΗΠΑ κατέγραψαν μείωση 26%.

Οι δασμοί του Τραμπ

Μπροστά στην απώλεια παραγωγών, ο κυβερνήτης Γκάβιν Νιούσομ διπλασίασε σχεδόν το πρόγραμμα φορολογικών ελαφρύνσεων στα 750 εκατ. δολάρια, επιχειρώντας να κρατήσει τις παραγωγές στην Καλιφόρνια και να ενισχύσει τα στούντιο του Λος Άντζελες.

Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επαναφέρει την πρόταση για δασμούς 100% σε ταινίες που γυρίζονται εκτός ΗΠΑ. Όμως το σχέδιο παραμένει ασαφές: οι ταινίες θεωρούνται υπηρεσίες και όχι προϊόντα, ενώ πρακτικά ζητήματα —όπως παραγωγές που γυρίζονται σε πολλές χώρες— παραμένουν άλυτα.

Ο ηθοποιός Τζον Βόιτ, «ειδικός πρεσβευτής» του Τραμπ στο Χόλιγουντ, κάνει λόγο για «περιορισμένες περιπτώσεις» και έμφαση σε φορολογικά κίνητρα και διεθνείς συμφωνίες συμπαραγωγής.

Οι φόβοι για τις διεθνείς αγορές

Η αβεβαιότητα είναι μεγάλη. Τι θα συμβεί με τις ξένες ταινίες που προβάλλονται στις ΗΠΑ; Πώς θα αντιδράσουν αγορές όπως η Κίνα, που ήδη περιορίζει τον αριθμό αμερικανικών τίτλων; Ο κίνδυνος εμπορικών εντάσεων θεωρείται υπαρκτός.

Οι προϋπολογισμοί γίνονται ολοένα και πιο σφιχτοί. Το streaming άλλαξε ριζικά το τοπίο των ΜΜΕ, λιγότερος κόσμος πηγαίνει πλέον στους κινηματογράφους και τα στούντιο δεν αποκομίζουν σημαντικά έσοδα από τις πωλήσεις DVD. Έτσι, οι εταιρείες πρέπει να κρατούν γερά το πορτοφόλι ή να αντιμετωπίζουν την οργή των επενδυτών που ακόμη προσπαθούν να υπολογίσουν τι σημαίνει η διάλυση της γραμμικής τηλεόρασης και των προσοδοφόρων διαφημιστικών της εσόδων για κολοσσούς όπως η Disney, η Universal, η Warner Bros. και η Paramount.

Ακόμα και πριν από την πανδημία και τις διπλές απεργίες σεναριογράφων και ηθοποιών, το Χόλιγουντ γύριζε ταινίες και σειρές σε άλλα μέρη των ΗΠΑ και του εξωτερικού.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό συνέβαινε επειδή το ίδιο το σενάριο απαιτούσε μια συγκεκριμένη πόλη του εξωτερικού ή ένα φυσικό τοπίο που να εξυπηρετεί την ιστορία. Θα ήταν δύσκολο, για παράδειγμα, να γυριστεί ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» ή το «Game of Thrones» αποκλειστικά σε ένα στούντιο του Λος Άντζελες.

Ο πυρήνας του ζητήματος βρίσκεται στα στούντιο ηχογράφησης και γυρισμάτων.

Μέρος της «έξοδου» από το Λος Άντζελες οφείλεται επίσης στην ανάπτυξη εγχώριων παραγωγικών κόμβων που προσφέρουν καλύτερα οικονομικά κίνητρα, όπως φοροαπαλλαγές και επιστροφές μετρητών, σε σχέση με αυτά που διατίθενται στη Δυτική Ακτή. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, 38 πολιτείες έχουν δώσει περισσότερα από 25 δισεκατομμύρια δολάρια σε κίνητρα για γυρίσματα, σύμφωνα με τους New York Times.

Αυτά τα κίνητρα επέτρεψαν σε πολιτείες όπως η Τζόρτζια να αναπτύξουν υποδομές για υπερπαραγωγές και να δημιουργήσουν ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό: συνεργεία, τεχνίτες, τεχνικούς. Η Τζόρτζια προσφέρει αυτά τα οικονομικά προνόμια όχι μόνο για να δημιουργήσει θέσεις εργασίας στην παραγωγή, αλλά και για να τονώσει την τοπική οικονομία γύρω από τις περιοχές των γυρισμάτων. Ξενοδοχεία, εστιατόρια, ξυλουργεία, εταιρείες ενοικίασης οχημάτων και ακόμη και πρατήρια καυσίμων κερδίζουν από την τοπική παραγωγή.

Το δεύτερο κομμάτι του παζλ είναι οι διεθνείς παραγωγικοί κόμβοι. Οι τοποθεσίες εκτός ΗΠΑ δεν προσφέρουν μόνο ελκυστικά φορολογικά κίνητρα, αλλά και φθηνότερο εργατικό κόστος και ακόμη και υγειονομική περίθαλψη. Στην πραγματικότητα, το Λος Άντζελες κατατάχθηκε μόλις έκτο στις καλύτερες τοποθεσίες για γυρίσματα, σύμφωνα με έρευνα στελεχών στούντιο που δημοσίευσε τον Ιανουάριο η εταιρεία ProdPro. Πιο πάνω βρέθηκαν το Τορόντο, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βανκούβερ, η Κεντρική Ευρώπη και η Αυστραλία.

Η περίπτωση των Καννών

Τον Μάιο του 2025, λίγο πριν την έναρξη του 78ου Φεστιβάλ Καννών, ο βετεράνος διανομέας Τομ Μπέρναρντ δήλωσε στο Variety ότι θέλει «οι άνθρωποι να ξέρουν πως είναι Καναδός, όχι Αμερικανός», καθώς η ατμόσφαιρα γύρω από το φεστιβάλ βαραίνει από την αιφνίδια ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε προαναγγείλει στις 4 Μαΐου, μέσω Truth Social, την επιβολή δασμών 100% σε όλες τις ταινίες που παράγονται εκτός ΗΠΑ, γεγονός που σκόρπισε ανησυχία σε στούντιο και ανεξάρτητους παραγωγούς παγκοσμίως. Οι δασμοί, αν εφαρμοστούν, απειλούν να εκτινάξουν το κόστος παραγωγής, να υπονομεύσουν τις ξένες επιδοτήσεις και να επιβαρύνουν τη χρηματοδότηση, ιδιαίτερα σε μια περίοδο αυξημένων επιτοκίων και εύθραυστης ισοτιμίας δολαρίου.

Σύμφωνα με το Variety, στην Ευρώπη, φορείς όπως το Εθνικό Συμβούλιο Κινηματογράφου της Γαλλίας προειδοποίησαν ότι οι δασμοί θα πλήξουν τελικά και την ίδια την αμερικανική βιομηχανία, καθώς η Γηραιά Ήπειρος παραμένει βασική αγορά για τις ταινίες των ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, τα πολιτικά φορτισμένα έργα φαίνεται να μπαίνουν στο περιθώριο, με παραγωγούς να διστάζουν να προκαλέσουν την κυβέρνηση Τραμπ, ενώ ντοκιμαντέρ που υμνούν τον πρόεδρο βρίσκουν άμεσα χρηματοδότηση.

Παρά τις αναταράξεις, βέβαια, η βιομηχανία συνεχίζει να επενδύει στις Κάννες, εκεί όπου οι σχέσεις, η λάμψη και το παγκόσμιο ενδιαφέρον καθορίζουν το μέλλον του σινεμά. Μένει να δούμε αν θα συνεχίσει να το κάνει.

Η αντίδραση της Κίνας

Τον Απρίλιο, η Κίνα ανακοίνωσε ότι μειώνει το όριο των αμερικανικών ταινιών που επιτρέπονται στη χώρα.

«Η λανθασμένη ενέργεια της κυβέρνησης των ΗΠΑ να καταχραστεί τους δασμούς κατά της Κίνας θα μειώσει αναπόφευκτα την ευνοϊκή στάση του εγχώριου κοινού απέναντι στις αμερικανικές ταινίες», ανέφερε η Κινεζική Υπηρεσία Κινηματογράφου.

«Θα ακολουθήσουμε τους κανόνες της αγοράς, θα σεβαστούμε την επιλογή του κοινού και θα μειώσουμε με μέτρο τον αριθμό των αμερικανικών ταινιών που εισάγονται».

Το ανοιχτό ερώτημα

«Οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να γυρίζουν σε φυσικές τοποθεσίες», είπε η αναλύτρια Αλίσια Ριςτης Wedbush, σημειώνοντας ότι η βιομηχανία δεν πρόκειται να αλλάξει πλήρως τις ιστορίες που αφηγείται ώστε να περιορίζονται μόνο σε τοποθεσίες εντός ΗΠΑ. «Υπάρχουν πολλά κομμάτια μιας ταινίας που γυρίζονται σε στούντιο — κι αυτά τα στούντιο μπορούν να βρίσκονται στις ΗΠΑ, όπως και οπουδήποτε αλλού».

«Κι εκεί τίθεται το ερώτημα: πώς αποκτούμε τα στούντιο;» πρόσθεσε.

Η Ρις επισήμανε ότι το Λος Άντζελες έχει ήδη κάνει κινήσεις για να ενθαρρύνει τα στούντιο να χρησιμοποιούν τις υπάρχουσες υποδομές με τα νέα φορολογικά κίνητρα του κυβερνήτη Νιούσομ.

«Χρειαζόμαστε μια καλύτερη φορολογική δομή για να ενθαρρύνουμε περισσότερες παραγωγές, τη βάση δηλαδή της παραγωγής, τα στούντιο, να βρίσκονται στις ΗΠΑ», κατέληξε.

Ο γερουσιαστής Άνταμ Σιφ προειδοποιεί πως η λύση δεν είναι οι δασμοί αλλά μια ομοσπονδιακή πολιτική κινήτρων που θα φέρει πίσω την παραγωγή.