Ένας αιώνας πόλεμοι: πώς οι λιμοί εξαθλίωσαν την ανθρωπότητα

Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μεγάλωσε στην Ελλάδα και να μην έχει ακούσει για το βασανιστικό Λιμό της Αθήνας. Έναν λιμό που, στην πραγματικότητα, αφορούσε και στον Πειραιά και αναφέρεται στην περίοδο της ιταλογερμανικής Κατοχής. Από το 1941 έως το 1944 κάποιοι, ελάχιστοι αθηναίοι πλούτισαν πάρα πολύ και κάποιοι άλλοι, δεκάδες χιλιάδες, πέθαναν από την πείνα.

Η Ελλάδα είναι μία από τις λίγες χώρες σε ευρωπαϊκό έδαφος και από τις πολλές παγκοσμίως που κατά τα τελευταία 100 χρόνια έγραψε στην ιστορία της την φρίκη του λιμού. Σήμερα, υπό καθεστώς λιμού τελεί η λωρίδα της Γάζας, αφού οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν αποκλείσει πλήρως την περιοχή από κάθε ανθρωπιστική βοήθεια. Και οι εικόνες που βλέπουμε δε διαφέρουν καθόλου από τις εικόνες επί του λιμού της Αθήνας. Θα ήλπιζε κανείς πως η ανθρωπότητα θα έπρεπε να μην πεινάσει ποτέ ξανά. Ειδικά με δεδομένη την παγκόσμια παραγωγή φαγητού. Αλλά ο λιμός είναι συνδεδεμένος με τον πόλεμο και οι πόλεμοι δεν έπαψαν στιγμή. Ούτε κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100 ετών, ούτε πιο πριν.

Ο λιμός της Αθήνας και οι μαυραγορίτες

Το χειμώνα του 1941 η Ελλάδα βρισκόταν υπό Κατοχή με πλήρη έλεγχο από τις δυνάμεις του Άξονα. Τότε ξεκίνησε και η χειρότερη φάση του λιμού, ενός λιμού που καταγράφηκε ως ο μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Από το Νοέμβριο του 1941 και μέχρι τον Απρίλιο του 1942, αναφέρεται πως στην Αθήνα πέθαναν 45.000 άνθρωποι και δεκάδες χιλιάδες ήταν οι νεκροί στην υπόλοιπη χώρα. Μάλιστα, καταγράφονταν πάνω από 600 θάνατοι από τον λιμό την ημέρα.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πέθαναν μισό εκατομμύριο έλληνες κάτοικοι. Πρώτη αιτία θανάτου ήταν η ασιτία. Ο λιμός ήταν σαφώς πολεμική πρακτική. Ο υπουργός προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ, Γιόζεφ Γκαίμπελς, γράφει πως οι άνθρωποι που «η μοίρα τους έχει χτυπήσει τόσο σκληρά (με πείνα και εξαθλίωση) σε γενικές γραμμές δεν κάνουν επαναστάσεις. Η πείνα και το κρύο είναι στην ημερήσια διάταξη». Ευτυχώς, είχε άδικο.

Αλλά η εξαθλίωση ήταν προσχεδιασμένη. Η οικονομία της χώρας πέρασε υπό τον πλήρη έλεγχο των κατοχικών δυνάμεων. Ενδεικτικά, κατά τη διάρκεια της Κατοχής άλλαξαν χέρια πάνω από 350.000 ακίνητα, αγορασμένα από μόλις 60.000 άτομα και στο 7% της προπολεμικής τους αξίας! Σπίτια και οικόπεδα αγοράζονταν από τους μαυραγορίτες με αντάλλαγμα ακόμη και έναν τενεκέ λάδι. Το ίδιο συνέβαινε και με κοσμήματα ή άλλα περιουσιακά στοιχεία. Αυτά τα ακίνητα δεν επέστρεψαν ποτέ στους αρχικούς ιδιοκτήτες τους, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.

Την ίδια περίοδο, όπως συνέβη και σε άλλες υπό κατοχή χώρες, η επίσημη αγορά διαλύθηκε και εμφανίστηκε η μαύρη αγορά. Οι μαυραγορίτες συνεργάστηκαν στενά με τις κατοχικές δυνάμεις και είναι υπεύθυνοι για την ακραία αύξηση του πληθωρισμού. Η ζάχαρη από τις 40 δραχμές το κιλό έφτασε στις 400, ο καφές από τις 78 δραχμές, έφτασε στις χίλιες. Κι ενώ ο Τσολάκογλου καλούσε δημοσιογράφους της περιόδου να τον απαθανατίσουν να χαστουκίζει μαυραγορίτες, στην πραγματικότητα τέτοιες συμμορίες κατάφερε να διαλύσει μόνο η Εθνική Αντίσταση.

Ο λιμός είναι έγκλημα πολέμου

Τ0 2017 ο εμφύλιος στην Υεμένη και ο αποκλεισμός της χώρας με παρεμβάσεις της Σαουδικής Αραβίας, επικαιροποίησε τη συζήτηση για τον πόλεμο ως πολεμική πρακτική. Τότε ο ΟΗΕ τοποθετήθηκε, υπενθυμίζοντας στην ανθρωπότητα πως ο λιμός συνιστά έγκλημα πολέμου και έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όταν προέρχεται από σκόπιμη δράση ενός κράτους ή άλλων παραγόντων, που χρησιμοποιούν τα τρόφιμα ως πολεμικό όπλο. Μάλιστα, αυτή η πρακτική θεωρείται διεθνές έγκλημα.

Την ίδια χρονιά καταγράφηκε ότι πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν εξαιτίας του πολέμου. Στις χώρες αυτές συμπεριλαμβανόταν η Συρία, η Νιγηρία, το Νότιο Σουδάν, η Σομαλία και η Υεμένη.

Από το 2016 ως το 2017 στην Υεμένη καταγράφηκαν 85.000 νεκρά παιδιά από την πείνα. Ο αριθμός των ενηλίκων παραμένει άγνωστος. Σε συνθήκες πολέμου, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι νεκροί από την πείνα και της ασθένειες είναι περισσότεροι από εκείνους που προκύπτουν μετά από άμεση εμπλοκή στον πόλεμο.

100 χρόνια πολέμου και πείνας σε αριθμούς

Ο Περσικός λιμός του 1917: ξεκίνησε κατά την κατοχή του Ιράν από οθωμανικές, ρωσικές και βρετανικές δυνάμεις. Έως το 1919 υπολογίζεται ότι πέθανα από 2.000.000 έως 10.000.000 άνθρωποι

Ο λιμός του Καζακστάν: Κατά το διάστημα 1919-1922 πέθαναν 400.000 έως 750.000 άνθρωποι, εξαιτίας του ρωσικού Εμφυλίου πολέμου.

Ρωσικός λιμός: Κατά το 1921-1922 στην  Ρωσία πέθαναν 5.000.000 άνθρωποι. Αιτία μία μεγάλη ξηρασία και ο εμφύλιος πόλεμος. Κατά την ίδια περίοδο έχουμε τους λιμούς σε Ταταρστάν και τον πρώτο λιμό στην Ουκρανία.

Ο λιμός του Νταρφούρ: Το 1926 έπληξες λιμός το Νταρφούρ, ως αποτέλεσμα εξεγέρσεων κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας. Δύο χρόνια  αργότερα και πάλι με αφορμή της εξέγερση την Μπόξερς και σοβαρής λειψυδρίας, στην Βόρεια Κίνα πεθαίνουν από 6.000.000 έως 10.000.000 άνθρωποι

Ο λιμός της Ουκρανίας: Μεταξύ 1932 – 1933 σημειώνεται ο χειρότερος λιμός στην ιστορία της χώρας. Πεθαίνουν πάνω από 5.000.000 άνθρωποι.

Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος

Γκέτο της Βαρσοβίας

Λιμός του Μαρόκου λόγω της Γαλλικής αποικιοκρατίας και της διαλυμένης από τον πόλεμο γαλλικής οικονομίας – πέθαναν 200.000 άνθρωποι

Λιμός του Λένινγκραντ εξαιτίας των ναζιστικών επιθέσεων – πέθαναν 1.000.000 άνθρωποι

Λιμός της Αθήνας

Λιμός του Καρκίφ  και λιμός του Κιέβου – πέθαναν πάνω από 80.000 άνθρωποι

Ιρανικός λιμός του 1942: πέθαναν 4.000.000 άνθρωποι

Λιμός της Βεγγάλης: πέθαναν 2.100.000 άνθρωποι

Λιμός Ινδονησίας: κατά την ιαπωνική κατοχή της χώρας πεθαίνουν 2.400.000 άνθρωποι

Λιμός της Δανίας: πεθαίνουν 20.000

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Μετά τον πόλεμο, οι χειρότεροι λιμοί πρόκειται να καταγραφούν στο Βιετνάμ, με πάνω από 4.000.000 νεκρούς, σε χώρες της Αφρικής, στην Υεμένη και τώρα στην Γάζα.

Συνολικά στο Σουδάν, τη Νιγηρία, την Αιθιοπία, τη Σομαλία και γενικότερα την Δυτική Αφρική οι νεκροί του λιμού (ή των λιμών) ανέρχονται σε περισσότερους από 5.000.000 ανθρώπους. Ένας αριθμός τεράστιος για δεδομένα που δεν αφορούν παγκόσμιες πολεμικές συρράξεις.

Η Υεμένη βρίσκεται σε συνθήκες λιμού από το 2016 έως σήμερα και η Γάζα είναι η πιο πρόσφατη ανοιχτή, μεγάλη πληγή της ανθρωπότητας.

Πεθαίνοντας στην Γάζα

Κάτι που είναι δύσκολο να λέμε, ενώ ξέρουμε πως συμβαίνει, είναι πως οι φωτογραφίες των αποστεωμένων παιδιών σημαίνει ότι αυτά τα παιδιά θα πεθάνουν. Ακόμη και αν ξεφύγουν της άμεσης ασιτίας, τα ζωτικά όργανα των υποσιτισμένων ανθρώπων δεν προβλέπεται να αντέξουν για καιρό.

Από τον Μάιο του 2024 έως τον Ιούλιο του ίδιου έτους τα ποσοστά των υποσιτισμένων παιδιών είχαν αυξηθεί κατά το αστρονομικό 300% ! Τις τελευταίες πέντε εβδομάδες  έχει απαγορευτεί κάθε ανθρωπιστική βοήθεια προς της Γάζα. Κι ενώ προηγουμένως κατάφερνε να λάβει τροφή σε (σχεδόν) καθημερινή βάση μόνο το 25% του πληθυσμού, τώρα δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία σε αριθμούς για την τρέχουσα κατάσταση.  Τα πρώτα θύματα της πείνας είναι τα παιδιά και ακολουθούν οι ηλικιωμένοι.

Ο ΟΗΕ αναφέρει πως στην Γάζα οι γιατροί δεν βλέπουν πλέον βρέφη με φυσιολογικό βάρος, γιατί οι υποσιτισμένες μητέρες δεν μπορούν να παράξουν γάλα. Αναφέρεται, επίσης, πως τα νεογέννητα πεθαίνουν αμέσως, γιατί έχουν εξαιρετικά χαμηλό βάρος. Δηλαδή, το σώμα τους δεν αντέχει να ζήσει.

Επίσης, πάρα πολλές γυναίκες αποβάλουν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, εξαιτίας του υποσιτισμού και της ασιτίας.

Σύμφωνα με επιστολή προς τον πρόεδρο Μπάιντεν από 99 Αμερικανούς υγειονομικούς που υπηρετούσαν στην Γάζα, σε διάστημα ενός έτους από τον Οκτώβριο του 2023 έως τον Οκτώβριο του 2024, στην Γάζα πέθαναν από ασιτία τουλάχιστον 62.413 άνθρωποι.

Δεν υπάρχουν στη διάθεσή μας αριθμοί των νεκρών μετά τον αποκλεισμό από τις ισραηλινές δυνάμεις.