Τι μάθαμε από την ισχυρότερη ηλιακή καταιγίδα της τελευταίας 20ετίας

Ηταν τέτοια εποχή πριν από έναν χρόνο όταν εκπρόσωποι της NASA και ακόμα 30 φορέων της αμερικανικής κυβέρνησης συγκεντρώθηκαν για να προσομοιώσουν τους κινδύνους μιας ισχυρής ηλιακής καταιγίδας.

Και ξαφνικά, η προσομοίωση έγινε πραγματικότητα.

Στις 10 Μαΐου 2024, η Γη χτυπήθηκε από την ισχυρότερη γεωμαγνητική καταιγίδα της τελευταίας 20ετίας, ένα συμβάν της ανώτατης κατηγορίας G5, το οποίο ονομάστηκε «καταιγίδα Γκάνον» στη μνήμη της Τζένιφερ Γκάνον, κορυφαίας ειδικού στον διαστημικό καιρό. Ένα χρόνο μετά, η NASA προχωρά σε μια ανασκόπηση των συνεπειών.

Η καταιγίδα που διήρκεσε τέσσερις ημέρες προκλήθηκε από μια σειρά «στεμματικών εκπομπών μάζας», εκρήξεων στην επιφάνεια του Ηλιου που εκτοξεύουν στο Διάστημα δισεκατομμύρια τόνους υπέρθερμου υλικού . Η Γη είχε την ατυχία να βρεθεί στον δρόμο του. Όταν τα φορτισμένα σωματίδια χτύπησαν το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη, προκάλεσαν την εμφάνιση επαγωγικών ρευμάτων που οδήγησαν σε βραχυκυκλώματα και βλάβες σε μετασχηματιστές. Ευτυχώς, εκτεταμένες διακοπές ηλεκτροδότησης δεν αναφέρθηκαν.

Τα ηλιακά σωματίδια επηρέασαν επίσης την ιονόσφαιρα, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στη μετάδοση των σημάτων του GPS. Ως αποτέλεσμα, τρακτέρ της εταιρείας John Deere που λειτουργούσαν με δορυφορική πλοήγηση βγήκαν εκτός πορείας στις Μεσοδυτικές ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να διαταραχτεί η σπορά που είχε ήδη καθυστερήσει λόγω ισχυρών βροχών. Η ζημιά εκτιμάται γύρω στα 17.000 ανά φάρμα.

Τα προβλήματα στο GPS και τις επικοινωνίες, σε συνδυασμό με τον κίνδυνο έκθεσης των επιβατών σε αυξημένη ακτινοβολία, ανάγκασαν επίσης αρκετές πτήσεις πάνω από τον Ατλαντικό να αλλάξουν πορεία.

Οι συνέπειες επεκτάθηκαν στους δορυφόρους, καθώς ο βομβαρδισμός σωματιδίων προκάλεσε διόγκωση της ατμόσφαιρας λόγω θέρμανσης. Η τριβή με τον αραιό αέρα επηρέασε την πορεία χιλιάδων δορυφόρων, ανάμεσά τους ο παλιός δορυφόρος CIRBE της NASA που έπεσε εκτός τροχιάς πέντε μήνες νωρίτερα από το αναμενόμενο. Αλλοι δορυφόροι, όπως οι ευρωπαϊκές αποστολές Sentinel, χρειάστηκε να δαπανήσουν επιπλέον καύσιμα για να παραμείνουν στο σωστό ύψος.

Τα εισερχόμενα ηλιακά σωματίδια δημιούργησαν επίσης δύο νέες ζώνες ακτινοβολίας «Βαν Αλλεν» γύρω από τη Γη, δύο περιοχές γεμάτες πρωτόνια και ηλεκτρόνια υψηλής ενέργειας, ένας επιπλέον κίνδυνος για τους αστροναύτες και τους δορυφόρους σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη.

Όμως η πιο θεαματική συνέπεια της γεωμαγνητικής καταιγίδας Γκάνον ήταν το σέλας που εμφανίστηκε πολύ πιο νότια από ό,τι συνήθως, ακόμα και στην Ελλάδα και την Κύπρο. Το πολύχρωμο υπερθέαμα προκαλείται από ηλιακά σωματίδια που παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης, εκτρέπονται προς τους πόλους και παράγουν λάμψεις όταν συγκρούονται με το οξυγόνο ή το άζωτο της ατμόσφαιρας.

Οι συνέπειες επεκτάθηκαν πολύ πέρα από τη Γη, καθώς οι πίδακες ηλιακού υλικού πέτυχαν και τον Αρη και τον τύλιξαν σε ένα ασυνήθιστο σέλας που καταγράφηκε από την αποστολή MAVEN της NASA. Στην επιφάνεια του πλανήτη, τα ηλιακά σωματίδια άφησαν σημάδια σαν «χιόνι» στις εικόνες που συνέλεγε το αμερικανικό ρομπότ Curiosity. Αν εκείνες τις ημέρες βρίσκονταν αστροναύτες στον Αρη, σημείωσε η NASA, θα είχαν δεχτεί μια δόση ακτινοβολίας ισοδύναμη με 30 ακτινογραφίες θώρακα.

Χάρη στα δεδομένα που συλλέχθηκαν στη Γη και το Διάστημα, η καταιγίδα Γκάνον είναι το καλύτερα καταγεγραμμένο γεωμαγνητική επεισόδιο μέχρι σήμερα. Όπως σημείωσε η NASA, τα δεδομένα θα συνεχίσουν να αναλύονται για πολλά ακόμα χρόνια προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα ξεσπάσματα του μητρικού μας άστρου και να προστατευτούμε από τις συνέπειες.